عکس‌برداری رنگی از رحم یا هیستروسالپنگوگرافی یک روش تشخیصی در بسیاری از بیماری‌های زنان، با کمک اشعّۀ x است. مادّۀ رنگی به ایجاد تصویر شفّاف برای بررسی بهتر کمک می‌کند.
عکس‌برداری از رحم به دلایل مختلفی انجام می‌شود. بیشتر پزشکان عکس رنگی رحم را برای خانم‌هایی که مشکل ناباروری دارند درخواست می‌کنند. به‌عبارتی، هیستروسالپنگوگرافی اولین آزمایش تشخیصی برای ارزیابی باز بودن لوله‌ها است.

کاربرد عکس رنگی رحم
•  بررسی انسداد لوله‌های رحم که یکی از اصلی‌ترین علل ناباروری است.
•  بررسی علل سقط مکرّر
•  بررسی ناهنجاری‌های ساختمان رحم، رحم دو شاخ و تک شاخ
•  بررسی ساختمانی حفرۀ رحم از نظر چسبندگی، پولیپ و فیبروم 

شرایط انجام هیستروسالپنگوگرافی
•  باردار نبودن: در صورت هرگونه شک به بارداری انجام عکس رنگی ممنوع است.
•  بهترین زمان برای گرفتن عکس 5 روز تا یک هفته از شروع عادت ماهانه است.
•  سابقۀ حسّاسیت به مادّۀ حاجب یکی از موارد ممنوعیت عکس رنگی است.

آیا عکس رنگی رحم دردناک است؟
درد کمی ‌در حین تصویربرداری ممکن است ایجاد شود که با مصرف مسکّن قبل از انجام به حداقل می‌رسد.

آیا امکان عفونت به‌دنبال عکس رنگی وجود دارد؟
با مصرف آنتی‌بیوتیک تجویزی از روز قبل از گرفتن عکس، احتمال عفونت به حداقل می‌رسد.

آیا گرفتن عکس رنگی عوارضی به همراه دارد؟
عوارض عکس رنگی در حد درد و کمی‌ سوزش هنگام فرایند انجام آن است. 
خون‌ریزی خفیف واژینال، احساس گیجی و درد شکم و در موارد نادر کاهش سطح هوشیاری و گرفتگی عضلانی نیز از عوارض عکس رنگی رحم است.
اگر بعد از گرفتن عکس رنگی دچار علائم زیر شدید، حتماً به پزشک مراجعه کنید: تب، درد شدید لگنی، ترشّحات واژینال بدبو، تهوّع و... .

مراحل تصویربرداری
بیمار در وضعیت ژینکولوژی باید بخوابد و داخل واژن تمیز شود. سپس مادّۀ حاجب از طریق کانولا وارد حفرۀ رحم می‌شود و پس از پر شدن کامل حفرۀ رحم مایع حاجب وارد لوله‌های رحم می‌گردد. در هر سطح اگر حرکت مایع مختل شود، نشان‌دهندۀ ناهنجاری یا انسداد است. گاهی نیاز به تکرار این فرایند برای بررسی تکمیلی است.

مزایای عکس رنگی رحم
  روشی کم‌تهاجمی‌ است.
  مدّت عمل کوتاه است.
  باعث تشخیص سریع بعضی از علل نازایی می‌شود.
  در بعضی از موارد سبب رفع چسبندگی لوله‌های رحم می‌گردد.
  در مواردی که بیمار همکاری لازم را در موقع گرفتن هیستروسالپنگو گرافی نداشته باشد، این عمل زیر بیهوشی عمومی‌ انجام‌پذیر است.

پروستات عضوی از دستگاه تناسلی مردانه است که به اندازه و شکل یک شاه بلوط در اطراف ابتدای مجرای ادرار مردان و زیر مثانه قرار گرفته است. این عضو درواقع جزء غدد ترشّحی درون‌ریز بدن به حساب می‌آید و مواد تولیدی آن بخش مهمّی از مایع منی را تشکیل می‌دهند. ازجمله مواد تولیدی پروستات که در مایع منی یافت می‌شوند می‌توان از اسید سیتریک، روی، چربی‌ها، کلسترول و پروتئین‌های مختلف ازجمله آنتی‌ژن اختصاصی پروستات  PSA نام برد. تحقیقات نشان داده‌اند که این مواد در لغزنده‌سازی و ضدّ عفونی کردن مجرای ادرار، تغذیه و تکامل اسپرم و کشتن باکتری‌ها در مایع منی نقش دارند.

شیوع

بررسی بافت‌شناسی روی پروستات افراد پس از مرگ نشان داده است که تغییرات مربوط  به بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) از دهة چهل عمر شروع می‌شود و در دهة نود عمر در صددرصد افراد وجود دارد. این تغییرات در تمام نژادها و مناطق جغرافیایی تقریباً مشابه است، امّا تغییرات بافت‌شناسی به معنای بروز علائم در همة افراد نیست. بررسی شیوع کلینیکی BPH در نقاط مختلف و نژادهای مختلف بررسی شده است و هرچند در این مطالعات نتایج متفاوتی به دست آمده، امّا به‌طور ساده شاید بتوان گفت که پس از چهل سالگی حدود ده تا بیست درصد افراد دچار علائم BPH می‌شوند و پس از شصت سالگی این رقم به حدود پنجاه درصد می‌رسد، یعنی حدود پنجاه درصد افراد پس از شصت سالگی دچار علائم  بزرگی خوش‌خیم پروستات می‌شوند و نیازمند اقدام مناسب هستند.

علّت بزرگی خوش‌خیم پروستات

ازآنجاکه با افزایش سن، بیماری‌های مختلفی در انسان ظاهر می‌شوند، تعیین عامل اختصاصی برای به وجود آمدن BPH کار ساده‌ای نیست. مسلّم است که برای ایجاد BPH دو عامل الزامی است: یکی وجود هورمون مردانة تستوسترون از دوران جنینی و دوم افزایش سن، یعنی در مردانی که به هر دلیل در آنها کمبود هورمون مردانة تستوسترون وجود داشته باشد و در افراد جوان، بزرگی خوش‌خیم پروستات ایجاد نمی‌شود.

بررسی عواملی مثل سطح اقتصادی- اجتماعی و میزان درآمد فرد، مذهب، میزان فعّالیّت جنسی، مصرف الکل، مصرف سیگار، فشار خون، وازکتومی و حتّی رژیم غذایی ارتباط واضح و مشخّصی را با افزایش بروز BPH نشان نداده‌اند. امّا شواهد نشان می‌دهد که چاقی، کاهش فعّالیّت بدنی، افزایش BMI و وجود سندروم متابولیک (مجموعة فشار خون، چاقی ناحیة شکمی، سطح بالای چربی خون و افزایش سطح انسولین خون) احتمال ابتلا به BPH را زیاد می‌کند و برعکس فعّالیّت بدنی و ورزش اثر حفاظتی در مقابل این بیماری دارد. همچنین مشخّص شده است که بروز BPH در فرزندان افرادی که در سنین پایین‌تر دچار این بیماری شده‌اند و نیاز به جرّاحی پیدا کرده‌اند، بیشتر است.

علائم و نشانه‌ها

به‌طور ساده شاید بتوان گفت که افزایش بافت ترشّحی سلول‌های عضلانی در بافت پروستات (در اثر کاهش مرگ سلولی) منجر به تنگ شدن مسیر خروج ادرار می‌شود و در مقابل مثانه برای خارج کردن ادرار فعّالیّت بیشتری می‌کند. البته امروز ثابت شده است که عواملی مثل تغییرات ناشی از سن در بافت مثانه، تغییرات سیستم عصبی، چگونگی فعّالیّت کلیه برای غلیظ کردن ادرار، بیماری‌های همراه و حتّی اختلالات خواب در میزان، شدّت و چگونگی بروز علائم BPH دخیل هستند.

مجموعة این عوامل منجر به بروز علائم BPH می‌شوند که عبارت‌اند از: کاهش فشار ادرار، کاهش قطر جریان ادرار، تأخیر در شروع ادرار، زور زدن برای دفع ادرار، احساس باقی‌ ماندن و عدم تخلیة کامل ادرار، منقطع بودن جریان ادرار، تکرّر ادرار در روز یا شب، درد و سوزش در مجرای ادرار هنگام دفع، احساس فوری بودن نیاز به دفع ادرار و گاهی بی‌اختیاری ادرار.

علائم دیگری مثل وجود خون در ادرار، بند آمدن جریان ادرار و گاهی علائم ناشی از صدمة کلیه و نارسایی کلیه نیز ممکن است دیده شود.

مهم‌ترین نشانة بیماری در معاینه، لمس پروستات بزرگ از طریق مقعد است. البته برای اثبات وجود BPH نیازی به وجود همة این علائم نیست و در افراد مختلف ممکن است یک یا چند علامت بارزتر باشد و شخص را به سمت توجّهات پزشکی سوق دهد.

تشخیص

متخصّص اورولوژی بر اساس علائم بیمار، معاینه و انجام بررسی‌های پاراکلینیک مناسب مثل آزمایش ادرار و خون، سونوگرافی و سیستوسکوپی و ... بزرگی خوش‌خیم پروستات را تشخیص می‌دهد.

درمان

آیا همة افرادی که دچار BPH کلینیکی می‌شوند، نیازمند درمان هستند؟ در جواب باید گفت: نه. زیرا اولاً بسیاری از افراد، علائم خفیفی دارند و از وجود آنها احساس ناراحتی زیادی نمی‌کنند؛ این افراد نیازمند هیچ درمانی نیستند. دوم اینکه بررسی‌ها نشان داده‌اند که درصدی از افراد مبتلا به BPH در طول زمان بهبود می‌یابند، بنابراین به درمان احتیاج پیدا نمی‌کنند.

امّا درصورتی‌که علائم BPH آزاردهنده شود، لازم است که فرد حتماً به پزشک متخصّص مراجعه و درمان مناسب را دریافت کند، زیرا اولاً افراد در هر سنّی نیازمند آسایش‌اند و حق دارند زندگی خوبی داشته باشند، پس برای حفظ یک خواب راحت هم که شده ممکن است درمان لازم باشد. دوم اینکه احتمال بروز عوارضی مثل عفونت ادرار، سنگ مثانه، خونریزی از ادرار، صدمه و نارسایی کلیه و شایع‌تر از همه بند آمدن کامل جریان ادرار در افرادی که علائم شدیدتری دارند بیشتر است. بنابراین برای جلوگیری از بروز احتمالی این عوارض نیز گاه درمان لازم است. سومین نکته این است که درمان‌های دارویی مؤثر و کم‌عارضه‌ای برای کنترل علائم BPH به وجود آمده است.

درمان‌های دارویی

داروهای موجود برای درمان BPH دو دسته‌اند. دستة اول با اثر بر سلول‌های عضلانی منطقة پروستات و گردن مثانه، باعث شل شدن آنها می‌شوند و در نتیجه مقاومت در مقابل جریان ادرار را کاهش می‌دهند. این داروها معمولاً اثر سریعی دارند و می‌توانند علائم بیمار را در مدّت کوتاهی کاهش دهند. البته به همان ترتیب که با شروع مصرف اثر می‌کنند، با قطع مصرف اثرشان از بین می‌رود و علائم بیماری باز می‌گردد. بنابراین بیمار باید بپذیرد که تا زمانی که پزشک متخصّص صلاح نمی‌داند، دارو را قطع نکند. ازجملة این داروها در ایران عبارت‌اند از: پرازوسین، تامسولوسین.

دستة دوم داروهای درمان BPH از طریق کاهش هورمون دی هیدروتستوسترون در بافت پروستات است که منجر به کوچک شدن آن می‌شوند، امّا این دارو برای شروع اثر، نیازمند زمان است و حداکثر اثر آن پس از شش ماه ظاهر می‌شود. فیناستریه نوع اصلی این دستة دارویی در ایران است. داروهای گیاهی مختلفی برای درمان بزرگی خوش‌خیم پروستات پیشنهاد شده‌اند، امّا تفاوت اثر آنها با دارونما در هیچ مطالعة بی‌طرفانه‌ای ثابت نشده است!

درمان‌های جرّاحی برای بزرگی خوش‌خیم پروستات

در صورت وجود یکی از علائم زیر ممکن است پزشک متخصّص ارولوژی درمان جرّاحی را لازم بداند:

• عدم تمایل بیمار به مصرف دارو و یا عدم پاسخ مناسب به درمان دارویی
• بند آمدن کامل جریان ادرار
• عفونت ادراری مکرّر و مقاوم
• خونریزی آشکار با ادرار از منشأ پروستات
• صدمة کلیه در اثر انسداد مسیر خروج ادرار
• سنگ‌های مثانه

درمان‌های غیر دارویی مختلفی مثل گذاشتن فنر stant، باز کردن مجرا با فشار بالون، تخریب بافت پروستات با امواج مایکروویو یا سوزن‌های مولّد گرما، تزریق مواد خاص در پروستات و ... برای درمان BPH ارائه شده‌اند، امّا به دلایل مختلفی مصرف عام پیدا نکرده‌اند و فقط در موارد خاصّی پیشنهاد می‌شوند.

عمل جرّاحی پروستات با لیزر (لیزر واقعی و نه هر عمل جرّاحی بسته !) نیز با وجود نتایج خوب آن، به دلیل نیاز به امکانات خاص و هزینة بالا کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. به همین دلیل هنوز اعمال جرّاحی استاندارد پروستات عبارت‌اند از: خارج کردن پروستات از طریق مجرا (TUR) و یا عمل جرّاحی باز پروستات. نتایج این دو روش بسیار خوب و عوارض آنها با استفاده از وسایل و تکنیک‌های جدید نسبتاً کم است. البته این حق بیمار است که از عوارض احتمالی مطلع باشد و با آگاهی جرّاحی را بپذیرد.

عوارض اصلی پس از عمل جرّاحی باز و یا TUR پروستات عبارت‌اند از: تکرّر و سوزش ادرار، خونریزی با ادرار و گاهی بی‌اختیاری که عموماً پس از مدّتی رفع می‌شوند. احتمال بروز مشکلات در روابط جنسی و احتمال نیاز به جرّاحی محدود به دلیل بروز تنگی در ناحیة عمل نیز از عوارضی است که بیمار باید از میزان چگونگی احتمال بروز آنها مطّلع باشد.

مرگ‌ومیر به دلیل عمل جرّاحی برای بزرگی خوش‌خیم پروستات بسیار نادر است و عموماً ناشی از وجود بیماری‌های همراه مثل بیماری قلبی در سنین بالاست.

نکات مهم

• بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات یک اتّفاق غیر قابل پیشگیری برای تمام مردان است.
• تنها ورزش و فعّالیّت بدنی ممکن است احتمال بروز آن را کاهش دهد.
• امروزه درمان‌های دارویی مؤثری برای BPH وجود دارد، پس از آن نترسیم و در صورت بروز علائم، برای جلوگیری از عوارض احتمالی و بهبود کیفیت زندگی خود به پزشک مراجعه کنیم.
• هنوز خارج کردن پروستات از طریق مجرا (TUR) و یا عمل جرّاحی باز درمان استاندارد جهانی برای بزرگی خوش‌خیم پروستات هستند.

در دوران بارداری خون مادر و جنین کاملاً از هم جدا است. موادّ غذایی و اکسیژن از طریق جفت مبادله می‌شوند و احتمال مخلوط شدن خون مادر و جنین بسیار کم است. اما ممکن است در هنگام خون‌ریزی در طی بارداری، در هنگام سقط جنین، حاملگی خارج از رحم، در زمان آمنیوسنتز و یا نمونه‌گیری از جفت مقداری از خونِ جنین وارد بدن مادر شود و این تداخل خونی در ناسازگاری RH خون مهم است. در مادران با گروه خونی RH منفی و پدر با گروه خونی مثبت این مسئله مهم است و آمپول روگام باید در موارد فوق حتماً تزریق شود.
آمپول روگام یک محلول استریل است که از پلاسمای انسان تولید می‌شود. این آمپول باعث می‌شود خون مادر علیه خون جنین تحریک نشود. اگر گروه خونی مادر منفی و گروه خونی پدر مثبت باشد لازم است تا در هر بارداری تزریق آمپول روگام انجام شود. در صورتی که مادر و پدر هر دو گروه خونی منفی داشته باشند مشکلی وجود ندارد و جنین به‌طور حتم گروه خونی منفی خواهد داشت. مثبت بودن گروه خونی هر دو والد نیز مشکلی ایجاد نمی‌کند و تنها در صورت منفی بودن گروه خونی مادر و پدری با گروه خونی مثبت نیاز به تجویز آمپول روگام است. در این مادران باید در هر بارداری در هفتۀ بیست‌وهشتم آمپول روگام حتماً تزریق شود و پس از تولّد فرزند، در صورتی که گروه خونی فرزند مثبت باشد، باید حتماً تزریق شود.
یکی از مواقعی که به احتمال زیاد خون جنین وارد خون مادر می‌شود، هنگام زایمان است که جفت خارج می‌شود. اگرRH  خون مادر منفی و برای جنین مثبت باشد، خون مادر پادتن‌هایی را می‌سازد که به این مسئله واکنش می‌دهد و این پادتن‌ها بعد از زایمان همچنان در خون مادر می‌مانند. پادتن‌ها در زایمان‌های بعدی مادر، گلبول‌های قرمز جنین دوم را تخریب می‌کنند و باعث کم‌خونی و حتی ممکن است باعث مرگ او شوند.   

نحوۀ تجویز آمپول روگام
دستورالعمل کشوری برای تزریق آمپول روگام یک بار در هفتۀ 28 بارداری و بار دوم در 72 ساعت اول بعد از زایمان است. قبل از تزریق آمپول روگام حتماً باید آزمایش کومبس غیرمستقیم انجام شده باشد. آزمایش کومبس غیرمستقیم منفی نشان می‌دهد مادر آنتی‌بادی بر علیه گلبول‌های قرمز نوزاد تولید نکرده است و در این صورت می‌توان تزریق را انجام داد. اگر مادر باردار با گروه خونی منفی در طی 72 ساعت بعد از زایمان به هر علتی روگام را تزریق نکرده باشد بهتر است حتی تا 28 روز پس از زایمان تجویز شود.

نحوۀ تزریق آمپول روگام
نحوۀ تزریق آمپول روگام به‌صورت عضلانی است. دوز روگام 300 میکروگرمی ‌است. از عوارض جانبی احتمالی این دارو ناراحتی در محل تزریق، درد عضلانی، تب و خواب‌آلودگی است.

آیا در صورت سقط باید آمپول روگام تزریق شود؟
اگر سقط جنین در کمتر از 13هفتگی حاملگی صورت گیرد، یک دوز کوچک روگام که حاوی 50 میکروگرم است کافی است. در صورتی که سقط در بیش از 13هفتگی حاملگی صورت گیرد باید یک دوز کامل، که همان آمپول 300 میکروگرم است، تزریق شود. 

بلوغ به معنای رشد یافتن و به کمال رسیدن کودک است. با ورود به سن بلوغ در وضع ظاهر و رفتار کودک تغییرات مهمّی به‌وجود می‌آید و پس از آن کودک از دوران کودکی جدا می‌شود و پا به دوران نوجوانی می‌گذارد. در دختران اولین علامت بلوغ، رشد پستان (جوانه زدن) است، سپس رشد موهای ناحیۀ تناسلی و زیربغل شروع می‌شود و پس از آن جهش رشد اتّفاق می‌افتد. آخرین مرحلۀ بلوغ دختران منارک است. منارک شروع چرخۀ قاعدگی یا اولین خونریزی قاعدگی است و یکی از مهم‌ترین مراحل در زندگی همۀ دختران به حساب می‌آید. اولین خونریزی قاعدگی بیانگر این است که سال‌های باروری یک دختر شروع شده‌است. با شروع بلوغ، مغز دختران به تولید هورمون فرمان می‌دهد. برخی از این هورمون‌ها طی چرخه‌ای بدن دختر را هر ماه برای بارداری احتمالی آماده می‌کنند. هنگامی‌که سطح هورمون زنانه (استروژن و پروژسترون) بالا می‌رود، دیوارۀ رحم با لایه‌ای از خون و بافت اضافی ضخیم‌تر می‌شود تا محیط آن برای ورود و کاشت تخمک آماده شود. درصورتی که بارداری رخ ندهد، سطح هورمون پایین می‌آید و لایۀ اضافی دیوارۀ رحم ریزش می‌کند و از راه واژن از بدن خارج می‌شود. به این چرخه، چرخۀ قاعدگی گفته می‌شود.

اولین قاعدگی چه زمانی شروع می‌شود؟
بیشتر دختران اولین بار در 11سالگی تا چهارده‌ونیم‌سالگی پریود می‌شوند، اما به‌طور کلی از 9سالگی تا 16سالگی طبیعی است. اولین خونریزی پریود سبک است و ممکن است شبیه لکّه‌بینی باشد. در دفعات بعد گاهی این وضعیت تغییر خواهد کرد. معمولاً در زمان قاعدگی در 2 روز اول خونریزی زیاد است و سپس کاهش می‌یابد، اما میزان خونریزی در هر فرد متفاوت است. مدّت خونریزی به‌طور متوسّط 3 تا 7روز است ولی زمان 2 تا 8 روز نیز طبیعی است. ممکن است رنگ خون قرمز و گاهی قهوه‌ای یا حتی سیاه باشد.
اولین پریود کاملاً غیرمنتظره رخ می‌دهد، بنابراین باید از قبل دختران را آماده کرد. ممکن است پریود زمانی اتّفاق بیفتد که آن‌ها در مدرسه هستند. والدین به‌خصوص مادران نقش بسیار مهمّی ‌در آماده کردن دختران برای اولین قاعدگی دارند. درصورتی که دختر نوجوان دارید و در حول‌وحوش دوران بلوغ است، یک کیف کوچک برایش آماده کنید که شامل لباس زیر و یکی دو عدد نوار بهداشتی باشد و همیشه آن را در کیف مدرسه یا هرجای دیگری که می‌رود با خودش همراه داشته باشد.

چه هنگام باید به پزشک مراجعه کرد؟
•  اگر چرخۀ قاعدگی هر بار زودتر از 21 روز یا دیرتر از 35 روز اتّفاق بیفتد.
•  اگر پریود همیشه منظّم بوده و ناگهان چند ماه پشت هم بی‌نظمی ‌در آن دیده شود.
•  اگر قاعدگی بیشتر از 7 روز طول بکشد.
•  اگر دردهای عضلات شکم و کمر آنقدر شدید است که با مسکّن‌های معمولی رفع نمی‌شود.
•  اگر گرفتگی عضلات چنان شدید است که نمی‌توانید کارهای روزمرّه را انجام دهید یا به مدرسه بروید.
•  اگر خونریزی آنقدر شدید است که هر یک یا دو ساعت  باید نوار بهداشتی را عوض کرد.
•  اگر در 16سالگی هستید و هنوز پریود نشده‌اید.

برای کاهش درد و گرفتگی عضلانی شکم در هنگام پریود چه باید کرد؟
گرفتگی و درد عضلات شکم، به بدن برای رها کردن دیوارۀ رحم کمک می‌کند، اما این درد می‌تواند بسیار ناخوشایند و آزاردهنده باشد.
 برای کم کردن این درد می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
o  مصرف داروها مانند ایبوپروفن و مفنامیک‌اسید                  
o  استفاده از حولۀ گرم یا کمپرس گرم روی شکم و کمر
o  دوش آب گرم می‌تواند مفید باشد.
o  اگر کمردرد دارید، از ایستادن طولانی‌مدّت خودداری کنید.
o  تحت نظر پزشک از مکمّل کلسیم و منیزیم استفاده کنید تا گرفتگی عضلات و درد شما را کاهش دهد.
o  به‌طور عمیق نفس بکشید و به یک موسیقی آرام گوش دهید.
o  اگر شدّت درد آنقدر زیاد است که فرد حالت تهوّع داشته و قادر به بیرون آمدن از تخت و انجام فعّالیت‌های روزانه نباشد، حتماً باید به پزشک مراجعه کند.
بهتر است مادران قبل از به بلوغ رسیدن فرزندان در حوالی 9 تا 12سالگی با آن‌ها دربارۀ اولین پریود صحبت کنند. دخترتان قبل از شروع اولین قاعدگی باید بداند که قرار است چه اتّفاقی در بدنش بیفتد؛ اینکه قاعدگی چیست و چندوقت یک بار اتّفاق می‌افتد، یا چه مقدار خون از او خارج خواهد شد و چند روز احتمال خونریزی وجود دارد.
مادران عزیز، با توصیه‌های زیر تا حدّ زیادی می‌توانید به دختر نوجوان خود، که برای اولین بار پریود را تجربه می‌کند، کمک کنید:
o  به دخترتان اطمینان دهید که قاعدگی یک قسمت طبیعی از زندگی است. 
o  هرگز با بازگو کردن تجربۀ شخصی در مورد قاعدگی خود چه بد و چه خوب سعی نکنید تا ساختار ذهنی دختر نوجوان را شکل دهید.
o  وسایل مختلفی که می‌توان از آن‌ها در دوران قاعدگی استفاده کرد، و طرز استفاده از آن‌ها را برایش توضیح دهید. دخترتان هم در منزل و هم در بیرون، از نظر وسایل بهداشتی باید تأمین باشد. 
o  برای کاهش درد و گرفتگی عضلات شکم بهترین مسکّن را برایش فراهم کنید.
o  او را تشویق به خوردن غذاهای سرشار از موادّ غذایی مفید کنید.  
o  حواستان به تغییرات خلقی دخترتان باشد. هنگامی‌که دخترتان به‌دلیل اولین قاعدگی و قاعدگی‌های بعدی دچار تغییرات خلقی می‌شود، به او حریم خصوصی و فضای کافی بدهید تا با اطرافیان درگیر نشود. کنار آمدن با این حالت هم برای نوجوان و هم اطرافیان او می‌تواند کمی ‌دشوار باشد. اگر این تغییرات خلقی او را آزرده کرده یا زندگی روزمرّه‌اش را مختل کرده‌است، شاید لازم باشد از مشاور کمک بگیرید.

بهداشت دوران قاعدگی
با رعایت نکات زیر شادابی و سرزندگی خود را در دوران قاعدگی حفظ کنید:
•  روزانه 6 تا 8 لیوان آب بنوشید.
•  رژیم غذایی خود را به‌گونه‌ای تنظیم کنید تا از بروز یبوست در این دوران جلوگیری شود.
•  هر 4 تا 8 ساعت نوار بهداشتی باید عوض شود، اما قانون ثابتی وجود ندارد؛ هرگاه احساس کردید که نوار بهداشتی مرطوب و چسبنده شده آن را عوض کنید.
•  بهتر است در روزهای اول پریود، که خونریزی شدیدتر است، از نوارهایی با جذب بالا استفاده شود و با گذشت زمان، که مقدار خونریزی کمتر شد، انواع کوچک‌تر استفاده شود.
•  ناحیۀ تناسلی را روزانه یک تا دو بار بشویید تا بوی نامطبوع حاصل از خونریزی قاعدگی کاهش پیدا کند.
•  شست‌وشوی قسمت بیرونی ناحیۀ تناسلی با آب و صابون‌های بهداشتی به پیشگیری از عفونت کمک می‌کند.
•  پس از شست‌وشو ناحیه را با دستمال بهداشتی خشک کنید. باقی ماندن هرگونه رطوبت در ناحیۀ تناسلی زمینه را برای رشد باکتری‌های بیماری‌زا و بروز عفونت فراهم می‌کند.
•  اگر استفاده از نوارهای بهداشتی معطّر منجر به سوزش ناحیۀ  
          تناسلی می‌شود، از مصرف آن‌ها اجتناب کنید.
•  در طی دوران قاعدگی به بانوان و دختران عزیز توصیه می‌شود از لباس‌های زیر نخی و پنبه‌ای استفاده کنند.
•  استفاده از آب گرم یا ولرم هنگام شست‌وشو در این دوران می‌تواند علاوه‌بر ایجاد آرامش در فرد، به کاهش دردهای ناحیۀ زیر شکم نیز کمک کند.
•  فعّالیت بدنی و ورزش سبک در این دوران نه‌تنها مانعی ندارد، بلکه به عضلات آرامش می‌دهد و از مشکلات جسمی‌ و روحی پیش از قاعدگی می‌کاهد.

با افزایش سنّ زنان قدرت باروری کاهش می‌یابد. فریز تخمک یکی از روش‌های حفظ قدرت باروری زنان است که طی آن تخمک‌ها از تخمدان خارج، فریز و در نهایت ذخیره می‌شوند. سنّ مناسب برای فریز تخمک، زیر 35 سال است. هر چه سن پایین‌تر باشد، کیفیت تخمک‌ها بالاتر است.

خانم‌های مجرد، خانم‌هایی که به دلایل تحصیلی و شغلی فعلاً قصد بارداری ندارند، زنانی که سابقۀ یائسگی زودرس (یائسگی زیر چهل سال) در خانواده دارند، زنانی که مبتلا به بیماری‌های مزمن مثل اندومتریوز هستند و یا زنانی که مبتلا به سرطان‌اند و باید شیمی درمانی و پرتودرمانی انجام دهند، می‌توانند جهت حفظ قدرت باروری خود از روش فریز تخمک استفاده کنند.

بعد از ویزیت اولیه و انجام آزمایش‌های هورمونی لازم و سونوگرافی، فرایند فریز تخمک آغاز می‌شود. فرایند آماده‌سازی تخمک‌ها و خارج‌سازی آن‌ها تقریباً دو هفته طول می‌کشد. بر اساس تحقیقات، تخمک‌های فریزشده حداقل به‌مدّت ده سال قابل نگهداری‌اند.

رفتارهای جنسی در زندگی اکثر مردم نقش بسزایی دارد. رفتار جنسی یک موضوع کاملاً شخصی و خصوصی است که افراد به‌ندرت آن را با دیگران در میان می‌گذارند. به هنگام رشد جنسی، مردم دربارۀ ماهیت رفتارهای جنسی مطالبی یاد می‌گیرند و دربارۀ فعّالیت‌های جنسی، خواسته و ناخواسته‌های خود را تعیین می‌کنند. علاوه‌بر آن در طول نوجوانی و اوایل بزرگسالی عملکرد جنسی اغلب با عزّت نفس همراه است و در رشد روانی افراد نقش مهمّی ‌دارد.
دربارۀ اینکه چه چیزی از لحاظ جنسی هنجار به حساب می‌آید، هیچ تعریف دقیقی وجود ندارد، اما روان‌شناسان بالینی زمانی درگیر مسائل افراد می‌شوند که آن‌ها در فعّالیت‌های جنسی خود رنج می‌برند یا در رابطۀ بین‌ِفردی به مشکلاتی دچار می‌شوند.
شناخت زوج‌ها به وجود تفاوت‌های جنسی هر دو طرف می‌تواند به بهبود روابط بین‌ِفردی آن‌ها کمک شایانی کند. در این نوشتار به قسمتی از این تفاوت‌ها اشاره می‌کنیم.
برای زن و مرد رابطۀ جنسی یک تجربۀ کاملاً متفاوت است. زنان آن هنگام بیشترین لذّت را از مصاحبت خواهند برد که احتیاجی به درخواست مستقیم آن نداشته باشند. بسیاری از اوقات زن‌ها به‌منظور دستیابی به آرامش، ایجاد صمیمیت و نزدیک‌تر شدن به همسرشان دوست دارند که به حواشی بپردازند و به‌تدریج خواسته‌ها یا ناخواسته‌هایشان را برملا می‌کنند.
تا هنگامی‌که تمایل و برانگیختگی جنسی زنان به سطوح بالا نرسیده و شدّت نگرفته، آن‌ها از تحریک غیرمستقیم لذّت بیشتری می‌برند. زنان برخلاف آنچه مردان دوست دارند، می‌خواهند که به‌جای تحریک مستقیم، در حسّاس‌ترین نواحی سربه‌سرشان بگذارید و آن نواحی را که دوست دارند به‌تدریج لمس کنید. هنگامی‌که مردان پی ببرند که این روش به‌راستی چه تأثیر شگرفی بر روی همسرشان دارد، به‌خاطر مقاومتشان در برابر تمایلات و شهوتشان احساس قدرت خواهند کرد.
اما مردان متفاوت‌اند. لمس کردن مستقیم ناحیۀ تناسلی به‌صورت خارق‌العاده‌ای برای آن‌ها لذّت‌بخش است و باعث افزایش شهوت و میل جنسی‌شان می‌شود. بسیاری از زنان این موضوع را نمی‌دانند و مردشان بعد از انتظاری طولانی‌مدّت در نهایت دلسرد می‌شود و ناکام می‌ماند.
زنان باید بدانند که بالاترین میزان لذّت و شهوت در مردان از طریق تحریک مستقیم ایجاد می‌شود. اما مردان باید به‌خاطر داشته باشند که برای ایجاد لذّت و شهوت بیشتر در شریک جنسی‌شان باید تحریک مستقیم را به تأخیر بیندازند.
برای یک زن لذّت عالی از رابطۀ جنسی حکم تجمّع تدریجی تنش است. هر زمانی که او بتواند تمایل به رابطۀ جنسی را در خود احساس کند، به مقدار بیشتری ارضاکننده خواهد بود. درحالی‌که یک مرد لذّت جنسی را در ابتدا به‌عنوان یک رابطۀ تنش‌زا تجربه می‌کند.
از دیدگاه بیولوژیکی، مرد در رابطۀ جنسی مدام در جست‌وجوی رهایی است، درحالی‌که زن در رابطۀ جنسی خواهان دریافت تنش به‌واسطۀ تحریک تولیدشده است. مردان تلاش می‌کنند که از تنش رهاشده تخلیه شوند، ولی در همین حین زن به‌دنبال افزایش تنش است. فرایند رابطۀ جنسی در زنان به‌صورتی است که هرچه در مسیر آن پیش‌تر می‌روند، تمایلات جنسی آن‌ها بالاتر می‌رود و به لایه‌های عمیق‌تری از انگیختگی جنسی می‌رسند.
باید به یاد داشت همان‌طور که مردان خواهان دستیابی به تمایلات و لذّات فوری هستند، زنان نیز خواهان کسب لذّت و احساسات در طول مدّت زمان بیشتری هستند. بنابراین یک مرد با کسب مهارت در هنر افزایش تدریجی تمایل زن می‌تواند در زمینۀ آگاهی از اینکه چطور می‌تواند همسرش را به اوج لذّت و هیجان برساند، اعتماد به‌نفس و اطمینان لازم را به‌دست آورد. البته خود این اعتماد به‌نفس و اطمینان به‌تنهایی برای زن تا حدّی تحریک‌کننده است. حال سؤالی که مطرح می‌شود این است که چطور می‌توان اطمینان و اعتماد به‌نفس جنسی را افزایش داد.

بحث‌های زیادی دربارۀ موفّقیت انتقال جنین منجمد و تازه و مزایای این روش‌ها وجود دارد. مددجویان نیز اغلب می‌پرسند که انتقال جنین تازه بهتر است یا فریزشده. 
بسیاری از متخصّصان باروری و درمانگران معتقدند که در روش‌های کمک‌باروری، میزان موفّقیت انتقال جنین منجمد نسبت به استفاده از جنین تازه در بارداری بیشتر است. با این حال، میزان موفّقیت تنها عامل تعیین‌کننده نیست.

تفاوت بین انتقال جنین منجمد و تازه چیست؟
انتقال جنین منجمد و تازه با القای تخمک‌گذاری و کنترل آن آغاز می‌شود. هنگامی که رحم آماده است، بازیابی تخمک انجام می‌شود. پس از فرایند بازیابی، تخمک‌ها با اسپرم همسر بارور می‌شوند. هنگامی که تخمک‌ها بارور شدند، انتقال جنین تازه سه تا پنج روز پس از بازیابی تخمک با کاتتر مخصوص (لولۀ پلاستیکی ظریف)  به رحم انجام می‌شود.
از طرف دیگر، انتقال جنین منجمد (FET) تا سال‌ها پس از بازیابی تخمک و بارورسازی آن با اسپرم امکان‌پذیر است. در فرایند انتقال جنین منجمد، پزشک باروری جنین یخ‌زدایی‌شده را در رحم مادر قرار می‌دهد تا بارداری صورت گیرد.

انتقال جنین تازه بهتر است یا جنین فریزشده؟ 
بسیاری از درمانگاه‌های باروری میزان موفّقیت جنین منجمد را نسبت به جنین تازه بیشتر می‌دانند. پژوهش‌های زیر مؤید این یافته است:
•  پژوهشی که مجلّۀ پزشکی نیوانگلند در سال 2018 منتشر کرد نشان داد که احتمال موفّقیت بارداری در مادرانی که مشکلات ناباروری مرتبط با سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند، با انتقال جنین منجمد بیشتر است.
•  مجلّۀ پزشکی بریتیش مدیکال نیز امسال پژوهشی را در این باره منتشر کرد. آن‌ها دریافتند میزان بارداری پایدار و تولّد نوزاد زنده در مادرانی که از جنین فریزشده استفاده کرده‌اند و بر اساس آن دورۀ قاعدگی منظّم داشته‌اند، همچنین از طریق هورمون‌های آزادكنندۀ گنادوتروپین باردار شده‌اند، بیشتر نبوده است.
•  در پژوهشی دیگر نیز مشخّص شد که استفاده از جنین با کیفیت و سالم در مادران سن‌بالا در خلال انتقال جنین هیچ تأثیر سویی بر لانه‌گزینی یا میزان تولّد نوزاد زنده ندارد. این نتیجه مغایر با دستاوردهایی است که پیش از این به آن اشاره شده بود.
به هنگام تصمیم‌گیری در خصوص انتقال جنین فریزشده یا تازه، مواردی چون سنّ مادر یا اهداکنندۀ اسپرم هنگام انجماد جنین، کیفیت اسپرم مورد استفاده برای لقاح و سلامت کلی مادر در طی انتقال باید مدّ نظر قرار گیرد.

نتایج پژوهش‌های انجام‌شده در سال 2019 در خصوص موفّقیت جنین تازه و فریزشده
•   جنین‌های با کیفیت بالاتر با 79٪ و کیفیت خوب با 64٪ تولّد زنده همراه هستند.
•  میزان تولّد نوزاد زنده در جنین‌های بی‌کیفیت، پایین و برابر 28٪ است.
•  چنانچه در سنّ کمتر از 35 سال قصد دارید برای فریز کردن جنین اقدام کنید یا جنین تازه را انتقال دهید، احتمال برخورداری از کیفیت بالاتر بیشتر است.
•  اما در صورتی که بالای 35 سال هستید، در فریز کردن جنین یا انتقال جنین تازه احتمال جنین‌های با کیفیت پایین بیشتر خواهد بود. بنابراین واقعیت این است که، صرف نظر از انتقال جنین تازه یا فریزشده، سنّ مادر نقش مهمّی در کیفیت جنین خواهد داشت.

پنج مزیت انتقال جنین منجمد 
میزان موفّقیت انتقال جنین منجمد به هنگام آی‌وی‌اف نباید به‌عنوان تنها عامل مدّ نظر قرار گیرد، موارد زیر ازجمله مزیت‌های انتقال جنین منجمد محسوب می‌شود:
•  انتقال جنین منجمد هزینۀ کمتری دارد. آی‌وی‌اف روشی هزینه‌بر است. اگر نتیجه برای اولین بار موفّقیت‌آمیز نباشد، با داشتن تعداد بیشتری جنین منجمد دیگر نیازی به مصرف داروهای باروری ـ که خود بسیار پرهزینه هستند ـ نخواهد بود. می‌توانید تخمک بارورشده را نگه دارید و هرگاه برای بارداری آماده هستید، اقدام کنید.
•  شاید در حال حاضر آمادگی ندارید تا صاحب فرزند شوید، با داشتن جنین‌های منجمد می‌توانید همراه پزشک برای انتقال و بارداری برنامه‌ریزی کنید و هر وقت آمادگی داشتید، برای بارداری اقدام کنید. اگر بالای 35 سال هستید یا قصد دارید بعد از 35سالگی باردار شوید، می‌توانید با انجماد تخمک‌ها یا جنین‌ها قدرت باروری خود را حفظ کنید. به این ترتیب مجموعه‌ای از جنین‌های سالم و با کیفیت بالا برای انتقال را در اختیار دارید.
•  در موارد نادر، والدین ممکن است به‌دلیل شرایط پزشکی مانند نیاز به شیمی‌درمانی، ناباروری را تجربه کنند؛ انجماد جنین زودتر از موعد به آن‌ها کمک می‌کند تا با لقاح و انجماد تخمک و اسپرم قبل از انجام شیمی‌درمانی یا سایر اقدامات درمانی بتوانند صاحب فرزند شوند. 
•  فشار روحی و جسمی‌ کمتر روی بدن مادر است.
انتقال جنین تازه نیاز به رشد تخمک، داروی تحریک‌کننده و رشد جنین دارد. با استفاده از جنین منجمد دیگر نیازی به بازیابی تخمک نخواهید داشت، زیرا تعدادی جنین از قبل برای استفاده آماده شده‌اند. تنها داروی لازم دارویی است که به ضخیم شدن پوشش رحم برای آماده‌سازی انتقال جنین کمک می‌کند.
•  انتقال جنین منجمد از یک چرخۀ طبیعی تقلید می‌کند.
از آنجا که انتقال جنین تازه سه تا پنج روز پس از بازیابی تخمک اتّفاق می‌افتد، ممکن است سطح استروژن در مادر به‌طور چشمگیری بالا باشد. همین مسئله می‌تواند روی لانه‌گزینی تأثیر منفی بگذارد، خطر انتقال چندین جنین را افزایش دهد و استرس بیشتری را به والدین وارد کند.
انجماد جنین به متخصّصان باروری این امکان را می‌دهد تا با استفاده از آزمایش‌های پیشرفته PGD/ PGS/ PGT آ اقدام به شناسایی نقایص ژنتیکی و اختلالات کروموزومی‌ در جنین و حتی تعیین جنسیت جنین قبل از انتقال کنند.
پزشک با کمک این غربالگری‌ها قادر خواهد بود جنین‌ها را با بالاترین درصد لانه‌گزینی و بارداری موفّق انتخاب کند، میزان موفّقیت بارداری را افزایش و احتمال سقط جنین را کاهش دهد. در صورت انتخاب آزمایش اختلالات تک‌ژنی، انتقال جنین منجمد نیز ضروری است.
صرف نظر از آنچه دربارۀ «انتقال جنین تازه بهتر است یا فریزشده؟» خوانده‌اید و شنیده‌اید، بهترین روش انتقال برای شما همان روشی است که پزشک در یک مرکز باروری معتبر توصیه می‌کند. در مورد بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید، از پزشک متخصّص مشورت بخواهید.

جفت سر راهی (placenta previa) به وضعیتی گفته می‌شود که پلاسنتا (جفت) روی دهانۀ رحم یا خیلی نزدیک به آن قرار گرفته باشد. شیوع جفت سر راهی حدود ۱ در ۲۰۰ بارداری است.

انواع جفت سر راهی
توتال: جفت به‌طور کامل روی مدخل دهانۀ رحم قرار گرفته است.
پارشیال: جفت به‌طور نسبی مدخل دهانۀ رحم را پوشانده است. 
مارژینال: لبۀ جفت در کنار مدخل سرویکس است.
Low lying: جفت در سگمان تحتانی رحم طوری قرار دارد که لبۀ جفت به مدخل سرویکس نمی‌رسد اما خیلی نزدیک به آن قرار دارد.

علل جفت سر راهی 
  سابقۀ چند زایمان 
  سنّ بالا 
  سزارین قبلی
  سقط القا شده
  جفت بزرگ
  سیگار کشیدن

علائم جفت سرراهی
علامت اصلی جفت سر راهی خون‌ریزی بدون درد است، اگرچه گاهی لکه‌بینی ناشی از آن ممکن است در سه ماه اول و دوم بارداری رخ بدهد، اما معمولاً اولین خون‌ریزی بعد از هفتۀ بیست‌وهشتم بارداری شروع می‌شود.

مشخّصات این خون‌ریزی
ناگهانی، بدون درد، زیاد، قرمز روشن، گاه حتی در خواب اتّفاق می‌افتد. معمولاً خودبه‌خود متوقّف می‌شود و به‌ندرت باعث شوک می‌شود.
البته در ۱۰ درصد موارد به‌دلیل همراهی جفت سر راهی، با جدا شدن جفت، درد به‌همراه خون‌ریزی ممکن است وجود داشته باشد.

تشخیص جفت سر راهی
  علائم بالینی
  سونوگرافی
سونوگرافی ساده‌ترین و دقیق‌ترین راه تشخیص محلّ جفت است که تا ۹۸ درصد دقّت دارد. مهم‌ترین مورد مثبت کاذب آن اتّساع مثانه است؛ بنابراین در موارد مثبت باید یک بار دیگر سونوگرافی با مثانه خالی انجام شود. در چند قلویی‌ها که جفت بزرگ است ممکن است مثبت کاذب به‌وجود آید.
روش انتخابی زایمان در جفت سر راهی حتی در درجات خفیف سزارین است. البته در جفت سر راهی از نوع low lying با پرزانتاسیون سفالیک در صورتی که زایمان نزدیک باشد، می‌توان زایمان طبیعی را انتخاب کرد. البته به محض دیسترس جنینی و یا خون‌ریزی شدید و یا عدم پیشرفت برای ۶ تا ۸ ساعت، باید سزارین صورت گیرد.

مایع انزالی یا منی شامل دو بخش کلی است: بخش زنده و بخش موادّ مغذّی. بخش زنده یا سلولی را به‌طور عمده سلول‌های اسپرم یا گامت نر، که توسّط بیضه‌ها ساخته می‌شود، تشکیل داده‌اند. طبیعت اسپرم یعنی زنده بودن حرکت و شکل ظاهری آن‌ها، همچنین تشکیلات و محتویات مایع مغذّی در عملکرد اسپرم بسیار حیاتی است.
آنالیز مایع منی از دو سطح تشکیل شده‌است؛ سطح آنالیز ماکروسکوپی ـ که در آن حجم و ظاهر، و اسیدی یا بازی بودن آن مورد بررسی قرار می‌گیرد ـ و سطح آنالیز میکروسکوپی که با چشم مسلّح به عدسی‌های دقیق انجام می‌شود. در این سطح تعداد سلول‌ها، میزان حرکت، شکل ظاهری و میزان شکست  DNA بخش زایا (اسپرم) و همچنین سلول‌های غیرزایای موجود در مایع منی طی تکنیک‌های تخصّصی محاسبه می‌شوند.
آنالیز صحیح و دقیق نمونۀ مایع منی توسّط آزمایشگاه مستلزم نمونه‌دهی درست مراجعه‌کننده است.
بر اساس شیوه‌نامۀ سازمان جهانی بهداشت (WHO)، حجم طبیعی مایع منی 1/5cc است. البته باید توجّه داشت که مایع شفّاف اخراج‌شده قبل از انزال قدرت باروری ندارد و صرفاً جهت آماده کردن مسیر عبور و فراهم کردن شرایط مناسب جهت خروج مایع منی است و جزو انزال محسوب نمی‌شود.
حضور سلول‌های اسپرم یا گامت‌های جنسی در همۀ بخش‌های مایع انزالی یکنواخت نیست. بخش اول مایع منی غنی‌ترین بخش از نظر محتوی باروری است و در مقایسه با بخش انتهایی، بیشترین میزان سلول‌های اسپرم در این بخش تجمّع یافته‌اند؛ در نتیجه این بخش قدرت باروری بالایی دارد. بنابراین تأکید می‌شود که همۀ نمونه جهت آنالیز به آزمایشگاه تحویل داده شود و از دست رفتن بخشی از آن، به‌خصوص بخش اولیه منجر به آنالیز نادرست می‌شود که در این صورت فرد باید ناکامل بودن نمونه را به آزمایشگاه گزارش دهد.
مورد بعدی که روی جوابدهی تأثیر خواهد داشت، فاصلۀ بین نمونۀ آزمایش با انزال قبلی است. به‌طور طبیعی سلول‌های اسپرم داخل لوله‌های اپیدیدیم تجمّع می‌کنند و پس از آن به مجرای ادراری سرازیر و از آن جا خارج می‌شوند. از آن جایی که اپیدیدیم هیچ‌وقت به‌طور کامل طی انزال خالی نمی‌شود، مقداری اسپرم همیشه از انزال قبلی در داخل مجرای اپیدیدیم باقی می‌ماند. در این صورت سنّ سلول‌هایی که در انزال بعدی خارج خواهند شد، بالاتر خواهد بود و می‌تواند روی کیفیت نمونۀ آزمایش تأثیرگذار باشد.
طی تحقیقات گسترده‌ای که تا کنون صورت گرفته پیشنهاد شده 2 تا 3 روز قبل از انجام آزمایش آنالیز مایع منی، انزالی صورت نگیرد و نزدیکی انجام نشود.
مراجعه‌کننده نباید از لوبریکنت‌ها و موادّ لیزکننده برای نمونه‌دهی استفاده کند، چون این ترکیبات حاوی موادّ کشنده‌ای هستند که منجر به از بین رفتن بخش زندۀ مایع منی می‌شود.
بهتر است که نمونه در اتاقی که کنار آزمایشگاه برای همین کار در نظر گرفته‌ شده جمع‌آوری شود، ولی اگر بنا به دلایلی ممکن نباشد، فرد می‌تواند نمونه را از منزل به آزمایشگاه منتقل کند. البته باید توجّه داشته باشید دمایی که نمونه طی حمل در آن قرار می‌گیرد، نباید کمتر از 20 و بیشتر از 37 باشد.

آنالیز میکروسکوپی
سازمان جهانی بهداشت استاندارد‌های مشخّصی را برای خصوصیات میکروسکوپی یک نمونۀ مایع منی طبیعی در نظر گرفته است. دارا بودن حدّ استاندارد این صفات به‌طور نسبی قدرت باروری را بالا می‌برد. این خصوصیات میزان زنده بودن و حرکت سلول‌های اسپرم، غلظت سلول‌های اسپرم، شکل ظاهری و میزان شکست DNA سلول‌های اسپرم را شامل می‌شود. در ادامه به اختصار به آن‌ها می‌پردازیم.

غلظت اسپرم و تعداد کلی سلول‌های اسپرم 
این دو عبارت، یعنی غلظت اسپرم و تعداد کلی سلول‌های اسپرم، با هم هم‌معنی نیستند. غلظت اسپرم اشاره به تعداد و غلظت سلول‌های اسپرم در هر واحد )سی‌سی( دارد و تعداد کلی سلول‌های اسپرم اشاره به تعداد کلی سلول‌های اسپرم در هر انزال دارد که از طریق حاصل‌ضرب غلطت اسپرم در هر سی‌سی به‌دست می‌آید.
سازمان جهانی بهداشت کمترین میزان غلطت اسپرم طبیعی را 15 میلیون در هر سی‌سی و کمترین میزان برای تعداد کلی سلول‌های اسپرم در هر انزال را 39 میلیون در هر سی‌سی در نظر گرفته است. بنابراین نمونه‌ای از نظر تعداد سلول‌های اسپرم طبیعی محسوب می‌شود که این خصوصیات را داشته باشد.
اگر هیچ سلولی در انزال مشاهده نشود، فرد می‌تواند کاندیدای آزواسپرمی ‌(مایع منی فاقد اسپرم) باشد. تشخیص آزواسپرمی‌در آزمایشگاه اندرولوژی مؤسّسۀ کمک‌باروری مهر با تکنیک‌های خاص انجام می‌شود.

حرکت سلول‌های اسپرم
میزان حرکت اسپرم و نحوۀ حرکت آن‌ها روی باروری تأثیر خیلی زیادی دارد. در مؤسّسۀ کمک‌باروری مهر آنالیز حرکت و تعداد سلول‌ها و همچنین اسپرم توتال با نرم‌افزار Computer aided sperm analysis) CASA) تشخیص داده می‌شود. سلول‌ها توسّط سیستم به دو دستۀ متحرّک و غیرمتحرّک تقسیم شده، سپس نحوه و سرعت حرکت آن‌ها درجه‌بندی می‌شود. در تقسیم‌بندی بعدی متحرّک‌ها در دو گروه  اسپرم‌های با سرعت بسیار بالا و اسپرم‌های با سرعت پایین جای می‌گیرند.
اسپرم‌های با سرعت ‌بالا‌ آن‌هایی هستند که فعّالیت بسیار بالایی دارند (x>25 میکرومتر در ثانیه در دمای 37 درجه) که به آن‌ها اسپرم‌های درجۀ (A) گفته می‌شود که به‌دلیل سرعت بسیار زیادشان در مقایسه با اسپرم‌های با سرعت پایین، بدون در نظر گرفتن خصوصیات دیگرشان شانس بیشتری برای زودتر رسیدن به تخمک را به‌طور طبیعی دارند.
اسپرم‌های با سرعت پایین یا درجۀ B آن‌هایی هستند که همه نوع الگوی حرکتی بدون تحرّک زیاد در آن‌ها مشاهده می‌شود (x<25  میکرو متر در ثانیه در دمای 37 درجه). لازم است ذکر شود که وقتی حرف از حرکت اسپرم توتال زده می‌شود، یعنی مجموع اسپرم‌های با سرعت بالا به‌علاوۀ اسپرم‌های با سرعت پایین. کمترین میزان حرکت توتالی که برای یک نمونۀ طبیعی در نظر گرفته می‌شود، 40% است و کمترین میزان حدّ طبیعی اسپرم‌های با سرعت بالا 32% در هر انزال است. اگر میزان تحرّک سلول‌های اسپرم کمتر از این میزان باشد، فرد کاندیدای استنوزواسپرمی ‌است.

شکل ظاهری سلول‌های اسپرم
اسپرم‌ها اشکال مختلفی دارند و همین شکل‌های مختلف هستند که تعیین یک شکل نرمال و طبیعی را مشکل می‌کند. طی تحقیقات به عمل آمده از دستگاه تولیدمثلی زنان و به‌خصوص مخاط اندوسرویکال بعد از مقاربت و همین‌طور سطح زونا پلوسیدای تخمک، شکل ظاهری را که یک اسپرم برای رسیدن به تخمک و بارور کردن آن نیاز دارد مشخّص کردند.
سلول اسپرم از چندین بخش تشکیل شده‌است. ابتدایی‌ترین بخش اسپرم، که اکروزوم نامیده می‌شود، حاوی یک کیسۀ آنزیمی ‌است که سلول اسپرم برای ایجاد منفذ به‌منظور عبور از زونای تخمک به آن نیاز دارد و اگر این قسمت دچار ایراد باشد، سلول اسپرم قدرت باروری لازم را ندارد. اکروزوم روی سر اسپرم قرار گرفته است. سر اسپرم حاوی اطّلاعات ژنتیکی و مختصر سیتوپلاسم است. سپس قسمت میانی یا گردن قرار دارد که دارای تعدادی میتوکندری یا اندامک‌های تولیدکنندۀ انرژی لازم جهت حرکت دم هستند و قسمت انتهایی یا دم سلول اسپرم است که با حرکات خود باعث حرکت اسپرم می‌شود. مشخّصاً اگر هر کدام از این نواحی طبیعی نباشند، باروری دچار اختلال خواهد شد.
کمترین میزان سلول‌های اسپرم با ظاهر طبیعی در هر انزال براساس استاندارد‌های سازمان جهانی بهداشت 4% است. فردی که در انزال خود کمتر از این میزان سلول با شکل طبیعی داشته باشد، کاندیدای تراتوزو اسپرمی ا‌ست. باید این موضوع را در نظر داشت که واژۀ اسپرم طبیعی به این معنی نیست که این سلولی که از نظر ظاهری طبیعی است، حامل عوامل پاتولوژیک دیگری نیست.

۸۰ درصد زنان در طی بارداری خود دچار کمردرد می‌شوند که شدّت آن ممکن است کم باشد و فرد تنها بعد از ایستادن به مدّت طولانی احساس ناراحتی کند، یا اینکه شدید باشد و فرد نتواند کارهای روزانۀ خود را انجام دهد. گرچه کمردرد می‌تواند علامتی از درد زایمان باشد، ولی در کل در اثر تغییراتی که در بدن رخ می‌دهد به‌وجود می‌آید.

عوامل مؤثّر بر ایجاد کمردرد در دوران بارداری
هورمون‌هایی که در طی بارداری در بدن تولید می‌شوند، باعث شلی رباط‌ها و عدم استحکام مفاصل می‌شوند، در نتیجه با رشد جنین لگن خاصره هم بزرگ‌تر می‌شود.
  افزایش وزن در حدود ۱۱ تا ۱۶ کیلوگرم در طی بارداری باعث وارد آمدن وزن زیادی در اطراف کمر و شکم می‌شود.
  افزایش کشش بدن برای جبران تغییراتی که در مرکز ثقل بدن زن باردار رخ می‌دهد.

تمرین‌های قلبی- عروقی
ورزشی که در مدّت زمان مشخّص باعث افزایش ضربان قلب شود، تمرین قلبی ـ عروقی محسوب می‌شود. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا برای بیشتر خانم‌های باردار مناسب‌اند و باید ۳ تا ۵ روز در هفته و هر بار به مدّت ۲۰ تا ۴۵ دقیقه انجام شوند. خانم‌های باردار باید توجّه داشته باشند که حتماً با شدّت ملایم تا متوسّط ورزش کنند و هرگز با ورزش شدید خود را خسته نکنند. به یاد داشته باشید که هر نوع ورزشی بهتر از ورزش نکردن است، حتی ۱۰ دقیقه پیاده‌روی قبل از ناهار مفید است.

تمرین‌های استحکام‌دهندۀ میانۀ بدن 
تقویت عضلات شکم، کمر، لگن، باسن و ران باعث پیشگیری و کاهش درد در ناحیۀ کمر می‌شود. این حرکت‌ها باید به‌آرامی ‌و به‌طور کنترل‌شده اجرا شوند. ۳ تا ۱۰ دقیقه این حرکت را نگه دارید (روی این حرکت مکث کنید) و بعد استراحت کنید و دوباره آن را تکرار کنید. باید ۱۰ تا ۳۰ بار این حرکت تکرار شود. در مرحله‌ای که به عضلات خود فشار می‌آورید (در زمان 3 تا 10 دقیقه) نفس خود را بیرون بدهید و در مرحلۀ استراحت، هوا را به داخل ریه‌هایتان بکشید (نفس خود را داخل بکشید).

 تمرین برای عضلات شکمی‌
به پشت دراز بکشید، زانوها را خم کنید و کف پاها را روی زمین بگذارید. دست‌هایتان را زیر پشتتان قرار دهید، به‌طوری که بین زمین و پشت شما فاصله باشد، سپس کمر خود را به زمین بچسبانید و مجدّداً آن را بلند کنید. باسن شما باید در حالت آرام باشد. این حرکت ورزشی را هنگام دراز کشیدن، ایستادن یا نشستن می‌توانید انجام دهید.

تمرین برای عضلات پشت و باسن
کف دست‌ها و زانوهای خود را روی زمین بگذارید، طوری که ستون فقرات شما کاملاً راست باشد. حرکت قبلی (برای عضلات شکمی) را انجام دهید؛ یعنی کمر خود را به‌آرامی ‌خم و راست کنید. سپس دست راست و پای چپ خود را بلند کنید، طوری که در راستای ستون فقرات شما باشند. مدّتی در این حالت بمانید، سپس به‌آرامی ‌دست و پای خود را پایین بیاورید. این بار دست چپ و پای راست خود را بلند کنید و به‌آرامی پایین بیاورید و به‌همین ترتیب ادامه دهید. اگر این حرکت برای شما سخت است، می‌توانید دست و پای خود را به‌طور جداگانه بالا ببرید؛ یعنی فقط دست یا پای خود را بلند کنید، نه هر دو را با هم.

تمرین برای عضلات شکم
باسن و ران: پشت به دیوار بایستید. سپس سر، شانه و کمر خود را به دیوار بچسبانید. به‌طوری که پاهای شما۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متر با دیوار فاصله داشته باشند. سپس کمر خود را به سمت دیوار فشار دهید و به حالتی که می‌خواهید بنشینید، به سمت پایین بیایید، طوری که زانوهای شما زاویۀ ۹۰ درجه را تشکیل دهند (یعنی کاملاً ننشینید). سپس به‌آرامی ‌به حالت اول خود برگردید، به‌طوری که پشت و باسن شما به دیوار چسبیده باشد.

تمرین‌های کششی
این گروه از حرکات ورزشی نیز مانند حرکت‌های قبلی در درمان و پیشگیری از کمردرد دوران بارداری مهم هستند، بنابراین هیچ‌وقت آن‌ها را فراموش نکنید. برای افزایش انعطاف‌پذیری کمر، این دسته از حرکات را هر روز بعد از انجام یک سری حرکات ورزشی و در مرحلۀ گرم شدن بدن باید انجام دهید. ۲۰ تا ۳۰ ثانیه این حرکت را باید نگه دارید (نه بیشتر)، سپس استراحت کنید و دوباره به‌همین ترتیب سه بار آن را تکرار کنید.
بیشترین عضلاتی که در ایجاد کمردرد مؤثّرند، عضلات پشت بدن، سینه‌ها، پشت ران و گردن است.

کشش پشت بدن 
روی دست‌ها و زانوهای خود بنشینید. دست‌هایتان را به سمت جلو بکشید. در صورت لزوم بالش کوچکی زیر شکمتان بگذارید تا از آسیب احتمالی محفوظ باشید. سپس روی زانوهایتان بنشینید و دست‌ها را بلند کنید و به جلو بکشید تا در ستون فقرات خود احساس کشش کنید.

کشش عضلات پشت ران
یک صندلی مقابل خود بگذارید و یکی از پاهایتان را روی آن قرار دهید. در حالی که پشتتان را صاف نگه داشته‌اید، به جلو خم شوید تا کشیدگی را در عضلات پشت ران احساس کنید. اگر نمی‌توانید راحت بایستید یا زانوهایتان خم می‌شود، به جای صندلی از یک وسیلۀ کوتاه‌تر استفاده کنید.

کشش عضلات سینه
کاملاً صاف بایستید، طوری که سر رو به بالا و کمر صاف باشد. دست‌هایتان را از پشت به هم قفل کنید و بدون اینکه شانه‌هایتان به سمت جلو خم شوند، بازوهایتان را به سمت عقب بکشید تا کشیدگی را در قسمت جلوی شانه‌ها و بازوها احساس کنید.

کشش عضلات گردن
در حالت نشسته یا ایستاده سر را به سمت جلو بیاورید و سپس به یک طرف (چپ یا راست) خم کنید. سپس دستی را که سر به آن سمت خم شده است، پشت سرتان ببرید و سرتان را کمی به سمت عقب فشار دهید. سپس به‌آرامی سرتان را به سمت دیگر برگردانید. این حرکت کمک می‌کند تا کشش لازم به عضلات گردن وارد شود.
با توجّه به تغییرات بسیاری که در دوران بارداری در بدن رخ می‌دهد، کمردرد از مشکلات رایج این دوران است و نرمش بدنی روشی ساده برای بهبود کمردرد است. به خاطر داشته باشید که همیشه علائم کمردردِ خود در دوران بارداری را با پزشک در میان بگذارید تا از بی‌خطر بودن این حرکات ورزشی اطمینان حاصل کنید و از راهنمایی‌ها و ممنوعیت‌های موجود آگاه شوید.
البته بعضی از خانم‌های باردار ممکن است نیاز به درمان ویژه و جدّی‌تری برای بهبود کمردرد داشته باشند.

درمان سرطان پستان در دهۀ گذشته تغییر زیادی داشته و به‌سمت روش‌های کم‌تهاجمی‌تر پیش‌ رفته است؛ به‌طوری که بیش از 50 درصد بیماران به‌جای برداشت کامل پستان (ماستکتومی)، تحت جرّاحی حفظ پستان (لامپکتومی) قرار می‌گیرند.
در اجرای لامپکتومی، نقش نمونه‌برداری از غدّۀ لنفاوی پیشاهنگ بسیار حائز اهمیت است. از این رو دستکاری و برداشت غدد لنفاوی زیربغل، که عوارض زیادی را در پی دارد، امروزه از برداشت کامل به‌‌سمت بیوپسی و برداشت غدّۀ لنفاوی پیشاهنگ تغییر کرده است.

برداشت غدد لنفاوی پیشاهنگ چیست؟
غدّۀ پیشاهنگ اولین غدّۀ لنفاوی زیر بغل است که بیشترین احتمال گسترش سلول‌های سرطانی به آن‌ها وجود دارد. اگر نتیجۀ آزمایش نمونه‌برداری غدّۀ لنفاوی منفی باشد، به این معنی است که سلول‌های سرطانی به سایر غدد لنفاوی مجاور گسترش پیدا نکرده‌اند. اما اگر نتیجۀ آن مثبت باشد، بیانگر آن است که غدّۀ لنفاوی پیشاهنگ درگیر شده و این احتمال وجود دارد که سایر غدد لنفاوی مجاور هم درگیر شوند. 
این اطّلاعات به پزشک کمک می‌کند علاوه‌بر اینکه میزان گسترش بیماری در «stage» را در بدن شناسایی کند، مناسب‌ترین درمان را برای بیمار به اجرا درآورد.

چگونه نمونه‌برداری غدّۀ پیشاهنگ انجام می‌شود؟
قبل از شروع عمل، ابتدا باید مواد رادیواکتیو و مواد آبی‌رنگ مخصوص (Blu Dye) و یا هر دو به محدودۀ نزدیک توده تزریق شود که موقعیت غدّۀ لنفاوی پیشاهنگ شناسایی گردد. سپس جرّاح با استفاده از دستگاه ردیاب مخصوص، رادیواکتیو تزریق‌ شده را شناسایی می‌کند و در پی آن، غدّۀ لنفاوی پیشاهنگ تشخیص داده می‌شود. پس از پیدا شدن غدّۀ لنفاوی پیشاهنگ، برش کوچکی در حدود 5/1 سانتی‌متر روی پوست زیربغل ایجاد می‌‌شود تا بتوان به بهترین نحو غدّۀ لنفاوی درگیر را خارج کرد. سپس غدّۀ لنفاوی خارج‌شده به آزمایشگاه ارسال می‌شود و تحت بررسی دقیق قرار می‌گیرد. اگر وجود سلول‌های سرطانی شناسایی گردد، جرّاح باید سایر غدد لنفاوی مجاور را هم برداشت کند. نمونه‌برداری غدّۀ لنفاوی پیشاهنگ ممکن است به‌صورت سرپایی و یا بستری کوتاه‌مدّت در بیمارستان انجام شود.

فواید برداشت غدّۀ لنفاوی پیشاهنگ
برداشت غدّۀ لنفاوی پیشاهنگ علاوه‌بر اینکه به تعیین مرحلۀ سرطانی و تخمین خطر گسترش سلول‌های سرطانی به دیگر نواحی بدن، کمک می‌کند، در پیشگیری از برداشت غیرضروری تمامی غدد لنفاوی زیربغل نیز نقش دارد.

عوارض جانبی
•  لنف ادم با تورّم بافت‌های نرم موقع برداشتن غدد لنفاوی زیربغل، سبب می‌شود رگ‌های لنفاوی متّصل بر این غدد نیز برداشته ‌شود و آسیب ببیند، همچنین باعث اختلال در جریان لنفاوی طبیعی بافت می‌گردد. این حالت سبب تجمّع غیرطبیعی مایعات، تورّم و ایجاد درد و ناراحتی شدید اندام می‌شود. همچنین پوست اندامْ متورّم، ضخیم و سفت می‌گردد. علاوه‌بر این، خطر عفونت بافتی را افزایش می‌دهد. در موارد بسیار نادر لنف ادم شدید، ناشی از برداشت وسیع غدد لنفاوی ممکن است زمینه‌ساز سرطان غدد لنفاوی (لنفانژیو سارکوم) گردد.
•  سروما یا تجمّع مایع در محل جرّاحی
•  بی‌حسّی و گزگز محل جرّاحی 
•  نداشتن محدودیت در حرکت اندام مورد نظر
روش برداشت غدد لنفاوی پیشاهنگ موقعیت درمانی را تغییر نمی‌دهد، ولی روش بسیار مناسبی برای کاهش عوارض جرّاحی مانند تورّم، بی‌حسّی و محدودیت حرکت بازو ناشی از تخلیۀ غیرضروری غدد لنفاوی زیربغل است.

تخمک‌گذاری قسمتی از چرخۀ قاعدگی زنان است. این عمل زمانی اتّفاق می‌افتد که تخمدان زن تخمک آزاد می‌کند. هنگامی که تخمک آزادشده در بدن زن با اسپرم آمیخته ‌گردد و در رحم جایگزین شود، بارداری اتّفاق می‌افتد.
 به‌طور معمول چرخۀ قاعدگی در زنان هر 28 روز است. عمل تخمک‌گذاری از چهاردهمین روز این چرخه آغاز می‌شود. در زنانی که طول چرخۀ قاعدگی آن‌ها متفاوت است، زمان تخمک‌گذاری نیز فرق می‌کند. چرخۀ قاعدگی در زنان به فاصلۀ دو پریود گفته می‌شود که حدود 28 روز طول می‌کشد. به‌طور میانگین تخمک‌گذاری از اواسط چرخۀ قاعدگی یا 4 روز قبل از آن اتّفاق می‌افتد.
زمان تخمک‌گذاری در خانم‌ها متفاوت است. در برخی از خانم‌ها هر ماه در یک روز مشخّص تخمک‌گذاری انجام می‌شود و در خانم‌های دیگر در وقت‌های دیگری تخمک‌گذاری رخ می‌دهد. باردار شدن به زمان تخمک‌گذاری بستگی دارد. در ادامه برای آگاهی از تخمک‌گذاری و زمان آن به نشانه‌های تخمک‌گذاری می‌پردازیم.

علائم تخمک‌گذاری 
تغییر مایع سرویکس (دهانۀ رحم) و ترشّحات واژن
یکی از مهم‌ترین علائم تخمک‌گذاری در بدن زنان تغییر ترشّحات واژنی است. زمانی که تخمک‌گذاری رخ می‌دهد، ترشّحات واژن از لحاظ رنگ و نوع تغییر پیدا می‌کند. این ترشّحات اغلب به‌صورت شفّاف است و کش می‌آید. بعد از عمل تخمک‌گذاری رنگ این ترشّحات تیره‌تر و غلیظ می‌شود. 
تغییرات دمای بدن 
در بیشتر خانم‌ها پیش از تخمک‌گذاری دمای بدن ثابت است. هرچه زمان تخمک‌گذاری نزدیک‌تر می‌شود، دمای بدن اندکی کاهش می‌یابد اما یک افزایش تیز پس از تخمک‌گذاری وجود دارد. افزایش دمای پایۀ بدن نشانۀ این است که تخمک‌گذاری انجام شده‌است. در طول دورۀ قاعدگی هر روز صبح دمای بدن با دماسنج اندازه‌گیری و یادداشت شود. 2 تا 3 ماه بررسی دمای بدن باید انجام ‌شود تا زمان تخمک‌گذاری تعیین گردد. تخمک‌گذاری هنگامی ‌رخ می‌دهد که دمای بدن به‌مدّت سه روز بیشتر از دمای معمولی باشد.
سندرم میتل اشمرز
برخی از خانم‌ها کمی درد زیر شکم هنگام تخمک‌گذاری احساس می‌کنند که به آن سندرم میتل اشمرز می‌گویند.

تخمک‌گذاری چه زمانی رخ می‌دهد؟
زمان تخمک‌گذاری و علائم آن در همۀ افراد به یک شکل نیست. پریود زنان با خونریزی آغاز می‌شود. این آغاز را فاز فولیکولر می‌نامند؛ یعنی مواقعی که تخمک توانایی باروری دارد و به بلوغ رسیده است. از چهاردهمین روز چرخۀ قاعدگی تخمک از تخمدان رها می‌شود. بعد از رها شدن تخمک از تخمدان، بدن مرحلۀ لوتئال را شروع می‌کند. اگر در مرحلۀ لوتئال تخمک و اسپرم با هم ترکیب شود و برای باروری به رحم برود، از خونریزی ماهانۀ زنان جلوگیری می‌شود. ولی زمانی که تخمک و اسپرم به مرحلۀ باروری نرسند، عمل ریزش پوشش داخلی رحم، یعنی عادت ماهانه رخ می‌دهد. خونریزی در بیست‌وهشتمین روز از چرخۀ قاعدگی اتّفاق می‌افتد و در این حالت چرخۀ جدیدی شروع می‌شود. در حالت کلی می‌توان گفت که تخمک‌گذاری در اواسط این چرخه رخ می‌دهد و علائم تخمک‌گذاری در همۀ زنان به یک شکل نیست.

پیگیری روند تخمک‌گذاری 
  از دقیق‌ترین راه‌هایی که می‌توان علائم تخمک‌گذاری و پیگیری این روند را تشخیص داد، سونوگرافی است. با انجام سونوگرافی و یا آزمایش‌های مخصوص هورمونی می‌توان روند تخمک‌گذاری را در بدن پیگیری کرد.
  اندازه‌گیری دمای پایۀ بدن برای مشخّص کردن نمودار تخمک‌گذاری.
  استفاده از کیت‌های مخصوص که می‌توان از داروخانه تهیه کرد. با این ابزار میزان هورمون لوتئینه در ادرار اندازه‌گیری می‌شود. اگر عمل تخمک‌گذاری انجام شود، خط کنترل کیت به‌صورت تیره نشان داده می‌شود. 
  سنجش بارداری که کیت آن را نیز می‌توان از داروخانه تهیه کرد و به‌راحتی میزان هورمون لوتئینه و استروژن را در بدن اندازه‌گیری نمود.

محاسبۀ زمان تخمک‌گذاری 
محاسبۀ زمان تخمک‌گذاری بعد از پریود به مرحلۀ فولیکولی بستگی دارد. معمولاً این دوره 12 تا 16 روز طول می‌کشد. گاهی مرحلۀ فولیکولی در برخی از زنان بیشتر از بقیه طول می‌کشد که این مسئله باعث نامنظّم شدن عادت ماهانه می‌شود و محاسبۀ زمان تخمک‌گذاری نیز در این افراد با بقیه متفاوت است. برای خانمی که دوره‌های قاعدگی منظّم و 28 روزه دارد، معمولاً در روز چهاردهم، وسط سیکل، زمان تخمک‌گذاری است و اگر دوره‌ها نامنظّم باشند (مثلاً سیکل‌های بین 21 تا 35 روز)، بهتر است که از زمان پریود شدن 14 روز به عقب برگشت و معمولاً آن روز، روز تخمک‌گذاری است.

پنجرۀ باروری به چه معنا است؟
پنج روزی که امکان باروری در زن وجود دارد و اسپرم در مجاری تولیدمثل باقی می‌ماند، پنجرۀ باروری گفته می‌شود. اسپرم می‌تواند تا چند روز بعد از رابطۀ جنسی در لوله‌های فالوپ بماند تا با تخمک رهاشده از تخمدان زن ترکیب و بارور شود. تخمک فقط 24 ساعت بعد از ورود به لوله‌های فالوپ امکان باروری دارد و بعد از گذشت 24 ساعت پنجرۀ باروری بسته می‌شود. زمانی که پنجرۀ باروری بسته شود، عمل تخمک‌گذاری نیز متوقّف می‌گردد و درصد باروری کاهش می‌یابد.

قاعدگی بدون تخمک‌گذاری 
گاهی اوقات ممکن است فرد سیکل‌های بدون تخمک‌گذاری داشته باشد؛ به این معنی که پریود می‌شود، ولی هیچ تخمکی از تخمدان‌ها آزاد نمی‌شود. معمولاً این مورد در تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی‌کیستیک اتّفاق می‌افتد و اگر خانمی ‌قصد بارداری دارد باید تحت نظر باشد و دارو استفاده کند تا بارداری رخ دهد.   

پولیپ‌ها ضایعاتی هستند که در دیوارۀ داخلی رحم رشد می‌کنند. اندازۀ پولیپ‌ها از چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر متغیر است. شما ممکن است یک یا چند پولیپ رحمی ‌داشته باشید. پولیپ‌ها معمولاً بی‌خطرند، اما ممکن است در موارد نادر سرطانی شوند.

پولیپ‌های رحمی بیشتر در خانم‌هایی که نزدیک به یائسگی هستند و یا یائسه شده‌اند، دیده می‌شود، ولی زنان جوان‌تر هم ممکن است دچار آن شوند. اگرچه علت اصلی ایجاد پولیپ رحم مشخّص نیست، ولی به‌نظر می‌رسد عوامل هورمونی در ایجاد آن مؤثّرند.

سایر عواملی که احتمال ایجاد پولیپ رحم را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:

• نزدیک شدن به یائسگی یا بعد از یائسگی
• ابتلا به فشارخون بالا
• چاقی
• مصرف قرص تاموکسیفن در زنان مبتلا به سرطان پستان

علائم و نشانه‌های پولیپ رحمی

 پولیپ در برخی از زنان بدون علائم است اما می‌تواند با علائم و نشانه‌های زیر همراه باشد:

• خونریزی و قاعدگی نامنظّم
• لکه‌بینی یا خونریزی بین دوره‌های قاعدگی
• قاعدگی‌های بسیار سنگین
• خونریزی واژینال پس از یائسگی
• ناباروری
• سقط

تشخیص

• سونوگرافی ترانس واژینال
• هیستروسکوپی (اندوسکوپی رحم)

درمان

درمان طبق نظر پزشک و با توجّه به وضعیت بیمار به دو صورت دارویی و جرّاحی (هیستروسکوپی و کورتاژ) امکان‌پذیر است.

پیشگیری

برای پیشگیری از وقوع پولیپ راهکار خاصی وجود ندارد، اما کاهش وزن می‌تواند احتمال ابتلا را کاهش دهد.

آی‌وی‌اف معمولی چیست؟

از نظر پزشکی لقاح آزمایشگاهی (IVF) به این معنی است که فرایند لقاح در خارج از رحم اتّفاق می‌افتد؛ یعنی تخمک‌ها از مادر گرفته می‌شود و با اسپرم همسر بیمار در ظرف شیشه‌ای (دیش) بارور می‌شوند. هنگامی ‌که تخمک بارور می‌شود و به شکل توپی از سلول‌ها درمی‌آید، به رحم منتقل می‌گردد. این فرایند برای اولین بار در سال ۱۹۷۸ مورد استفاده قرار گرفت.

اگر آزمایش ارزیابی ذخیرۀ تخمدان نشان داده‌است که لقاح آزمایشگاهی ای‌وی‌اف تنها روشی است که می‌توانید سریع‌تر باردار شوید، باید فوراً با متخصّص زنان و زایمان مشورت کنید.

مراحل آی وی اف معمولی به شرح زیر است:

ابتدا سونوگرافی از تخمدان و رحم برای بررسی وضعیت آن‌ها طی روز دوم یا سوم قاعدگی صورت می‌گیرد و طبق نظر پزشک، فرد برای تحریک تخمدان‌هایش باید دارو مصرف کند. برای مثال، می‌توان از دارو‌‌های هورمونی مانند آمپول HMG (به‌منظور تحریک رشد فوليكول) و آمپول HCG (به‌منظور بلوغ تخمك‌ها و تخمک‌گذاری) استفاده کرد. سپس یا با کمک دستگاه سونوگرافی و کشیدن مایع فولیکولی حاوی تخمک یا با استفاده از عمل لاپاراسکوپی، که نیازمند بیهوشی است، تخمک‌های بالغ را می‌کشند که به این کار عمل تخمک‌گیری یا پانکچرتخمدان (ovum puncture) می‌گویند (به‌منظور بالا بردن میزان لقاح چندین تخمک لقاح داده می‌شود).

در روش آی‌وی‌اف معمولی هر تخمک برداشت‌شده از تخمدان، در محیط آزمایشگاه در مجاورت ۵۰ تا ۱۰۰ هزار اسپرم شسته‌شده قرار داده می‌شود. حدوداً بعد از ۲۴ ساعت محصول لقاح، زیگوت یا جنین ابتدایی است. بعد از دو تا سه روز جنین، که حدود ۸ سلول دارد، با یک کاتتر پلاستیکی ظریف و بدون نیاز به بیهوشی وارد رحم می‌شود (انتقال جنین). در صورت بروز بارداری این جنین وارد جدارۀ رحم می‌شود و جفت تشکیل می‌شود.

نکتۀ مهم این است که در روش میکرواینجکشن تفاوت‌هایی وجود دارد. در هر حال، در بسیاری از زوج‌هایی که با مشکل در بارداری طبیعی روبه‌رو هستند، این روش‌های کمکی درمان (IVF) زوج‌ها را به آرزوی همیشگی‌شان خواهد رساند.

بارداری با میکرواینجکشن یا تزریق درون‌ سیتوپلاسمی اسپرمICSI))

روش کمک‌باروری میکرواینجکشن امروزه یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین روش‌های کمک‌باروری محسوب می‌شود. در روش تزریق درون ‌سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) نیز مراحل همانندIVF معمولی است. در این روش کمک‌باروری پس از پانکچر، یک اسپرم سالم مستقیماً به داخل سیتوپلاسم تخمک بالغ تزریق می‌شود. تخمک‌‌‌های بارور به‌مدّت 48 تا 72 ساعت و در صورت صلاح‌دید پزشک 120 ساعت (5روزه) درون انکوباتور در آزمایشگاه قرار می‌گیرند، سپس انتقال جنین انجام می‌شود و جنین‌‌‌های تشکیل‌شده با استفاده از کاتتر پلاستیکی ظریف و بدون نیاز به بیهوشی به رحم منتقل می‌شوند (انتقال جنین).

طی روز‌‌های آتی بیمار نباید در معرض استرس و خستگی شدید قرار بگیرد. آزمایش‌های هورمونی حدود دو هفته بعد از انتقال جنین به‌‌منظور ارزیابی میزان BHCG (هورمونی که افزایش آن نشانۀ بارداری است) انجام می‌شود.

معمولاً انجام روش ICSI در موارد زیر به زوج‌‌های نابارور پیشنهاد می‌شود:

• علّت ناباروری مردانه باشد (کیفیت پایین مایع منی).
• پایین بودن غلظت اسپرم؛ یعنی کمتر از 15 میلیون در میلی‌لیتر کاهش در حرکت اسپرم باشد (کمتر از 32 درصد).
• مشکل در شکل ظاهری اسپرم
• در صورتی که عمل IVF در دوره‌های قبلی موفّق نبوده یا درصد لقاح خیلی پایین بوده باشد.
• مردانی که میزان اسپرم به‌دست آمده از آن‌ها کم باشد.

با پیشرفت سریع علوم پزشکی، به‌تدریج درمان‌های آسان و کم‌تهاجمی جایگزین درمان‌های پیچیده و تهاجمی شده‌است. یکی از درمان‌های ساده و کم‌تهاجمی، که بسیار مورد توجّه پزشکان قرار گرفته، روش پی آر پی است. پی آر پی نام اختصاری از درمان با «پلاسمای غنی از پلاکت» یا "Platelet-Rich Plasma" است. در ابتدا با دو واژۀ پلاکت و پلاسما آشنا می‌شویم.

پلاکت‌ها یکی از اجزای خون هستند. این اجسامِ کروی و بیضی‌شکل قطری برابر با 2 تا 4 میکرومتر دارند و در فرایندهای انعقادی وظایف مهمّی برعهده دارند. پلاکت‌ها اولین اجزایی هستند که در محلّ بریدگی و جراحت حاضر می‌شوند و به لخته شدن خون و بسته شدن زخم کمک می‌کنند. همچنین پلاکت‌ها نقش بسیار مهمّی در فرایند بهبودی و ترمیم آسیب‌های بافتی دارند.

به‌طور کلی خون بدن از دو بخش تشکیل شده‌است:

• بخش سلولی که شامل سلول‌های خونی است، مانند گلبول‌های سفید و قرمز و پلاکت‌ها.
• بخش زمینه‌ای و مایع خون که شامل آب و موادّ محلول در آن است، مانند پروتئین‌ها، موادّ معدنی، موادّ غذایی و غیره که در اصطلاح به آن پلاسما گفته می‌شود.

پی آر پی یک محصول اتولوگ است. به این معنی که از خون خود فرد گرفته می‌شود و به خودش نیز تزریق می‌گردد و در نتیجه احتمال انتقال عفونت و واکنش آلرژیک وجود ندارد. در حالت طبیعی میزان پلاکت در بدن فرد طبیعی حدود 5/1 تا 5/4 میلیون است، درحالی‌که این میزان در پی آر پی به 4 تا 5 برابر افزایش می‌یابد. در درمان پی آر پی، مقدار 10 تا 20 میلی لیتر خون معادل مقدار مورد نیاز برای آزمایش خون در آزمایشگاه از فرد گرفته می‌شود. نمونۀ‌ خون درون کیت‌های خاصی ریخته می‌شود و سپس درون دستگاهی به نام سانتریفوژ قرار می‌گیرد. این دستگاه با چرخش سریع و براساس نیروی گریز از مرکز، بخش‌های مختلف خون را جدا می‌کند. به این ترتیب بعد از ته‌نشین شدن گلبول‌های قرمز، در نهایت محلولی به‌دست می‌آید که غنی از پلاکت‌های خونی است. بعد از جداسازی و آماده‌سازی محلول پی آر پی، آن را به ناحیۀ مورد نظر تزریق می‌کنند. با ورود محلول به ناحیۀ‌ دچار مشکل، عوامل رشد از پلاکت‌ها آزاد می‌شوند که منجر به تشکیل عروق خونی و تقسیم‌ سلول‌های تحریک و ترمیم بافت می‌شوند.

از آنجایی که در درمان پی آر پی از پلاکت‌های خود فرد استفاده می‌شود، معمولاً شاهد بروز عوارض جانبی نیستیم. مواردی نظیر ایجاد حسّاسیت، درد یا خونریزی در محل‌های تزریق از عوارض محتمل این درمان هستند که البته نادرند. بیشتر افرادی که پی آر پی انجام می‌دهند، می‌توانند بلافاصله بعد از درمان به انجام کارهای روزمرّۀ خود مشغول شوند.

کاربرد پی آر پی

• جوانسازی پوست و از بین بردن اسکار آکنه و اسکار زخم‌های ناشی از بریدگی، سوختگی و ... .

• رفع خطوط اخم یا خنده
• برای بهبود آسیب‌دیدگی تاندون‌ها، آسیب‌های ورزشی حاد، ورم مفاصل و استخوان‌ها
• رفع ریزش موی سر یا ابرو و کاشت مو

پیش از دریافت پی آر پی، تمامی داروهایی را که بیمار مصرف می‌کند و بیماری‌های او حتماً توسّط پزشک معالج مورد بررسی قرار می‌‌گیرد.

افراد زیر نباید از درمان پی آر پی استفاده کنند

• افرادی که عفونت و تب دارند.
• بیماری‌هایی از قبیل سرطان، بیماری‌های مزمن کبدی و پوستی، تعداد کم پلاکت‌های خونی و بیماری‌های تیروئیدی.
• اعتیاد به دخانیات موادّ مخدّر یا الکل
• استفاده از داروهای رقیق‌کنندۀ‌ خون
• بارداری و شیردهی
• کاهش تعداد پلاکت‌ها به کمتر از ۵۰۰۰۰ در میکرولیتر
• سندرم اختلال عملکرد پلاکتی
• سابقۀ تزریق کورتیکواستروئیدها

پی آر پی در بیماری‌های زنان براساس سازوکارهای شناخته‌شدۀ آن استفاده می‌شود که شامل فرایند بهبود زخم و شروع واکنش‌های التهابی است.

• استفاده از پی آر پی در ترمیم اسکار سزارین
• در ترمیم مشکلات دهانۀ رحم
• در دیستروفی ولو ناشی از بیماری‌های خود ایمنی، پوستی یا سرطان
• استفاده از پی آر پی در ترمیم مجاری ادراری
• استفاده از پی آر پی در ناباروری

استفاده از پی آر پی در ناباروری

استفاده از پی آر پی در یائسگی زودرس: تحقیقات حاکی از آن است که تزریق پی آر پی به داخل تخمدان منجر به جوانسازی تخمدان می‌گردد.

استفاده از پی آر پی برای افزایش ضخامت اندومتر: در بیماران تحت تحریک کنترل‌شدۀ تخمدان این امکان وجود دارد که برخلاف پاسخ مناسب تخمدان به تحریک، اندومتر به اندازۀ کافی رشد نمی‌کند و ضخامت آن کم است. در چنین مواردی تحقیقات نشان داده‌اند که تزریق داخل رحمی پی آر پی منجر به افزایش ضخامت اندومتر می‌شود.

استفاده از پی آر پی در بیماران مبتلا به شکست مکرّر لانه‌گزینی: شکست مکرّر لانه‌گزینی عبارت است از ناتوانی در باردار شدن به‌دنبال چندین انتقال جنین در چرخه‌های لقاح آزمایشگاهی. عوامل متعّددی در فرایند لانه‌گزینی دخیل هستند، ازجمله کیفیت جنین، پذیرش اندومتر و عوامل ایمونولوژیک. به‌تازگی نشان داده شده‌ که تزریق داخل رحمی پی آر پی به‌عنوان راهی برای تقویت رشد و پذیرش اندومتر، از کارایی بالایی برای افزایش میزان حاملگی در این دسته از بیماران برخوردار است.

در پایان باید یادآور شویم که پی آر پی یک روش درمانی نوآورانه است که مقرون‌به‌صرفه، ساده و مؤثّر است. همچنین یک روش غیرتهاجمی با نتایج امیدوارکننده و بدون عوارض جانبی است. در زمینۀ زنان تحقیقات روزافزونی در حال انجام است. به‌نظر می‌رسد خطرات درمان پی آر پی به‌عنوان عفونت، خونریزی و آسیب عصبی بسیار کم است. امید است انواع گسترده‌ای از به‌کارگیری این روش مناسب و غیرتهاجمی در اختلالات مختلف زنان گزارش گردد.

متأسّفانه حدود 15 درصد حاملگی‌ها پس از تشخیص به سقط خودبه‌خود ختم می‌شوند. اما آنچه بیشتر برای زوج مهم است تکرار این اتّفاق است. از نظر علمی‌ وقوع 2 یا 3 سقط متوالی قبل از هفتۀ 20 حاملگی را سقط مکرّر می‌نامند که در 1 تا 2 درصد زنان مشاهده می‌شود. این مسئله می‌تواند منجر به عوارض روحی یا جسمی ‌برای زوج‌ها شود که اهمّیت موضوع را دوچندان می‌کند. بنابراین ارزیابی علّت سقط مکرّر برای تشخیص علل قابل درمان یا پیشگیری از تکرار سقط اهمّیت ویژه‌ای دارد. امروزه پیشنهاد می‌شود در خانمی ‌که سابقۀ تولّد فرزند سالم نداشته است، پس از 2 سقط متوالی ارزیابی و بررسی‌های لازم انجام شود. اما در صورتی که سنّ مادر بیشتر از 35 سال باشد و زوج در باروری مشکل داشته باشد یا سقط پس از تشخیص ضربان قلب در جنین اتّفاق بیفتد، ارزیابی زودتر انجام خواهد شد.
می‌دانیم که به‌طور کلی جنین حاصل لقاح تخمک از یک اسپرم است، بنابراین اسپرم با تأمین نیمی از موادّ ژنتیکی نقش مهمّی در باروری، تشکیل و بقای جنین و حتّی تشکیل جفت و درنتیجه تغذیۀ جنین دارد. اما از آنجا که سقط پس از لقاح و تشکیل جنین، در زمان حاملگی در زن اتّفاق می‌افتد، در گذشته توجّه چندانی به نقش اسپرم (و مردان) در سقط نمی‌شد، اما در سال‌های اخیر توجّه به نقش اسپرم و به‌عبارتی سهم مرد در سقط جنین افزایش یافته و به نتایج خوبی هم رسیده‌است.

ارزیابی آقایان
همانطور که گفته شد، اسپرم پس از خروج از بدن مرد و ورود به تخمک منجر به تشکیل جنین می‌شود، بنابراین در بررسی عوامل مؤثّر بر سقط در مردان باید دنبال عواملی بود که در مراحل تشکیل، تکامل و انتقال اسپرم در مجاری جنسی روی آن مؤثّرند. با انجام آزمایش‌ها و بررسی وضعیت اسپرم و تشخیص اختلالات موجود در آن و سپس تعیین و درمان عللی که باعث این اختلالات شده‌ است شاید بتوان به کاهش احتمال سقط کمک کرد.
برای بررسی سلامت اسپرم چند آزمایش وجود دارد:
1. آزمایش مایع منی یا SFA
در آزمایش مایع منی (Seminal Fluid Analysis) پس از طی مراحل خاص در زیر میکروسکوپ، اسپرم‌ها بررسی می‌شوند و تعداد، شکل و حرکت آن‌ها ثبت می‌‌گردد. این آزمایش معمولاً برای بررسی افراد با مشکلات باروری مورد استفاده قرار می‌گیرد و در صورتی که اختلال مؤثّر در باروری تشخیص داده شود تحت درمان قرار می‌گیرد، اما در موارد سقط مکرّر باروری اشکالی ندارد، بلکه به‌عنوان عاملی مانع از حفظ و تداوم زندگی جنین می‌گردد. بنابراین ممکن است SFA کاملاً طبیعی باشد، اما یک SFA طبیعی دخالت عامل مردانه در سقط را رد نمی‌کند، چون ممکن است اشکالی در اسپرم وجود داشته باشد که زیر میکروسکوپ قابل مشاهده نیست.
البته باید یادآور شد که SFA غیرطبیعی هم همیشه نشان‌دهندۀ دخالت عامل مردانه در سقط نیست، چون عموماً موانع موجود در مسیر اسپرم و اطراف تخمک مانع از رسیدن اسپرم غیرطبیعی به تخمک و ایجاد لقاح می‌شود. بنابراین همیشه در بررسی علل سقط، ارزیابی مردان یا زنان باید به‌طور کامل انجام گیرد و با انجام یک آزمایش SFA و نتیجۀ غیرطبیعی نباید مشکل را به مرد نسبت داد.

2. آزمایش ارزیابی شکست موادّ ژنتیکی اسپرم یا (Sperm DNA Fragmentation Assay)  
به‌طور طبیعی هسته، کروموزوم‌ها و DNA هر سلول حجم نسبتاً بزرگی از آن را تشکیل می‌دهد. اسپرم باید پس از تشکیل، تمام مسیر لوله‌های جنسی، مجرای ادرار مرد، واژن و رحم زن را طی کند تا به تخمک برسد؛ به‌همین دلیل در طی فرگشت (یا تکامل) طی میلیون‌ها سال اسپرم با شکل و ساختمان خاص (شبیه نوزاد قورباغه) ایجاد شده‌است تا بتواند این مسیر را با حرکت بخش انتهایی یا دم خود طی نماید. در صورت حفظ اندازۀ هسته در حد معمولی بی‌گمان اندازۀ اسپرم باید بسیار بزرگ‌تر و نیروی محرکۀ آن قوی‌تر می‌شد یا اسپرم اصلاً نمی‌توانست این مسیر را به‌راحتی طی کند و خود را به تخمک برساند. فرگشت نه‌تنها شکل خاصّی به اسپرم بخشیده است، بلکه سازوکاری را فراهم کرده تا DNA و موادّ ژنتیکی اسپرم متراکم شوند و حجم آن بسیار کاهش یابد، به‌طوری که قطر سر اسپرم حدود یک بیستم قطر تخمک است (محاسبه کنید اختلاف حجم این دو را).
در مراحل تولید اسپرم (اسپرماتوژنز) پیوندهای شیمیایی خاصّی در بین قسمت‌های مختلف DNA هستۀ اسپرم به‌وجود می‌آید و منجر به کوچک شدن حجم آن می‌گردد. این پدیده دفراگمانتاسیون نامیده می‌شود. در طی زمان حضور اسپرم در لوله‌های انتقال اسپرم در مردان و پس از خروج از بدن مرد و در داخل بدن زن عوامل مختلف می‌توانند باعث صدمه به این پیوندهای شیمیایی شوند و آن‌ها را باز کنند (فراگمانتاسیون). نتیجه فراگمانتاسیون اختلال در عملکرد اسپرم و موادّ ژنتیکی آن خواهد بود.
تحقیقات نشان داده‌است که فراگمانتاسیون DNA اسپرم ممکن است احتمال ایجاد حاملگی طبیعی را کاهش دهد، احتمال سقط جنین بعد از تشکیل را افزایش دهد، احتمال موفّقیت روش‌های لقاح مصنوعی را کاهش دهد و حتّی ممکن است منجر به اختلالاتی در جنین شود و مشکلاتی در نوزاد پس از تولّد به‌وجود آید.
البته تحقیقات دربارۀ عوارض فراگمانتاسیون در حال پیگیری است و هنوز باید منتظر نتایج بعدی بود، اما در حال حاضر می‌توان در حدّ امکان در کاهش یا درمان عواملی که باعث فراگمانتاسیون DNA اسپرم می‌شوند کوشید.
درمان بیمارهایی مثل واریکوسل، دیابت یا عفونت‌ها در آقایان، قطع سیگار، قلیان و الکل، مصرف غذاهای سالم و ویتامین‌ها و کاهش وزن می‌توانند به کاهش شکست DNA اسپرم و عوارض ناشی از آن کمک کنند. اما در صورت نبودِ نتیجۀ مناسب و عدم کاهش درصد اسپرم‌های دچار شکست DNA، با اقدامات بالا ممکن است نیاز به کارهای دیگری مثل نمونه‌برداری از بیضه و جدا کردن اسپرم از آن (TESE) باشد.

3. آزمایش‌های ژنتیک
می‌دانیم که ساختمان و عملکرد سلول‌ها توسّط موادّ ژنتیکی تنظیم و اعمال می‌شود و این موادّ ژنتیکی در مجموع خصوصیات ژنتیکی مثل جنس، رنگ، قد، هوش و... را تعیین می‌کنند. موادّ ژنتیکی در داخل کروموزوم‌ها جای دارند و انسان دارای 46 کروموزوم است که حدود 100000 ژن را حمل می‌کنند. حدود 20000 ژن صفات فرد را منتقل می‌کنند و بقیه نقش حفاظتی و تنظیم‌کننده دارند. صدمه به این ژن‌ها می‌تواند منجر به سقط شود. بنابراین بررسی ژنتیک فرد (چه زن و چه مرد) بخش مهمی‌ از بررسی علّت سقط مکرّر است.
اولین آزمایش در این زمینه کاریوتایپ است که ساختمان 46 کروموزوم هر فرد را نشان می‌دهد. این آزمایش با استفاده از سلول‌های موجود در خون فرد انجام می‌شود. تحقیقات نشان داده‌است که حدود 5 درصد زنان و 2 درصد مردان ممکن است در آزمایش کاریوتایپ اختلالی نشان دهند که علّت سقط باشد، بنابراین وجود اختلال در کاریوتایپ به ما در تشخیص علّت سقط کمک می‌کند.
یک کاریوتایپ سالم نفی‌کنندۀ نقش عوامل ژنتیک در بروز سقط نیست، زیرا اولاً ممکن است اختلالی در ژن‌های فرد (مرد یا زن) باشد که در ساختمان کل کروموزوم اختلالی ایجاد نمی‌کند و کاریوتایپ را مختل نمی‌سازد و دوم ممکن است در طی مراحل تکامل اسپرم یا تخمک ـ که منجر به ایجاد چهار سلول با 23 کروموزوم از هر سلول مولد با 46 کروموزوم می‌شود ـ اتّفاقاتی برای کروموزوم‌های سلول جنسی (گامت) بیفتد که در سلول‌های سازندۀ بدن فرد وجود ندارد، مثلاً ممکن است سلول جنسی دارای 24 کروموزم شود یا بخش‌هایی از کروموزوم‌ها با هم جابه‌جا شوند و درنتیجه جنین حاصل دارای کروموزوم‌های طبیعی نمی‌شود و سقط می‌گردد. به‌همین دلیل امروزه در حال تحقیق روی ژن‌های خاص در مادران با سابقۀ سقط مکرّر یا بررسی کروموزوم‌های سلول جنسی با روش‌های خاص هستند. اگر اختلالی در کاریوتایپ یا آزمایش‌های ژنتیک یافت شود، بسیار مهم است و در صورت امکان باید از روش‌های لقاح مصنوعی پیشرفته و بررسی ژنتیک جنین قبل از انتقال به مادر (PGD) استفاده کرد.

چه باید کرد؟
بررسی‌ها نشان داده‌اند که افزایش سن در مردان نه‌تنها باعث کاهش باروری می‌گردد، بلکه احتمال تشکیل اسپرم‌های ناسالم با شکست DNA و یا حتّی اختلالات مهم‌تر ژنتیک (اختلال در تعداد یا ساختمان کروموزوم) نیز با افزایش سن بیشتر می‌شود. حتّی تحقیقات اخیر نشان داده‌است که در سنین بالا درمان تأثیر خوبی در مردان ندارد و احتمال موفّقیت روش‌های لقاح مصنوعی در درمان نازایی نیز کاهش می‌یابد. بنابراین سنّ بالای مرد به‌تنهایی احتمال سقط را افزایش می‌دهد، از این رو سعی کنیم در سنّ مناسب اقدام کنیم و بدانیم که خیلی زود دیر می‌شود.
زندگی سالم منجر به تولید اسپرم‌های سالم‌تر می‌شود و احتمال مشکلات را کم می‌کند، بنابراین اقداماتی مثل حفظ وزن مناسب، ورزش، تغذیۀ سالم و حاوی ویتامین‌های کافی، پرهیز از سیگار، قلیان و الکل، دوری از موادّ شیمیایی و امواج رادیویی مضر و حتّی محدود کردن مصرف کافئین مفید خواهند بود.
درمان بیماری های خاص مثل دیابت، عفونت‌ها و واریکوسل نیز ممکن است مفید باشد. همانطور که قبلاً توضیح داده شد در مواردی ممکن است استفاده از لقاح مصنوعی و PGS لازم باشد.
در این دوران بررسی ارتباط مردان با سقط مکرّر، آزمایش‌های لازم و اقدامات تشخیصی و درمان‌های مفید در آن‌ها در حال پیگیری و پیشرفت است. اما اکنون نیز ما وظیفه داریم مردان را در مشاوره‌های سقط مکرّر داخل کنیم و به پرسش‌هایشان پاسخ دهیم و آن‌ها را تشویق کنیم تا در تشخیص و درمان سقط مکرّر شرکت فعّال داشته باشند.

مایع آمنیوتیک مایعی است که اطراف جنین را در برگرفته و وظایف مهمّی را در طول دورۀ بارداری برعهده دارد، ازجمله:
  جلوگیری از وارد شدن فشار به جفت و بهبود عملکرد آن
  فراهم کردن دمای ثابت برای محیط رشد و نمو جنین
  همانند یک بالش نرم از جنین در برابر آسیب محافظت می‌کند.
  در رشد و بهبود عملکرد ریه، کلیه‌ها و دستگاه گوارش نقش بسزایی دارد.
  حفظ جنین و رحم از عفونت
  کمک به تولّد جنین
مایع آمنیوتیک نقش بسیار مهمّی در سلامتی جنین دارد و باید در طول دوران بارداری مقدار آن طبیعی باشد. کاهش مایع آمنیوتیک به حالتی گفته می‌شود که شاخص آن در سونوگرافی به کمتر از 2ـ3 سانتی‌متر برسد.
در هفتۀ 14 بارداری مایع آمنیوتیک به‌تدریج از سیستم گردش خون جنین وارد کیسۀ آب جنین می‌‌شود. در سه ماهۀ دوم بارداری جنین شروع به ادرار کردن، بلع و استنشاق مایع آمنیوتیک می‌‌کند و میزان مایع کنترل می‌‌شود. گاهی اوقات بیشتر یا کمتر شدن مقدار مایع باعث بروز مشکلاتی می‌‌شود. مایع آمنیوتیک معمولاً در ابتدای سه ماهۀ سوم بارداری زیاد می‌‌شود. معمولاً در هفته‌های 34 تا 36 بارداری میزان آب اطراف جنین به حداکثر خود خواهد رسید و شخص باردار در حدود یک لیتر مایع با خود حمل می‌‌کند. پس از این زمان میزان مایع به‌تدریج کاهش می‌‌یابد تا زمانی که زایمان انجام شود.
تقریباً 4 درصد زنان باردار در سه ماهۀ سوم بارداری دچار الیگوهیدرآمنیوس (کاهش مایع آمنیوتیک) می‌‌شوند. اگر خانم باردار یکی از نشانه‌های زیر را داشته باشد باید جهت بررسی مایع آمنیوتیک به پزشک مراجعه کند: 
  ترشّح مایع از واژن
  کوچک‌تر بودن شکم نسبت به سنّ بارداری
  کاهش حرکات جنین
پزشک معالج با مشاهدۀ نشت مایع یا محدودیت حرکت جنین به الیگوهیدرآمنیوس مشکوک می‌‌شود. خانم‌های باردار با داشتن سابقۀ قبلی محدودیت رشد جنین، فشارخون بالا، پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری) و دیابت باید بیشتر تحت‌ِنظر باشند.

دلایل کم شدن مایع آمنیوتیک 
عوامل متعدّدی می‌‌تواند آب دور جنین را کم کند. شایع‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
  پاره یا سوراخ شدن کیسۀ آب جنین
  وجود مشکلات مربوط به جفت (دکولمان جفت)
  حاملگی دوقلویی یا بیشتر
  ناهنجاری‌های جنین
  مصرف بعضی داروها
  عفونت داخلی رحم
  بارداری طولانی‌مدّت 
  عوامل ناشناخته؛ گاهی بدون وجود هیچ مشکلی حجم مایع به‌طور خودبه‌خود کاهش می‌‌یابد.

درمان کاهش مایع آمنیوتیک 
در طبّ نوین پزشکی، درمان الیگوهیدرآمنیوس براساس سنّ بارداری و وضعیت جنین انجام می‌‌شود. استراحت در منزل، توصیه به مصرف بیشتر مایعات، انجام سونوگرافی هفتگی جهت پیگیری وضعیت مایع دور جنین، توصیه به دوری از اضطراب، رفع علّت زمینه‌ای کم شدن مایع دور جنین در صورت امکان و در مواردی تزریق مایع داخل رحمی ‌‌از اقداماتی است که برحسب وضعیت مادر و جنین ممکن است انجام شود.
مهم‌ترین اقدام درمانی در کاهش آب دور جنین از بین بردن علّت آن در صورت امکان است. مادر باید تحت‌ِنظر باشد و هفته‌ای دو بار نوار قلب جنین برای او انجام شود و در صورت خطر برای جنین ختم حاملگی لازم است. 
کاهش مایع دور جنین در اواخر بارداری بسیار شایع‌تر است و در صورتی که جنین تکامل کافی یافته و نارس نباشد، باید به‌سرعت ختم حاملگی انجام شود.
در مواردی که جنین نارس باشد تصمیم‌گیری مشکل خواهد بود، چون کاهش مایع آمنیوتیک می‌‌تواند باعث مرگ جنین شود و از طرف دیگر تولّد زودهنگام ممکن است باعث مرگ نوزاد شود. در این موارد سعی می‌‌شود به مادر و جنین زمان داد و در نهایت در صورت ادامۀ مشکل با وجود نارس بودن جنین، پزشک برای نجات جان نوزاد تصمیم به ختم حاملگی می‌‌گیرد.
از دیدگاه طبّ سنّتی ایران، برای درمان کاهش مایع دور جنین، مصرف غذاهایی که رطوبت مناسبی ایجاد می‌‌کنند توصیه می‌‌شود. استفاده از غذاهایی مثل شیربرنج، حریره بادام، فرنی با آرد برنج، آش‌ها و سوپ‌های ساده مثل سوپ جو و ... توصیه می‌‌شود. همچنین استفاده از میوه‌ها و سبزیجات با رطوبت بالا مثل کدو، اسفناج، انگور، کاهو و هندوانه می‌‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد.

آیا استرس یا آلودگی هوا می‌‌تواند عاملی برای کاهش مایع آمنیوتیک باشد؟
تاکنون مطلب علمی‌ای ‌‌در این باره نوشته نشده اما آلودگی هوا می‌‌تواند باعث افزایش فشارخون مادر و کاهش رشد جنین شود. استرس و آلودگی هوا می‌‌توانند به‌طور غیرمستقیم با کاهش مایع آمنیوتیک در ارتباط باشند. در فصل تابستان، که تعریق زیاد است، مصرف مایعات باید افزایش پیدا کند. بعضی از خانم‌ها به‌علّت فعّالیت زیاد و اشتغال خارج از منزل ممکن است کمتر از مایعات استفاده کنند که این مسئله نیز منجر به کاهش مایع آمنیوتیک می‌‌شود. بنابراین خانم‌های باردار باید مصرف مایعات را بیشتر کنند و کمتر از منزل خارج شوند.

به مرگ جنین بعد از هفتۀ بیستم حاملگی در رحم یا در زمان تولّد مرده‌زایی گفته می‌شود. اگر خاتمۀ بارداری و فوت جنین قبل از هفتۀ بیستم رخ دهد، اصطلاح سقط به‌کار می‌رود. مرده‌زایی عارضۀ متداولی نیست و احتمال تکرار آن در بسیاری موارد خیلی کم است؛ درواقع زیر 3 درصد است.

دلایل مرده‌زایی
در بسیاری از موارد با وجود بررسی‌های انجام‌شده علّت مرگ مشخّص نمی‌شود، ولی علّت‌های شایع مرگ جنین عبارت‌اند از:
  رشد کند جنین یا توقّف رشد جنین در رحم مادر 
  جدا شدن زودرس جفت
  مشکلات مادرزادی مثل ناهنجاری کروموزومی و ژنتیکی و مشکلات ساختاری جنین
  عفونت‌های مادر یا جنین یا جفت می‌تواند در مرگ جنین مؤثّر باشد.
  مشکلات بند ناف؛ مشکل گرۀ بند ناف یا اتّصال نامناسب بند ناف به جفت می‌تواند مانع از رسیدن اکسیژن کافی به جنین گردد و سبب مرگ جنین شود. البته ناهنجاری بند ناف در بین کودکان سالم شایع است و به‌ندرت تنها دلیل مرگ جنین داخل رحم است.
  اتّفاقات دیگری مثل کمبود اکسیژن حین زایمان با آسیب‌های جدّی به مادر مثلاً حین تصادفات هم می‌تواند سبب مرگ جنین داخل رحم شود.

عواملی که سبب افزایش خطر مرگ جنین می‌شوند
  سابقۀ مرگ جنین در رحم یا محدودیت رشد مراحل داخل رحمی
  سابقۀ زایمان زودرس و فشار خون و دیابت، مشکلات کلیوی، ترمبوفیلی، لوپوس و بیماری‌های تیروئید
  در بارداری فعلی وجود محدودیت رشد داخل رحم و مسمومیت حاملگی و کلستاز بارداری
  مصرف سیگار، الکل و موادّ مخدّر طی بارداری
  چاقی مفرط مادر

تشخیص مرگ جنین
معمولاً مادر به‌دلیل حس نکردن تحرّک جنین در رحم یا طی یک معاینۀ معمولی بارداری به این موضوع پی می‌برد. پزشک نیز در ابتدا با دستگاه سونیکید یا جنین‌یاب، در ‌‌صورتی که ضربانی وجود نداشته باشد، با سونوگرافی توقّف ضربان قلب و مرگ جنین را تأیید می‌کند.

روش‌های خارج کردن جنین مرده از رحم
پس از تشخیص مرگ جنین پزشک می‌تواند هرچه سریع‌تر نسبت به خروج جنین اقدام کند یا منتظر روند زایمان طبیعی و خروج جنین بماند که در صورت انتظار برای زایمان طبیعی، پزشک باید از نظر جلوگیری از عفونت و خطر لختۀ خون بیمار را تحت نظر بگیرد.
در صورت تصمیم برای خروج جنین می‌توان با القای زایمان اقدام به این کار کرد که معمولاً در مادران حامله سه ماهۀ سوم، ابتدا دهانۀ رحم با دارو نرم شده و سپس با تزریق اکسی‌توسین انقباض رحم ایجاد می‌شود و فرایند زایمان آغاز می‌گردد و بسیاری از این مادران قادر به زایمان واژینال می‌شوند. ولی در سه ماهۀ دوم پزشک می‌تواند برحسب امکانات کافی و تحت بیهوشی یا بی‌حسّی دهانۀ رحم را در اتاق عمل باز و سپس جنین و جفت را از رحم جدا کند و با دستگاه ساکشن و مکنده از رحم خارج نماید.

اقدامات پس از خارج کردن جنین
در این مرحله تیم پزشکی با انجام آزمایش‌ها به تشخیص علّت مرگ جنین می‌پردازند و جفت و غشاها و بند ناف و جنین را بررسی می‌کنند. در صورت موافقت خانواده آزمایش ژنتیک و رادیوگرافی و MRI روی جنین انجام می‌شود تا علل احتمالی تشخیص داده شود. هرچند معاینات ممکن است نتواند دلیل قطعی مرگ جنین را مشخّص کند، ولی اطّلاعات مناسبی در اختیار پزشک جهت مشاورۀ بارداری بعدی قرار می‌دهد.
بهبود فیزیکی مادر به عوامل مختلفی بستگی دارد و حدود 6 تا 8 هفته طول می‌کشد. پس از زایمان هورمون‌های تولیدکنندۀ شیر فعّال می‌شوند؛ اگر افزایش ترشّح بیشتر شیر برای مادر ناراحت‌کننده باشد، می‌تواند با مشورت پزشک معالج از داروهایی جهت توقّف ترشّح شیر استفاده کند.

چگونه پس از مرده‌زایی به فرد کمک کنیم؟
از دست دادن نوزاد را دست‌ِکم نگیرید و به فرد احساس گناه ندهید. آن‌ها در سوگ برای بچّۀ از دست داده هستند. دربارۀ بارداری آینده صحبت نکنید، مگر اینکه زایمان اول باشد.
مادری که مرده‌زایی را تجربه کرده نیاز به همدردی و حمایت روحی دارد. به او تسلیت بگویید و سعی نکنید موضوع را عوض کنید. اجازه دهید احساسات خود را ابراز کند.
آن‌ها را تشویق کنید خوب غذا بخورند و استراحت کافی داشته باشند و اطرافیان در کارهای خانه در طی هفته‌های اول همکاری کنند.
بهبود جسمی و روحی ممکن است چند ماه طول بکشد.
زنانی که مرده‌زایی را تجربه می‌کنند می‌توانند متعاقباً فرزندان سالمی داشته باشند، بنابراین تا گذراندن مراحل سوگ باید صبور باشند.

به بزرگ شدن بیش از حدّ پستان در مردان ژنیکوماستی گفته می‌شود. این نوع بزرگی پستان ناشی از بزرگ شدن  غددی پستان است نه زیادی بافت چربی به‌دلیل چاق شدن.

ژنیکوماستی فیزیولوژیک در طی سه مرحله از زندگی رخ می‌دهد:
•  دورۀ نوزادی
•  دورۀ نوجوانی 
•  دورۀ پیری
ویژگی مشترک در همۀ این دوره‌ها بیشتر بودن سطح استروژن خون نسبت به تستوسترون در گردش است. ژنیکوماستی در نوزادان در اثر استروژن جفت بر بافت پستان نوزاد ایجاد می‌شود، در حالی که در نوجوانی افزایش بیش از حد استرادیول نسبت به تستوسترون سبب بزرگی پستان می‌شود و در سالخوردگی سطح تستوسترون در گردش افت می‌کند که منجر به افزایش استروژن (هیپر استروژنیسم) نسبی می‌شود.
تشخیص ژنیکوماستی با ماموگرافی و سونوگرافی است. در مردان غیر چاق اندازۀ قطر بافت پستان باید حداقل 2 سانتی‌متر باشد تا تشخیص ژنیکوماستی داده شود.
ژنیکوماستی براساس میزان بزرگ شدن محجل نیپل (نوک پستان) نسبت به چین زیر پستان و شدّت افتادگی پستان و پوست اضافه طبقه‌بندی می‌شود:
•  ژنیکوماستی خفیف: بزرگی خفیف نسبت به پوست اضافه
•  ژنیکوماستی متوسّط: بزرگی پستان متوسّط بدون پوست اضافه
•  ژنیکوماستی شدید: بزرگی قابل توجّه پستان همراه با پوست اضافه و افتادگی

علل ژنیکوماستی
•  تغییرات هورمون‌های مردانه؛ افزایش سطح استروژن نسبت به تستوسترون باعث ایجاد ژنیکوماستی می‌شود.

علائم ژنیکوماستی
  تورّم غیرعادی بافت سینه
  بزرگ شدن یکی از سینه‌ها یا هر دو سینه
  احساس درد در ناحیۀ سینه
  ترشّح مایعات از نوک سینه
  پوست اضافه
این عارضه ممکن است در یک یا هر دو پستان رخ دهد که از ایجاد تودۀ کوچکی زیر نوک پستان آغاز می‌شود و ممکن است حسّاس نیز باشد.

علل فیزیولوژیک
  نوزادی 
  بلوغ
  سالمندی 
گاهی اوقات ژنیکوماستی خودبه‌خود بهبود می‌یابد. مصرف هورمون‌های استروییدی، مصرف هورمون‌های استروژن، بیماری‌های کبدی، نارسایی کلیه و دیالیز، مصرف ماری جوانا، هورمون‌درمانی سرطان پروستات، شیمی‌درمانی برای سرطان، پرتودرمانی، عوارض جانبی برخی از داروها مانند کتوکونازول، مترونیدازول، اسپیرونالاکتون و سایمتدین.

آیا ژنیکوماستی باعث سرطان پستان می‌شود؟
به‌طور کلی ژنیکوماستی در مردان آن‌ها را مستعد سرطان پستان نمی‌کند، با این حال در وضعیت آندروژن پایین و سندروم کلاین فلتر (XXY)، که در آن‌ها ژنیکوماستی معمولاً مشهود است، با افزایش سن خطر ابتلا به سرطان پستان وجود دارد.

درمان
•  درمان دارویی
ژنیکوماستی اگر در مراحل اولیه باشد، با درمان دارویی قابل درمان است؛ اگر در اثر کمبود آندروژن باشد، درمان با تستوسترون ممکن است باعث پسرفت ژنیکوماستی شود. درصورتی‌ که ژنیکوماستی از داروها ایجاد شود، داروها باید قطع شوند. و اگر اختلال غدد درون‌ریز وجود داشته باشد، باید درمان‌های اختصاصی شروع شود.      
•  درمان جرّاحی
 اگر ژنیکوماستی پیشرونده باشد و به درمان دارویی جواب ندهد، جرّاحی در نظر گرفته می‌شود که شامل لیپوساکشن یا رزکسیون جرّاحی با برش یا ماستکتومی‌ساب کوتانه است. تلاش برای فرونشاندن ژنیکوماستی با دانازول می‌تواند موفّقیت‌آمیز باشد، اما عارضۀ جانبی آندروژنیک قابل‌ توجّه است.

شیر مادر و فوائد آن
مادرانی که پس از تولّد نوزاد خود تصمیم به شیردهی می‌گیرند، فوائد بی‌شماری را نصیب نوزاد خود می‌نمایند. شیر مادر بهترین تغذیه را برای شیرخوار فراهم می‌کند؛ زیرا حاوی موادّ مغذّی فراوانی است که به‌آسانی قابل هضم بوده و از طرفی به سهولت قابل دسترسی است. آکادمی ‌اطفال آمریکا تغذیه با شیر مادر را در ۶ ماه اول زندگی توصیه می‌کند و ادامۀ آن بعد از شروع غذاهای سفت، تا یک سال و حتّی پس از آن تا هر زمان که مادر و کودک تمایل داشته باشند توصیه می‌شود. سازمان بهداشت جهانی نیز شروع شیردهی را از یک ساعت بعد از تولّد و ادامۀ آن را تا ۲ سال یا بیشتر توصیه می‌کند. 

فوائد شیر مادر برای شیرخوار
1. شیر مادر یک تغذیۀ ایدئال برای شیرخوار و حاوی همۀ آن موادّی است که شیرخوار در ۶ ماه اول زندگی خود به آن نیاز دارد. ترکیب شیر مادر حتّی براساس نیازهای شیرخوار، به‌خصوص در ماه اول زندگی تغییر می‌کند. در چند روز اولِ تولّد مایع غلیظ و زردرنگی به نام آغوز (کلستروم) ترشّح می‌شود که حاوی پروتئین بالا،‌ قند پایین و سرشار از ترکیبات مفید دیگری است که قابل جایگزینی با ترکیبات ساختنی (شیرخشک) نیست و به تکامل دستگاه گوارش نابالغ شیرخوار کمک می‌کند. بعد از چند روز، که معدۀ شیرخوار شروع به رشد می‌کند، ترشّح شیر به مقدار بیشتر شروع می‌شود. تنها مادّه‌ای که شیر مادر فاقد آن است ویتامین D است که باید با قطره‌های ویتامین تأمین شود.
2. شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌های مهمّی ‌است که به شیرخوار کمک می‌کند تا در مقابل ویروس‌ها و باکتری‌ها، به‌خصوص در ماه‌های اول مقاومت کند. آغوز به‌‌ویژه حاوی مقدار فراوانی «IgA» (ایمونوگلوبین A)، همچنین آنتی‌بادی‌های دیگر است. از طرفی وقتی مادر در معرض باکتری‌ها و ویروس‌ها قرار می‌گیرد و بیمار می‌شود، آنتی‌بادی‌های تولیدشده در بدن مادر از طریق شیر وارد بدن شیرخوار می‌شود و در شیرخوار ایمنی به‌وجود می‌آید.»IgA» با ایجاد لایۀ حفاظتی در بینی، گلو و دستگاه گوارش نوزاد باعث محافظت شیرخوار در مقابل بیماری می‌شود. در شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند،‌ احتمال ذات‌الریه،‌ اسهال و سایر عفونت‌ها به‌همین دلیل بیشتر است.
3. شیرخوارانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند‌ کمتر مبتلا به بیماری‌های زیر می‌‌شوند:
  عفونت‌های گوش میانی، گلو و سینوس‌ها و سرماخوردگی
  عفونت‌های تنفّسی و عفونت‌های حادّ گوارشی
  سندروم مرگ ناگهانی نوزاد
  کاهش بیماری‌های آلرژیک مثل آسم، درماتیت آتوپی و اگزما
  کاهش بیماری‌های روده‌ای مثل کرون و کولیت اولسراتیو
  کاهش دیابت‌های نوع ۱ و ۲
  کاهش ابتلا به سرطان خون در دوران طفولیت
4. از طرفی تغذیه با شیر مادر باعث وزن‌گیری مناسب و پیشگیری از چاقی می‌شود. تغذیه با شیر مادر بیش از ۴ ماه، کاهش چشمگیری در ابتلا به چاقی دارد و این می‌تواند به‌دلیل ایجاد باکتری‌ها در دستگاه گوارش شیرخوار باشد که از انباشتگی چربی جلوگیری می‌کنند. همچنین در بدن کودکان تغذیه‌شده با شیر مادر لپتین بیشتری وجود دارد که هورمون مهمّی در تنظیم اشتها و انباشت چربی در بدن است. از طرفی این شیرخواران خودشان دریافتی شیر خود را تنظیم می‌کنند.
5. شیر مادر ممکن است بچّه‌ها را باهوش‌تر کند. بین کودکانی که با شیر مادر تغذیه شده‌اند، با آن‌هایی که با شیر مادر تغذیه نشده‌اند، تفاوت‌هایی در تکامل مغز دیده شده‌است. این تفاوت‌ها هم به‌دلیل ترکیب شیر مادر و هم به‌دلیل نزدیکی و لمس و ارتباط چشمی ‌بیشتر در حین شیردهی با شیر مادر است. تحقیقات نشان داده‌اند کودکان تغذیه‌شده با شیر مادر ضریب هوشی بالاتر و مشکلات رفتاری و یادگیری کمتری در حین رشد داشته‌اند. این اثرات برجسته به‌ویژه بیشتر در کودکانی که به‌صورت زودرس به‌دنیا آمده بودند، دیده شده‌است.
6. فوائد شیر دادن در مادران نیز بسیار زیاد و قابل‌توجّه است. ازجمله اینکه شیردهی به از دست دادن اضافه‌وزن کمک می‌کند و به‌خصوص بعد از گذشت ۳ ماه از شیردهی، کالری‌های بیشتری سوزانده می‌شود.
7. کمک به انقباض رحم: در طول بارداری، رحم برای تطابق با بارداری بسیار بزرگ می‌شود، به‌طوری که تمام فضای شکم را پر می‌کند. بعد از زایمان رحم رفته‌رفته به اندازۀ اولیه خود باز می‌گردد. این عمل از طریق هورمون اکسی‌توسین انجام می‌شود که هم در زمان زایمان باعث انقباضات رحم و انجام زایمان می‌شود و هم در حین شیردهی با افزایش ترشّح آن به انقباض رحم و کاهش خونریزی و برگشت رحم به اندازۀ اولیه کمک می‌کند.
8. مادرانی که به نوزادان خود شیر می‌دهند کمتر دچار افسردگی بعد از زایمان می‌شوند. با وجود این، بروز افسردگی در زمان کوتاهی بلافاصله بعد از زایمان خود مانعی برای شیردهی می‌شود که هرچه زودتر باید مشاوره با پزشک صورت پذیرد.
9. شیردهی خطر بسیاری از بیماری‌ها را در درازمدّت کاهش می‌دهد، ازجمله سرطان‌ها و بیماری‌های شدید مانند فشارخون بالا، آرتریت، افزایش چربی خون، بیماری‌های قلبی و دیابت نوع ۲.
10. شیردهی در بعضی از مادران باعث قطع قاعدگی می‌شود و این باعث می‌شود مادران بتوانند از وقت گرانبهای خود برای همراه بودن با نوزادشان بیشتر استفاده کنند.
11. شیر مادر رایگان است؛ در نهایت شیردهی باعث صرفه‌جویی‌ در هزینه و زمان برای خانواده می‌شود. با انتخاب شیر مادر برای تغذیۀ شیرخوار موارد زیر محقّق می‌شود: 
  صرفه‌جویی در هزینه برای خرید شیرخشک
  محاسبۀ دقیق نیاز روزانۀ شیرخوار به شیر 
  در زمانی که صرف شست‌وشو، استریل کردن بطری‌ها و مخلوط کردن شیرخشک و گرم کردن آن برای تغذیۀ شیرخوار ‌می‌شود صرفه‌جویی می‌‌گردد. در حالی که شیر مادر همیشه در دمای مناسب برای تغذیۀ شیرخوار آماده است.

بانک شیر مادر
امروزه در سراسر دنیا، بانک شیر مادر (breast milk banking) نقش بسیار مهمّی ‌در فراهم کردن شیر مادر برای نوزادانی که به هر دلیلی قادر به دریافت شیر از مادر خود نیستند بازی می‌کند. نوزادان نارس بزرگ‌ترین و مهم‌ترین گروه از این نوزادان را تشکیل می‌دهند که از این طریق می‌توانند محرومیت از شیر مادر خود را جبران کنند. بانک‌های شیر انسان، شیر‌های اهدائی را جمع‌آوری،‌ غربالگری‌ (از نظر عفونت‌ها و موادّ مضر) و پاستوریزه می‌کند و در سطح بیمارستان‌ها توزیع می‌نماید و همچنین به دریافت‌کننده‌های سرپایی تحویل می‌دهد. تمامی‌ این مراحل جمع‌آوری، ذخیره‌سازی و به‌عمل‌آوری مطابق با شیوه‌نامه‌های روز دنیا انجام می‌شود.
تغذیه با شیر مادر توسّط دایه در صورت دسترسی نداشتن یا کافی نبودن شیر مادر اصلی نوزاد، از دیرباز در فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف و شاید از بدو پیدایش بشر وجود داشته، ولی به‌دلیل شرایط غیربهداشتی و انتقال بیماری‌ها به نوزاد، ایدۀ بانک‌های شیر مادر به‌وجود آمد. اولین بانک شیر مادر به‌صورت سازمان‌یافته در سال ۱۹۰۹ میلادی در اتریش تأسیس شد و به‌دنبال آن پس از مدّت کوتاهی مراکزی در بوستون آمریکا ایجاد شدند. در سال ۱۹۶۰ تداوم فعّالیت بانک‌های شیر مادر به‌دلیل پیشرفت‌های چشمگیر در علم مراقبت از نوزادان و تغذیۀ نوزادان و ساخت شیرخشک‌های با کیفیت بالا، رو به کندی نهاد. در سال ۱۹۸۰ با پیدایش عفونت‌های نوزادی جدید ازجمله HIV، که قابل انتقال از شیر مادر بود، باعث بسته شدن بسیاری از بانک‌های شیر شد. به‌همین دلیل از سال ۲۰۰۰ میلادی غربالگری مناسب مادران اهداکننده در دستور کار قرار گرفت. 
فعّالیت بانک‌های شیر در نقاط مختلف دنیا متفاوت است که از مهم‌ترین دلایل آن مسائل اقتصادی، مذهبی و عوامل فرهنگی است. ولی درمجموع علاقه به تأسیس بانک شیر مادر در دنیا رو به افزایش است. در حال حاضر در آسیا، کشور هندوستان بیشترین تعداد بانک شیر را دارد و در سایر کشور‌های آسیایی مانند ویتنام، چین و ژاپن نیز این بانک‌ها به وجود آمده‌اند. این تمایل در تأسیس بانک‌های شیر، بر مبنای توصیه‌های انجمن‌های علمی ‌معتبر دنیا در اهمّیت استفاده از شیر مادر، به‌خصوص در نوزادان نارس، ایجاد شده‌است. در تمامی ‌شیوه‌نامه‌های علمی ‌به تغذیۀ نوزاد با شیر مادر اصلی تأکید شده و در صورت دسترسی نداشتن یا ناکافی بودن شیر مادر،‌ استفاده از شیر بانک‌های شیر، که با شیوه‌نامه‌های علمی ‌مطمئن تهیه شده‌اند، توصیه شده‌است. 
در حال حاضر در اروپا مجموعاً در ۲۵  کشور حدود ۲۰۶ بانک شیر، در آمریکای جنوبی در ۹ کشور مجموعاً ۲۵۸، در هند ۲۲، در چین ۱۲، در استرالیا ۴، در آفریقای جنوبی ۶۰ و در ایران فقط ۲ بانک شیر وجود دارد.

هدف از ذخیرۀ شیر در بانک‌ها چیست؟
 مهم‌ترین دلیل ذخیرۀ شیر در بانک‌ها، در دسترس بودن شیر در زمان نیاز است. در بیشتر موارد شیرِ اهداکننده‌های مختلف با هم مخلوط و ذخیره می‌شود، گرچه ذخیره‌سازی شیر‌ها از اهداکننده‌ها به‌صورت مجزّا و اختصاصی هم انجام می‌شود (single donor banks) . این شیرها سپس پاستوریزه شده و در ظرف‌های کوچک ۱۰۰ تا ۱۵۰ سی‌سی در فریزر برای مصرف یک سال فریز می‌شوند. نوع ظرف در ثبات و پایداری ترکیبات شیر مؤثّر است. بهترین ظروف از جنس پیرکس و پلی‌پروپیلن است که در مقایسه با کیسه‌های پلی‌اتیلن ـ که تغییرات زیادی در ترکیب شیر ایجاد می‌کنند ـ این ظروف در ثبات ترکیب شیر بهتر عمل می‌کنند. در بعضی کشور‌ها هزینۀ جمع‌آوری و به‌عمل‌آوری و نگهداری از اهدا‌کننده‌ها دریافت می‌شود.

اهداکننده‌های شیر چه کسانی هستند؟
 اهداکنندگان مادرانی هستند که به نوزادان خود شیر می‌دهند و مقدار شیرشان بیش از نیاز کودکشان است و می‌توانند آن را اهدا نمایند. این اهداکنندگان اغلب در سنین میانی بارداری بوده و از حمایت خانوادگی قوی و خوبی در خانه برخوردارند که تقریباً نیمی ‌از آن‌ها کار خارج از خانه دارند و دلایل اهدا عمدتاً نوع‌دوستی و کمک به همنوع بوده‌است.
اهداکنندگان نباید از داروهای محرّک تفریحی استفاده کنند. پزشکِ خود و نوزادشان باید سلامت شیر را تأیید کند. در این مادران باید ابتلا به بیماری‌های ایدز HIV 1&2 ٬ T-Cell Leukemia virus 1&2، هپاتیت B و C و سیفلیس رد شده باشد. پس از سپری کردن مراحل بالا مادر می‌تواند یک اهداکننده باشد. مادران باید از طریق پمپ یا به‌صورت دستی شیر را بدوشند و در ظروف مخصوص در فریزر خانه نگهداری کنند، سپس شخصاً یا از طریق سرویس بانک‌های شیر به بانک‌ها تحویل دهند. در حین انتقال زنجیره سرما باید از طریق کیف‌ها و جعبه‌های یخی حفظ شود. در بعضی از کشورها اهداکننده‌ها هیچ مبلغی دریافت نمی‌کنند، اما در برخی دیگر مبلغ کمی ‌بابت هزینه‌هایی که اهداکننده صرف کرده، به او جهت قدردانی داده می‌شود.
بانک‌های شیر مرتّباً بر مراحل استانداردسازی و‌ جمع‌آوری شیر ازجمله تمیز نگه داشتن سینه و نحوۀ شیردوشی و در نهایت تحویل شیر‌ها نظارت می‌کند. این بانک‌ها همچنین ظرف‌های نگهداری شیر را برای مادران فراهم می‌نماید که برچسب نام، تاریخ و زمان شیردوشی باید روی آن ثبت شود. پس از انتقال از فریزر خانه به بانک،‌ شیر در دمای ۲۰- درجه سانتیگراد ذخیره شده و روز قبل از به‌عمل‌آوری، در طول شب شیر از فریزر جهت آب شدن به  یخچال منتقل می‌‌گردد. روزی که پاستوریزه کردن انجام می‌شود شیر‌های ۳ تا ۵ نفر از اهداکننده‌ها مخلوط می‌شود که هدف از آن توزیع یکسان موادّ مغذّی شیر شامل پروتئین‌ها، چربی و سایر مواد است. سپس این شیر در بطری‌های ۱۰۰ سی‌سی ریخته می‌شود و عمل پاستوریزه کردن در حمام آب گرم با دمای ۶۲.۵ درجه سانتی‌گراد به‌مدّت ۳۰ دقیقه و به‌دنبال آن سرد شدن سریع انجام می‌‌شود. سپس بطری‌ها تا زمان استفاده در دمای ۲۰- درجه نگهداری می‌شوند. این روش هنوز مطمئن‌ترین و بهترین روش برای میکروب‌زدائی و در عین حال حفظ کیفیت بیولوژیکی و تغذیه‌ای شیر است. 
در بعضی از کشورها شیر‌ها قبل از پاستوریزه کردن و در برخی دیگر پس از پاستوریزه کردن، از نظر وجود باکتری‌ها و ویروس‌ها آزمایش می‌شوند. در نقاطی از دنیا شیر‌ها هم قبل و هم بعد از پاستوریزه کردن، از نظر وجود عوامل بیماری‌زا مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. شیر‌های با colony count بیشتر از ۱۰۰٫۰۰۰ رد می‌شوند و شیرهایی که این مقدار در آن‌ها کمتر از ۱۰٫۰۰۰ است، برای تغذیۀ نوزادان نارس با وزن کم مورد استفاده قرار می‌گیرند.

دریافت‌کننده‌های شیر‌های بانک شیر چه کسانی هستند؟
مهم‌ترین گروه‌های دریافت‌کننده‌ عبارت‌اند از:
1. نوزادان نارس، به‌ویژه نوزادان با وزن کمتر از ۱٫۵۰۰ گرم، به‌دلیل خطر بالای ابتلا به عفونت‌های نوزادی و انتروکولیت نکروزان که هر دو آن‌ها از بیماری‌های تهدید‌کنندۀ سلامت است و می‌تواند باعث مرگ نوزاد شود.
2. نوزادانی که به‌دلیل ناهنجاری‌های دستگاه گوارش متحمّل جرّاحی شده‌ و دچار سندروم رودۀ کوتاه شده‌اند.
3. زمانی که مادر موقّتاً قادر به تغذیۀ نوزاد خود نیست، مثلاً به‌دلیل بیماری و بستری در بیمارستان.
4. بیماری‌های متابولیک به‌خصوص اختلالات در متابولیسم آمینواسیدها.
5. نوزادانی که در روز‌های ابتدائی پس از تولّدشان مادران آن‌ها هنوز شیر کافی برای تغذیۀ نوزاد خود ندارند.
مصرف این شیرها در نوزادان نارس، علاوه‌بر اینکه آن‌ها را از نظر تغذیه‌ای تأمین می‌کند، تأثیر بسیار مفیدی در تکامل دستگاه گوارش آن‌ها دارد و از آن‌ها در برابر انتروکولیت نکروزان و سپسیس نوزادان، که دو بیماری کشنده در نوزادان نارس به‌شمار می‌رود، محافظت می‌کند. مادران نوزادان نارس به‌دلیل کوتاه بودن مدّت حاملگی و عدم ایجاد عوامل محرّک تولید شیر، شیر کافی برای تغذیۀ نوزاد خود ندارند و از طرفی عامل مکانیکی مکیدن به‌وسیلۀ نوزاد، که باعث افزایش ترشّح شیر می‌شود، نیز در این مادران وجود ندارد.
6. نوزادان و کودکانی که دچار بیماری‌هایی مانند آلرژی غذایی یا کاهش رشد هستند، همچنین در شرایط خاصی مانند سرطان‌ها و در حین شیمی‌درمانی هستند از شیر‌های بانک شیر استفاده می‌کنند. گاهی نوزادانی که به فرزندی پذیرفته می‌شوند نیز از مشتریان بانک شیر هستند.
گزارش‌هایی از کاربرد این شیر‌ها در بزرگسالان با بیماری‌های خاص مثل بیماران با پیوند کبد، که نیاز به IgA فراوان دارند یا در مواردی که مبتلا به سرطان هستند، نیز دیده شده‌است.

 ترکیب شیرهای اهدائی
شیر‌ها در افراد مختلف، به‌خصوص از نظر چربی و پروتئین متفاوت‌اند اما به‌دلیل مخلوط شدن شیر‌های به‌دست آمده از چند اهداکننده، این تفاوت در ترکیب به مقدار چشمگیری کاهش می‌یابد تا تفاوت زیادی بین ترکیب شیر‌ها در وعده‌های مختلف نباشد. این کم بودن تغییرات از یک وعده تا وعدۀ دیگر برای نوزادان نیز مطلوب است. 

آیا شیر اهدائی به‌خوبی شیر مادر است؟
شیر‌های اهدائی تحت عمل پاستوریزه کردن قرار می‌گیرند و این منجر به از دست رفتن ترکیباتی مهم با اثرات محافظتی می‌شود. گرمای حین پاستوریزاسیون روی اثرات ضدّ عفونت، اجزای سلولی، عوامل رشد و بعضی موادّ مغذّی تأثیر می‌گذارد. آنزیم‌ها اغلب به گرما حسّاس‌اند. ترکیبات ایمنی نیز تأثیر می‌پذیرند، ولی کاملاً از بین نمی‌روند. به‌عمل‌آوری شیر‌های اهدائی روی اسید‌های چرب غیراشباع تأثیر می‌گذارد و باعث تخریب غشاء گلبول‌های چربی می‌شوند. شیر انسان هم همانند سلول‌های جنین انسان حاوی سلول‌های بنیادی چندظرفیتی است که در اثر گرمای ناشی از پاستوریزاسیون از بین می‌رود، ولی ترکیبات محافظت‌کنندۀ دیگر مانند الیگو ساکارید‌ها به گرما مقاوم هستند. با همۀ این اوصاف شیر‌های اهدائی در مقایسه با شیر خشک اثر محافظتی قابل‌توجّهی در پیشگیری از انتروکولیت نکروزان در نوزادان نارس دارند.

آیا شیر اهدائی ایمن است؟
به‌علّت خطر بالقوۀ انتقال پاتوژن‌های بیماری‌زا، نگرانی‌هایی در این باره وجود دارد، اما در دهه‌های اخیر غربالگری از نظر میکروب‌ها و ویروس‌های بیماری‌زا و همچنین پاستوریزاسیون این احتمال را به صفر رسانده است.

آیا شیر اهدائی مقرون به صرفه است؟ 
 به‌دلیل قیمت‌گذاری ۶ تا ۷ دلار برای هر ۱۰۰ سی‌سی شیر توسّط بانک‌های شیر مادر ـ که هزینۀ به‌عمل‌آوری و نگهداری این شیرهاست ـ  این سؤال مطرح می‌شود که آیا سودمندی آن برای نوزاد قابل مقایسه با قیمت آن است؟ تحقیقات بسیاری نشان داده‌اند با توجّه به تأثیر شگرف شیر‌های اهدائی در پیشگیری از انتروکولیت نکروزان و سپسیس در نوزادان نارس، علاوه‌بر اینکه نجات‌دهندۀ جان نوزادان است، کاملاً مقرون به صرفه است. همۀ شیر‌های اهدائی، قبل از مصرف توسّط نوزادان نارس باید با موادّ مغذّی غنی شوند که در این صورت تفاوتی با شیر مادر نخواهند داشت.
در ایران اولین بانک شیر مادر در تبریز راه‌اندازی شد و در حال حاضر فعّال است. در تهران و چند استان دیگر نیز مراکزی در حال راه‌اندازی است. امیدواریم با تلاش مسئولان بهداشتی و درمانی استان گیلان به‌زودی شاهد افتتاح این بانک‌ها در استان خود باشیم.

ندول (گره) تیروئید از شایع‌ترین مشکلات غدد درون‌ریز است. اصطلاح گره یا ندول به هر رشد غیرطبیعی که در غدّۀ تیروئید ایجاد گردد گفته می‌شود. غدّۀ تیروئید پروانه‌ایشکل است و به‌وسیلۀ یک بافت پل‌مانند، به‌نام ایسموس، دو لوب را به‌ هم وصل می‌کند و گره در هر قسمت از آن ممکن است ایجاد شود.
رشد غیرعادی بافت‌های تیروئید و کمبود ید باعث ایجاد ندول می‌شود که 90 درصد آن‌ها خوش‌خیم هستند. از هر 12 تا 15 زن جوان یکی مبتلا به ندول تیروئید می‌شود. اغلب ندول‌های تیروئید علائمی ‌ندارند، اما اگر گره بزرگ باشد ممکن است علائمی‌ ناشی از فشار آن در گردن احساس گردد و یا ظاهر بزرگ آن دیده شود. 
انجام سونوگرافی تیروئید روش مناسبی برای به‌دست آوردن اطّلاعات کامل‌تر از گره است. در سونوگرافی ویژگی‌های ندول تیروئید مشخّص می‌شود، مانند جنس ندول که به‌صورت جامد یا کیست یا تلفیقی از هر دو است، تعداد، شکل، اندازه و ساختار ندول و وجود رسوب کلسیم در آن‌ها یا ظاهر گره‌های پیچیده‌تر.
برای بررسی و ارزیابی سلولی ندول‌ها باید نمونه‌برداری سوزنی انجام شود که کمک سونوگرافی در گره‌های کوچک با دقّت بیشتری همراه است. پس از برداشت، نمونه به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا براساس آن تصمیم‌گیری برای درمان صورت گیرد.
گاهی اوقات اسکن تیروئید برای تشخیص گره‌های گرم به‌کار برده می‌شود که احتمال بدخیمی‌ در آن‌ها کمتر است.
درمان گرۀ تیروئید در صورتی که نمونه‌برداری خوش‌خیم بودن آن را ثابت کند، هر شش ماه یک بار کنترل می‌شود. پزشک معالج معاینۀ بالینی را انجام می‌دهد و اگر گره بزرگ‌تر شود، نمونه‌برداری تکرار می‌شود تا تصمیم نهایی گرفته شود.
در صورتی که گره‌های تیروئید بزرگ بوده و باعث اختلال در تنفّس یا بلع شوند و یا مشکوک به سرطان باشند، باید تحت عمل جرّاحی قرار گیرند.
در زنان حامله نمونه‌برداری سوزنی براساس الگوی تشخیصی سونوگرافی گره باید انجام شود و تصمیم در مورد انجام آن تحت ‌تأثیر ارزیابی بالینی خطر سرطان یا ترجیح بیمار باید باشد. زنان باردار با سیتولوژی منفی از نظر کانسر نیازی به مراقبت در دوران بارداری ندارند.
کانسر تیروئید در زنان جوان و بارور شایع‌تر است و حدود 10 درصد سرطان تیروئید در این سنین در هنگام حاملگی رخ می‌دهد و بعد از سرطان پستان شایع‌ترین کانسر زمان حاملگی است.
تشخیص کانسر در زمان حاملگی باعث ایجاد اضطراب می‌شود و نیازمند درمان به‌موقع بیماری است تا سلامتی مادر و جنین تأمین شود. کانسر تیروئید اغلب در افراد جوان پروگنوز بسیار خوبی دارد و تفاوتی با زنان غیر باردار ندارد، بنابراین با در نظر گرفتن همۀ جوانب و شرایط خاص در هر فرد، حتی در اوایل حاملگی، جرّاحی برای درمان کانسر تیروئید توصیه می‌شود و تأمین تیروکسین و کلسیم کافی بعد از آن ضروری است.

در حال حاضر حدود یک‌سوم از کودکان آلرژی دارند. آلرژی‌ها به شکل‌های گوناگونی مانند آلرژی غذایی، آسم، اگزما و حسّاسیت بهاره ظاهر می‌شوند. آلرژی زمانی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی به مادّۀ بی‌زیانی مانند تخم‌مرغ، شیر گاو، گردۀ چمن یا مایت گرد و غبار خانگی واکنش نشان می‌دهد. آلرژی می‌تواند منجر به ایجاد واکنش‌های فوری یا تحریک مزمن ریه‌ها، پوست یا سیستم گوارشی شود که ممکن است ارتباط واضحی با محرّک خاصی نداشته باشد.
در دوران کودکی بیماری‌های آلرژیک شامل انواع علائم در بخش‌های مختلف بدن می‌شود. الگوهای علائم در سنین مختلف متفاوت است. در دوران نوزادی و اوایل دوران کودکی شایع‌ترین علائم اگزما و خس‌خس سینۀ متناوب است. این علائم معمولاً به‌ترتیب، ناشی از خشکی سرشتی پوست یا عفونت‌های ویروسی است. با این حال، کودکان خردسال ـ که علائم شدید دائمی ‌دارند ـ باید از نظر وجود یا نبودِ آلرژی مورد آزمایش قرار گیرند، به‌ویژه اگر والدین یا خواهر و یا برادری مبتلا به بیماری آلرژیک داشته باشند. در این گروه سنّی اگر علائم، ناشی از وجود آلرژی تشخیص داده شود، معمولاً آلرژی غذایی است، هرچند کودکان بزرگ‌تر ـ که علائم آسم یا رینیت دارند ـ ممکن است به حیوانات خانگی خزدار یا مایت‌های گرد و غبار خانگی نیز آلرژی داشته باشند. در کودکان بزرگ‌تر آسم و حسّاسیت فصلی شیوع بیشتری دارد و بسیاری از این کودکان به‌ویژه نسبت به آلرژن‌های موجود در هوا مانند مایت گرد و غبار خانگی، حیوانات خانگی خزدار یا گرده‌ها آلرژی دارند. 
عضو درگیر در آلرژی‌های تب یونجه یا رینیت آلرژیک، بینی است. معمولاً کودکان از خارش، آبریزش یا انسداد بینی، که اغلب با چشم‌های قرمز و خارش‌دار همراه است، شکایت دارند. گاهی اوقات در این کودکان ترشّح بینی به درون گلو مشاهده می‌شود که خود باعث سرفه و نیز سردرگمی‌ می‌گردد و این پرسش ایجاد می‌شود که آیا مشکل در بینی است یا در ریه‌ها. تعدادی از آلرژی‌ها موجب رینیت آلرژیک یا تب یونجه می‌شوند. کودکانی که در بهار یا تابستان دچار مشکل می‌شوند، عموماً به‌ترتیب به گردۀ درخت یا گردۀ چمن واکنش نشان می‌دهند، و کودکانی که عمدتاً در زمستان مبتلا می‌‌گردند معمولاً به مایت گرد و غبار خانگی واکنش نشان می‌دهند؛ این در حالی است که سایر کودکان ممکن است به‌دلیل آلرژی به حیوانات خانگی خزدار در تمام طول سال مشکل داشته باشند. 
شناسایی آلرژی‌هایی که مشکل را به‌وجود آورده‌اند به این دلیل حائز اهمّیت است که بتوان از آن‌ها اجتناب نمود. درصورت اجتناب نکردن می‌توان از انواع دارو‌های ایمن و مؤثّر موجود استفاده کرد که معمولاً برای اکثر کودکان مبتلا به رینیت آلرژیک یا تب یونجه سودمند است. درخصوص مشکلات شدیدتر نیز می‌توان کودک را نسبت به آلرژی حسّاسیت‌زدایی کرد تا کودک بتواند علائم رینیت آلرژیک یا تب یونجۀ خود را کنترل نماید.
در سایر کودکان مبتلا به آلرژی آسم به‌وجود می‌آید و آن عبارت است از دشواری در تنفّس؛ به این دلیل که راه‌های هوایی در این کودکان باریک‌تر شده‌است. این کودکان ممکن است از احساس تنگی در قفسۀ سینه، سرفه، خس‌خس کردن و مشکل در تنفّس حین ورزش شکایت کنند. البته تمامی‌ حملات آسمی ‌در نتیجۀ آلرژن‌ها به‌وجود نمی‌آیند، تحریک‌کننده‌هایی مانند دود سیگار یا عفونت‌های ویروسی مجاری تنفّسی می‌تواند آغازگر این حمله‌ها باشد. با وجود این، نقش محرّک‌ها به‌عنوان آغازگر این تشدیدها نباید باعث شود فراموش کنیم که فرد بیمار ممکن است مبتلا به نوعی آلرژی باشد که به واکنش بیش از حدّ راه‌های هوایی کمک می‌کند. برخورداری از آگاهی لازم دربارۀ آلرژی به کودک کمک می‌کند تا از محرّک‌ها دوری جوید؛ به‌عبارت دیگر چنین کودکی برای کنترل آسم خود به داروی کورتیکواستروئید استنشاقی کمتری نیاز خواهد داشت. 
آلرژی‌های غذایی تقریباً تنها یک کودک از پنجاه کودک را به خود مبتلا می‌سازند؛ با این حال برای کودکان مبتلا و خانواده‌های آن‌ها آلرژی‌های غذایی می‌تواند زحمت و مشقّت زیادی به‌وجود آورد. آلرژی‌های غذایی شایع عبارت‌اند از آلرژی به شیر و تخم‌مرغ ـ که اغلب در سال اول زندگی شروع می‌شود ـ بادام‌زمینی، ماهی و حلزون که در سال‌های بعد آغاز می‌شوند. واکنش آلرژیک می‌تواند به‌صورت دانه‌های خارش‌دار از نوع کهیر یا ورم اطراف لب‌ها یا چشم‌ها باشد. برخی کودکان نیز ممکن است مشکلات شدیدتری مانند مشکلات تنفّسی یا از حال رفتن و بیهوشی داشته باشند. لازم است که کودک مبتلا به آلرژی غذایی مورد آزمایش آلرژی قرار گیرد تا مادّۀ غذایی آغازگر تشخیص داده شود و بدین گونه کودک بداند که در آینده از چه مادّۀ غذایی‌ای باید خودداری کند تا از واکنش‌های بیشتر جلوگیری گردد. کودک همچنین باید بداند که درصورت بروز واکنش مجدّد چگونه آن را مدیریت کند. در بسیاری از کودکان خردسال آلرژی‌های غذایی خودبه‌خود برطرف می‌شوند و آزمایش آلرژی می‌تواند در پیش‌بینی زمان احتمالی رهایی از آلرژی سودمند باشد.
اصل در آزمایش آلرژی کودکان همان اصلی است که در آلرژی بزرگسالان صادق است. اکثر آلرژی‌ها را می‌توان با آزمایش پریک پوست یا آزمایش آلرژی خون تشخیص داد. محدودۀ سنّی خاصی وجود ندارد، نه برای آزمایش پریک پوست و نه برای تست نمونۀ خون. درصورت وجود آلرژی غذایی تنها آزمایش قابل اعتماد آزمایش رژیم و چالش است که در آن، زمانی که رژیم غذاییِ فاقد مادّۀ غذایی مشکوک به کودک داده می‌شود، علائم ناپدید می‌شوند و در تست چالش با مصرف مقدار رو به افزایش مادّۀ غذایی مزبور، تحت‌نظر پزشک، علائم مجدداً عود می‌کنند.
در دنیا تعداد قابل‌توجّهی از تحقیقات به آلرژی اختصاص یافته است تا کشف شود آلرژی چگونه بروز می‌کند و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد. بسیاری از پزشکان متخصّصِ آلرژی مشارکت فعّالی در این تحقیقات دارند و جلسات علمی ‌فرصت ارزشمندی را برای محقّقان و متخصّصان بالینی، به‌منظور بحث و بررسی نتایج به‌دست آمده فراهم می‌آورد.

شیر مادر بهترین غذا برای کودک است. مزایای شیردهی فقط مربوط به نوزادان نیست و شامل مادران هم می‌شود. کارشناسان توصیه می‌‌کنند درصورت نداشتن مشکل در مادر، لازم است در شش ماه اول زندگی نوزاد، تغذیه با شیر مادر انجام شود. و هر مقدار از شیر ـ حداقل تا یک‌سالگی ـ به نوزاد داده شود، برای مادر و کودک مفید خواهد بود. 

فواید شیر مادر برای نوزاد
شیر مادر موجب افزایش هوش نوزاد می‌‌شود
 شیر مادر با کمک به رشد مغز نوزاد و کاهش مشکلات مربوط به یادگیری موجب افزایش هوش کودک می‌‌شود. طبق تحقیقات، کودکانی که از شیر مادر تغذیه کرده‌اند، در امتحانات هوش نمرۀ بهتری را کسب می‌‌کنند.
شیر مادر سرشار از موادّ مغذّی است
 شیر مادر بهترین منبع پروتئین، کربوهیدرات، چربی، ویتامین و املاح معدنی برای نوزاد است و تا زمانی که نوزاد نیاز به غذای کمکی نداشته باشد، می‌‌تواند تمامی ‌‌نیازهای او را تأمین کند. شیر مادر سرشار از آنتی بیوتیک‌هایی است که بدن نوزاد را در برابر ویروس‌ها و عفونت‌ها محافظت می‌‌کند.
شیر مادر بدن نوزاد را در برابر بیماری‌ها حفاظت می‌‌کند
 شیر مادر از بیماری‌هایی نظیر ذات‌الریه، آنفولانزا، آلرژی، عفونت گوش میانی، اسهال، سرخجه، مسمومیت غذایی، عفونت معده، سلیاک (نوعی بیماری گوارشی)، دیابت، آسم، آسیب بافت روده، سندروم مرگ ناگهانی نوزاد، بیماری رودۀ التهابی، بیماری قلبی و سرطان جلوگیری می‌‌کند.
شیر مادر از اختلالات روانی جلوگیری می‌‌کند
نوزادانی که شیر مادر مصرف می‌‌کنند، در آینده کمتر به اختلالات روان‌شناختی دچار خواهند شد. در زمان تولّد، نوزاد تنها می‌‌تواند تا فاصلۀ 38 سانتی‌متری خود را ببیند و این فاصله‌ای است که نوزاد با مکیدن شیر با صورت مادر ایجاد می‌‌کند. کودکی که با مکیدن شیر از عواطف مادر برخوردار می‌‌شود، از نظر روان‌شناختی در آینده کودک سالم‌تری خواهد بود.
شیر مادر موجب سلامت دندان‌ها می‌‌شود
کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌‌کنند، دندان‌های سالم‌تری خواهند داشت. مکیدن سینه علاوه‌بر تقویت فکّ نوزاد به تقویت دندان‌های او نیز کمک می‌‌کند.
شیر مادر منبعی در دسترس است
 شیر مادر همیشه در دسترس است و نیازی به آماده شدن یا گرم کردن ندارد.
شیر مادر از بیماری‌ها در آینده جلوگیری می‌‌کند
 نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌‌کنند، در آینده کمتر دچار افزایش وزن، فشارخون، کلسترول خون و اگزما (نوعی بیماری پوستی) می‌‌شوند.

فواید شیر مادر برای مادر
تغذیه با شیر مادر به کاهش وزن مادر کمک می‌‌کند 
در سه ماهۀ اول پس از زایمان به‌دلیل افزایش اشتها و تمایل بدن به ذخیرۀ چربی‌ها، کاهش وزن چندانی در مادران شیرده مشاهده نمی‌‌شود. اما بین 3 تا 6 ماه پس از زایمان، مادران شیرده بیش از دیگر مادران دچار کاهش وزن می‌‌شوند. از آنجا که بدن مادر برای تولید شیر 500 کالری می‌‌سوزاند، شیردهی به کاهش وزن مادر کمک می‌‌کند.
شیر مادر موجب بازگشت رحم به حالت اول ( پیش از بارداری) می‌‌شود
 اکسی‌توسین هورمونی است که در هنگام زایمان در بدن مادر ترشّح می‌‌شود تا روند زایمان را آسان‌تر و از خونریزی جلوگیری کند. در طول بارداری اندازۀ رحم تغییر می‌‌کند. شیردهی با افزایش هورمون اکسی‌توسین موجب انقباض رحم و بازگشت آن به حالت اول می‌‌شود.
شیر مادر خطر سرطان سینه و رحم را کاهش می‌‌دهد
طبق تحقیقات، شیردهی به‌مدّت 12 ماه خطر ابتلا به سرطان سینه، تخمدان و رحم را تا 28 درصد کاهش می‌‌دهد. علاوه‌بر آن زنانی که به‌مدّت 1 تا 2 سال به نوزادان خود شیر داده‌اند، 10 تا 50 درصد کمتر به فشارخون بالا، آرتریت (یک اختلال التهاب مزمن که با درد، تورّم مفاصل و خستگی همراه است)، سلیاک، چربی خون، بیماری قلبی و دیابت نوع 2 دچار می‌‌شوند.
شیر مادر از افسردگی مادر جلوگیری می‌‌کند
 افسردگی پس از زایمان نوعی افسردگی‌ست که کمی ‌‌پس از تولّد نوزاد رخ می‌‌دهد و 15 درصد از مادران را تحت ‌تأثیر قرار می‌‌دهد. ترشّح هورمون اکسی‌توسین در مادران شیرده از افسردگی مزمن جلوگیری می‌‌کند. مادر کمتر احساس خستگی و اضطراب می‌‌کند و حسّ قوی‌تری برای ارتباط با نوزاد خود دارد. ترشّح هورمون اکسی‌توسین باعث می‌‌شود مادران در هنگام شیردهی احساس آرامش کنند.
شیر مادر احتمال بارداری مجدّد را کاهش می‌‌دهد
 استمرار در شیردهی، تخمک‌گذاری و قاعدگی را برای مدّتی متوقّف می‌‌کند. این توقّف در چرخۀ قاعدگی موجب فاصله انداختن بین بارداری‌ها می‌‌شود. هرچند که می‌‌توان از این روش برای پیشگیری از بارداری  برای مدّت کوتاهی استفاده کرد، اما چندان قابل اطمینان نیست.
شیر مادر در زمان و هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌‌کند
 شیردهی روشی آسان، بدون صرف هزینه و زمان است. دمای شیر مناسب و آمادۀ نوشیدن است، درنتیجه نیازی به گرم کردن ندارد. نیازی نیست برای تهیۀ آن هزینه‌ای بپردازید. نیازی نیست محاسبه کنید که نوزاد شما روزانه به چه میزان شیر احتیاج دارد، و نیازی نیست برای تمیز و استریل کردن بطری‌ها زمان بگذارید.

نکات تغذیه‌ای برای افزایش شیر مادر
•  مصرف سبزیجات و گیاهانی مانند اسفناج، کدوسبز، نخود سبز، شنبلیله،کاهو، ذرّت، شوید، برگ ریحان، سیب‌زمینی، زیرۀ سیاه و سبز، هویج، چغندر، زنجبیل، رازیانه و سیر به افزایش شیر مادر کمک می‌‌کند.
•  مصرف آب فراوان در دوران شیردهی به تولید شیر کمک می‌‌کند. مصرف مایعات، به‌ویژه آب را در دوران شیردهی افزایش دهید.
•  در میان‌وعده‌های خود از مغزها و میوه‌های خشک استفاده کنید.
•  از غذاهای مقوی و کامل مثل آبگوشت، سوپ و آش استفاده کنید.
•  ماهی‌ها به‌دلیل داشتن اسیدهای چرب امگا 3 منبع مفیدی در افزایش کیفیت شیر مادر محسوب می‌‌شوند.
•  مصرف غلّات کامل مانند برنج قهوه‌ای، نان سبوس‌دار و جو به تولید شیر بیشتر کمک می‌‌کنند.
•  سبزی، برنج، ران مرغ، گوشت برّه و چربی‌های مفید مثل روغن زیتون، کنجد و کلزا را در تمامی ‌‌وعده‌های غذایی خود بگنجانید.
•  مصرف ادویه‌هایی مثل زیرۀ سیاه، زردچوبه، شوید خشک و نعناع در افزایش کمیت و کیفیت شیر مادر مؤثّر است.

برای افزایش شیر مادر به نکات زیر توجّه کنید!
  تعداد دفعات شیردهی را افزایش دهید. هنگامی‌‌که نوزاد سینۀ مادر را می‌‌مکد، هورمون‌های تولید شیر آزاد می‌‌شوند. این عمل موجب انقباض ماهیچه‌های سینه و حرکت شیر در لوله‌های تولید شیر می‌‌شود. 8 تا 12  مرتبه شیردهی به نوزاد در طول شبانه‌روز به افزایش شیر مادر کمک می‌‌کند.
  درصورتی که کودک تمایل به خوردن شیر بیشتر ندارد، شیر خود را بدوشید تا تولید شیر ادامه یابد و نوزاد در نوبت بعد شیر تازه مصرف کند.
  از هر دو سینه شیردهی را انجام دهید. تحریک سینه‌ها به این روش به افزایش تولید شیر کمک می‌‌کند. 
  لباس زیر مناسب بپوشید. پوشیدن لباس‌های تنگ به قفسۀ سینه فشار می‌آورد و بر تولید شیر تأثیر می‌‌گذارد.
  استراحت کافی داشته باشید. کمبود خواب موجب کاهش تولید شیر می‌‌شود. 
  سینه را ماساژ دهید. ماساژ سینه باعث افزایش حجم و چربی‌های موجود در شیر مادر می‌‌شود. از نزدیکی قفسۀ سینه به سمت نوک سینه‌ها ماساژ دهید. این کار را برای هر دو سینه انجام دهید.
  استرس را کنار بگذارید. هرچند استرس تولید شیر را محدود نمی‌‌کند، اما بر روی آزاد شدن آن در مجاری شیر مؤثّر است. 
  در صورت امکان از خانوادۀ خود بخواهید در کارها کمکتان کنند تا استرس شما به حداقل برسد. 
  پیش از مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنید.
  از دادن موادّ غذایی جامد به نوزاد خودداری کنید. درصورتی‌که نوزاد شما زیر شش ماه سن دارد، به او موادّ غذایی جامد، شیرخشک و یا آب نخورانید.

پستان فرعی یک برآمدگی یا تودۀ چربی آویزان در ناحیۀ زیربغل است که از لحاظ ظاهری نرم و بدون درد است. درواقع پستان فرعی عارضه‌ای است که علاوه‌بر دو پستان، یک پستان دیگر نیز در ناحیۀ زیربغل یا قفسۀ سینه یا در زیر یکی از پستان‌ها ایجاد می‌شود. این تودۀ چربی گاهی در یک طرف و گاهی در دو طرف زیربغل ایجاد می‌شود.
پستان فرعی ممکن است روی خطوط غدد شیری ایجاد شود که از ناف و زیربغل شروع می‌شود و تا داخل کشالۀ ران ادامه دارد. در موارد نادری ممکن است پستان فرعی در ناحیۀ گردن، صورت یا پشت ایجاد شود. این توده‌های چربی بی‌آزارند و بیشتر به شکل یک برآمدگی هستند، اما ممکن است در دورۀ بارداری یا شیردهی به‌دلیل فعّال شدن غدد شیری بزرگ شوند یا حتّی سوراخی روی آن ایجاد گردد و شیر خارج شود.

تشخیص پستان فرعی
پستان فرعی با سونوگرافی یا MRI  مشخّص می‌شود. گاهی از روی پوست قابل تشخیص نیست و باید با استفاده از سونوگرافی یا MRI به وجود آن پی برد.

علّت تشکیل پستان فرعی
نسج سوم بیشتر در خانم‌ها بروز می‌کند و در طی فرایند رشد در رحم به‌وجود می‌آید. در رشد طبیعی بافت پستان در طول خط شیری تولید می‌شود و بافت اضافۀ آن تجزیه می‌شود و در نهایت جذب بدن می‌گردد. اما در کسانی که پستان فرعی دارند، این بافت اضافه قبل از تولّد تجزیه نمی‌شود و باعث ایجاد پستان فرعی می‌شود.

آیا پستان فرعی خطر سرطان پستان را زیاد می‌کند؟
توده‌های سفت یا سرطانی سطحی نیستند و در زیر عضلۀ پستان قرار دارند. ولی پستان سوم سطحی است و در ناحیۀ بین تنه و بازو ایجاد می‌شود و خطر سرطان پستان را زیاد نمی‌کند. تاکنون هیچ مدرکی دال بر این که پستان سوم موجب بروز سرطان می‌شود یا احتمال خطر آن را افزایش می‌دهد ارائه نشده‌است.

ارتباط پستان سوم با کاهش وزن
پستان فرعی با کاهش وزن از بین می‌رود. اگر با کاهش وزن پوست آویزان شود و ظاهر نامناسبی پیدا کند، جرّاحی راه درمان است.

درمان پستان فرعی
پستان فرعی درصورت بروز مشکلاتی مانند درد و شکل ظاهری بد نیاز به درمان دارد. درمان پستان سوم برحسب اندازه و محل قرارگیری آن فرق می‌کند. اگر پوست اضافه نداشته باشد، با لیپوساکشن یا لیپولیز می‌توان بافت پستان سوم را تخلیه کرد. درصورتی‌که پوست اضافه وجود داشته باشد، نیاز به برداشتن پستان فرعی با جرّاحی دارد. جرّاحی پستان فرعی نیاز به بستری ندارد و عمل آن حدود 15 تا 20 دقیقه طول می‌کشد. بیمار همان روز عمل می‌تواند مرخص شود و از فردای بعد از عمل به محل کار رود. فقط از بلند کردن اجسام سنگین و فشار روی دست و قفسۀ سینه تا چند هفته باید خودداری شود. این جرّاحی در زمان حاملگی یا شیردهی توصیه نمی‌شود.

عوارض عمل جرّاحی
  ایجاد زخم و اسکار در محل جرّاحی که با لیزر بعد از جرّاحی برطرف می‌شود.
  باقی ماندن غدّه در محل (عود)
  آسیب به غدد لنفاوی و تحریک آن‌ها

تولّد نوزاد و اضافه شدن یک فرد جدید به اعضای خانواده همیشه با شادی همراه است. اما گاهی در کنار این شادمانی استرس‌هایی ایجاد می‌شود که شاید ما متخصّصان کودکان بتوانیم با افزایش آگاهی، از استرس والدین بکاهیم. حمام کردن نوزاد یکی از کارهایی است که همیشه مورد بحث اعضای خانواده است و نظرات متفاوت می‌تواند برای مادر استرس ایجاد کند.
زمان حمام کردن نوزاد در سال‌های اخیر کمی تغییر کرده‌است. بسیاری از بیمارستان‌ها، که نوزادان تازه‌ متولّدشده را در ساعات اولیۀ تولّد استحمام می‌کردند، سیاست خود را تغییر داده‌ و حمام با تأخیر را پذیرفته‌اند. سازمان بهداشت جهانی، ۲۴ ساعت بعد از تولّد را توصیه کرده‌است. اگر بنا به فرهنگ بعضی خانواده‌ها این تأخیر مقدور نباشد، حداقل باید ۶ ساعت صبر کنند.

چرا حمام با تأخیر برای نوزادان تازه‌ متولّدشده توصیه شده‌است؟ 
1. چون میزان هیپوگلیسمی (پایین افتادن قند خون) و هیپوترمی (کاهش دمای بدن) کمتر می‌شود.
2. تحقیقات نشان داده‌اند با به تأخیر انداختن حمام پس از ۱۲ساعت، موفّقیت در شیردهی توسّط مادر افزایش یافته‌است.
3. ورنیکس یا همان مادّۀ چسبندۀ سفید روی پوست نوزاد خاصیت مرطوب‌کنندۀ طبیعی دارد و شاید کمی حالت محافظ داشته باشد و با تأخیر انداختن حمام از خشکی پوست جلوگیری می‌شود.

چگونه نوزاد خود را حمام کنیم؟ 
  قبل از شروع حمام اطمینان یابید کلیۀ وسایل آماده است: دو حولۀ تمیز، لیف پارچه‌ای نرم و لطیف، و شامپو بچّه (شامپو بچّه ضروری نیست و می‌توان فقط از لیف نرم و آب گرم استفاده کرد).
  می‌توانید تا زمانی‌که بند ناف جدا نشده، از sponge bath یا حمام با اسفنج استفاده کنید. منظور این است که نوزاد را در آب غوطه‌ور نکرد.
  اگر روی سر نوزاد آب می‌ریزید، مراقب باشید دستتان را مثل یک فنجان روی پیشانی قرار دهید که آب وارد چشم نوزاد نشود. 
  می‌توانید از یکی از اعضای فامیل برای حمام کردن بار اول نوزاد کمک بخواهید تا تنها نباشید.
  هیچ‌گاه نوزاد را در وان مخصوص تنها رها نکنید.
  دمای آب را حتماً کنترل کنید. ۱۰۰ درجه فارنهایت مناسب است. بیش از ۱۲۰ درجه فارنهایت نباشد که موجب سوختگی می‌شود.
  یک تا سه بار حمام در هفته کافی است.
  حمام کردن در حمام ضروری نیست و حتّی در اتاق و در وان مخصوص نوزاد، درحالی‌که سر نوزاد را درست در دست گرفته‌اید، می‌توانید او را استحمام نمایید.
  بعد از حمام نیازی به پودر بچّه نیست و ممکن است ذرّات آن مشکلات تنفّسی ایجاد کند.
  بعد از حمام بلافاصله کودک را در حولۀ مناسب بپیچید و خشک کنید.
امید که با استحمام درست نوزاد دلبندتان لحظات لذّت‌بخشی را تجربه کنید.

اينكه بارداري با يك لولۀ رحمي امكان‌پذير است يا نه، سؤال شايعي است كه براي خيلي از خانم‌ها كه قصد بارداري دارند ایجاد می‌شود. پاسخ اين سؤال بله است. يعني امكان بارداري در خانم‌ها با يك لوله وجود دارد، اگرچه در بعضي مواقع اين مسئله كمی ‌چالش‌برانگيز است.
دستگاه تناسلي زنان از دو تخمدان و دو لولۀ رحمی ‌و يك رحم تشكيل شده‌است كه هر دو لوله در حالت طبیعی به رحم اتّصال دارند و مسير از تخمدان هر طرف به لولۀ رحمی ‌و سپس به رحم باز می‌رسد که مناسب براي عبور تخمك‌هاي آزاد‌شده از تخمدان است. در هر ماه يكي از تخمدان‌ها يك يا چند تخمك بالغ آزاد می‌كند كه وارد لولۀ رحمي همان طرف می‌شود (غالباً) و درصورت وجود اسپرم لقاح صورت می‌گیرد. درصورتي‌كه يك لولۀ رحمي آسيب ديده باشد، تخمدان طرف مقابل با لولۀ سالم در ارتباط است و بارداري می‌تواند صورت بگيرد، گرچه بارداري ممكن است با تأخير اتّفاق بیفتد، زيرا بعضي ماه‌ها آزادسازي تخمك از تخمدان سمت لولۀ بسته صورت می‌گيرد.

 احتمال بارداري با یک لولۀ رحمی بستگي به عوامل زير دارد
1. حداقل يكي از تخمدان‌ها سالم و عملكرد مناسب داشته باشد.
2. يك لولۀ رحمي سالم وجود داشته باشد.
3. تخمك‌گذاري منظّم و سيكل قاعدگي طبیعی داشته باشيم.

علل انسداد لولۀ رحمي
بارداري خارج رحمي
داشتن سابقۀ حاملگي خارج رحمي يكي از شايع‌ترين علل انسداد لولۀ رحمي است. بارداري خارج رحمي به بارداري‌ای اطلاق می‌شود كه محصول حاملگي در جايي خارج از حفرۀ رحم جايگزين شود، كه اغلب این حالت در لوله‌هاي رحمي اتّفاق می‌افتد. اين موضوع بسته به سن بارداري، زمان تشخيص و اينكه تداخلات تشخيصي و درماني در چه زماني انجام می‌شود، می‌تواند منجر به آسيب لوله و گاه انسداد و تخريب كامل لوله گردد.

بيماري‌هاي التهابي لگن
يكي ديگر از علل آسيب و انسداد لوله‌هاي رحمي، بيماري‌هاي التهابي لگن (PID) است. اين وضعیت التهابي زماني اتّفاق می‌افتد كه دستگاه تناسلي خانم دچار عفونت شود. عفونت‌هاي باكتريايي با عامل كلاميديا يا گنوره (عامل بيماري سوزاك) از شايع‌ترين علل اين عفونت‌ها محسوب می‌شوند.
عفونت‌هاي پس از زايمان هم می‌توانند باعث بيماري‌هاي التهابي لگن شوند و هرچه شدّت عفونت شديدتر و تكرّر آن بيشتر باشد، احتمال آسيب و انسداد لوله بيشتر می‌شود.

بستن لولۀ رحمي 
كساني كه در گذشته لولۀ رحمي خود را بسته‌اند و بعد با جرّاحي مجدّد اقدام به باز كردن آن‌ها كرده‌اند، احتمال آسيب و انسداد لوله‌هاي رحمي را دارند. خانم‌هايي كه از آسيب يك لولۀ رحمي خود اطّلاع دارند، به‌طور معمول يك فرصت ١٢ماهه به‌ آن‌ها جهت ايجاد باروري خودبه‌خودي داده می‌شود و درصورت سن بالاي مادر، اختلالات تناسلي، سابقۀ سقط مكرّر و ... پس از ٦ ماه عدم موفّقيت خودبه‌خودي باید به پزشك مراجعه كنند.

درمان
درصورت نداشتن باروري خودبه‌خودي در بيماران با يك لولۀ رحمي، بايد بررسي‌هاي اوليه انجام شود و اگر تخمك‌گذاري مشكل داشته باشد، روش‌هاي تحريك تخمك‌گذاري با داروهاي خوراكي و يا درصورت نیاز استفاده از داروهاي تزريقي تحريك تخمك‌گذاري توصیه می‌شود. حتّي در بعضي موارد استفاده از روش‌هاي كمك‌باروري مانند لقاح آزمايشگاهي(IVF)  نیز توصیه می‌شود.

خستگی یکی از اولین علائم بارداری است که از ابتدای بارداری و لانهگزینی، مادران با آن مواجه‌اند. درواقع هورمون‌های بارداری بلافاصله بعد از شروع بارداری بر روی بدن، خلق‌وخو، متابولیسم، مغز، شکل ظاهری و الگوی خواب مادران تأثیر می‌گذارد.
در سه ماهۀ دوم بارداری ـ که از هفتۀ سیزدهم آغاز می‌شود ـ بسیاری از خانم‌ها انرژی تازه‌ای به‌دست می‌آورند و عملاً سه ماهۀ دوم بارداری زمان مناسبی برای انجام اقدامات مهم قبل از ورود کودک است. چون از هفتۀ 28 بارداری ـ که وارد سه ماهۀ سوم بارداری می‌شوید ـ خستگی شدید دوباره برمی‌گردد.

یکی از سؤالات همیشگی مادران باردار این است که چرا این‌قدر خسته‌ام؟
احساس خستگی شما طبیعی است، چون جنین در بدن شما در حال رشد است. علاوه‌بر این، تغییرات هورمونی، تغییرات جسمی ‌و عاطفی نیز سطح انرژی شما را کاهش می‌دهد و احساس خستگی می‌کنید.

برخی از تغییرات تأثیرگذار دوران بارداری
  افزایش سطح استروژن و پروژسترون (به‌عنوان یک آرام‌بخش طبیعی عمل می‌کند.)
  فشارخون و قندخون پایین
  افزایش جریان خون
  اختلال خواب 
  اختلالات گوارش و هضم
  بیماری صبحگاهی مادران باردار (تهوّع و استفراغ)
  استرس و اضطراب
  تکرّر ادرار
  سوزش سردل
  درد پشت، ران و لگن

اقداماتی که توجّه به آن‌ها برای زنان باردار جهت کاهش خستگی الزامی ‌است
بیشتر زنان باردار باید حداقل 8 ساعت را در رختخواب بگذرانند و حداقل 7 ساعت خواب در هر شب داشته باشند. درصورت امکان سعی کنید کمی‌ زودتر از حدّ معمول بخوابید.
با تغییر ساختار بدنتان در بارداری خواب را در اولویت قرار دهید و برای مقابله با خستگی بارداری به این نکات توجه کنید:
  اتاق خواب خود را تاریک، تمیز و سرد نگه دارید.
  فضای مناسب را برای استراحت فراهم کنید.
  برای خواب عمیق اتاق را تاریک کنید. 
  برای کیفیت مطلوب خواب، دمای اتاق خواب را کمی‌ خنک‌تر از بقیۀ خانۀ خود تنظیم کنید. کمبود خواب می‌تواند باعث افزایش میزان قندخون شما شود و خطر دیابت بارداری را افزایش دهد.
  چرت زدن می‌تواند هرگونه کمبود خوابتان را جبران کند. 
  غذاهای سالم بخورید و مصرف آب را فراموش نکنید.
با مصرف شش وعدۀ غذایی کم‌حجم در روز، میزان قند و انرژی خود را متعادل نگه دارید. وعده‌های غذایی‌ای که سرشار از موادّ مغذّی و پروتئین هستند، به مبارزه با خستگی کمک می‌کنند.
رژیم غذایی سالم سطح انرژی شما را بالا نگه می‌دارد. سعی کنید در رژیم غذایی‌تان ترکیبی از مواد زیر را داشته باشید:
  میوه و سبزیجات، حداقل پنج وعده در روز
  کربوهیدرات‌های سبوس‌دار، مانند نان و ماکارونی سبوس‌دار
  پروتئین، مانند تخم‌مرغ، گوشت بدون چربی، گوشت خوب پخته‌شده یا ماهی. حبوبات؛ مانند عدس، لوبیا و نخود نیز جزو این گروه غذایی هستند.
  محصولات لبنی، مانند شیر، پنیر و ماست.
بعد از ناهار از مصرف کافئین و قهوه خودداری کنید. کافئین ممکن است شما را تا مدّت طولانی بیدار نگه دارد یا باعث بیدار شدن بیشتر شما شود. همچنین می‌تواند باعث شود جنین فعّال‌تر شده، در داخل شکم شما لگد بزند و بچرخد.
ورزش کنید، اگرچه ممکن است ورزش به خستگی کمک نکند، اما می‌تواند روحیه و خواب شما را بهبود بخشد و حتّی می‌تواند به شما کمک کند تا از عوارض ناشی از زایمان جلوگیری شود.

خواه ‌ناخواه عدّه‌ای از مراجعان دندان‌پزشکی زنان باردار هستند. این قشر به‌عنوان قشر آسیب‌پذیر، چه برای مادر و چه برای جنینی که در رحم زندگی می‌کند، همیشه جزئی از چالش‌های درمانی بوده‌اند و درمان‌های دندان‌پزشکی نیز از این قاعده مستثنا نیستند. اما سؤالی که همیشه برای مادران و خانوادۀ یک مادر باردار مطرح بوده این است که آیا درمان‌های دندان‌پزشکی در دوران بارداری صورت می‌پذیرد؟ و درصورت انجام آیا خطری برای مادر و جنین ندارد؟ در این بحث کوتاه بر آن هستیم که به چند پرسش پرتکرار مراجعان پاسخ دهیم.

به‌طور کلی در بیماران باردار حتّی درصورت نداشتن مشکلات پزشکی، دندان‌پزشک باید ملاحظات خاصّی را درنظر بگیرد تا درمان‌های دندان‌پزشکی هیچ اثر ناخواسته‌ای برای مادر و جنین نداشته باشد.

در مراجعه به دندان‌پزشکی تاریخچۀ ‌کاملی از بیماری‌ها و معالجات، داروهای مصرفی و هر نکته‌ای که بتواند دندان‌پزشک را در ارائۀ یک درمان بهتر یاری نماید، در اختیار دندان‌پزشک قرار دهید تا درصورت نیاز برای انجام درمان با متخصّص زنانی که تحت‌ِنظر آن هستید مشورت شود.

یک اصل کلی در همۀ بیماری‌ها پیشگیری است و این قضیه در دوران بارداری اهمّیت بیشتری پیدا می‌کند. بهترین راهکار برای جلوگیری از مشکلات دندانی در طی بارداری، درمان کلیۀ نیاز‌های دندان‌پزشکی پیش از اقدام به بارداری است. درمان کلیۀ پوسیدگی‌ها، عصب‌های درگیر، برداشتن جرم و پلاک و هر عاملی که احتمال درگیری را در دوران بارداری داشته باشد، طبق یک برنامۀ پیشگیری باید انجام شود.

بسیاری از بیماران جرم‌گیری را یک درمان غیرضروری و زیبایی تلقی می‌کنند، درصورتی‌که جرم و پلاک عامل اصلی بیماری‌های لثه است. در دوران بارداری به‌علّت تغییرات هورمونی بدن مادر احتمال التهاب لثه و خونریزی با کوچک‌ترین تحریک مانند مسواک زدن بسیار شایع است که درصورت حضور جرم و پلاک این قضیه تشدید می‌شود. افزایش خونریزی از لثه در اثر تحریک از ماه دوم بارداری بسیار شایع است که تا بعد از زایمان نیز ادامه دارد و بعد آن به وضعیت طبیعی برمی‌گردد. علّت این مسئله تغییرات هورمونی است و حتّی ممکن است گاهی قسمتی از لثه برآمده شود. در اغلب موارد درمان خاصّی نیاز نیست و خودبه‌خود برطرف می‌شود و صرفاً برداشتن پلاک و بهداشت مناسب کافی است.

چنانچه بعد از بارداری متوجّه مشکلات دندانی شویم، چه اقداماتی را می‌توان در طی دوران بارداری انجام داد؟

در سه ماهۀ اول بارداری تنها درمان انتخابی، که سلامت جنین را به خطر نیندازد، جرم‌گیری و کنترل پلاک مادر است، مگر آنکه نیاز به درمان اورژانس دندان‌پزشکی باشد.

بی‌خطرترین دوره برای انجام درمان‌های معمول دندان‌پزشکی سه ماهۀ دوم بارداری است که در این دوره می‌توان بیماری‌های فعّال دندانی و مشکلاتی را که در سه ماهۀ سوم یا بلافاصله بعد از زایمان مادر را درگیر کند، تحت کنترل درآورد.

لازم است ذکر شود که در دوران بارداری درمان‌های غیرمعمول شامل ایمپلنت‌های دندانی، درمان‌های زیبایی، روکش و ... جزء درمان‌های معمول انتخابی قرار نمی‌گیرند و تا بعد از زایمان و پایداری وضعیت مادر به تعویق می‌افتند.

اوائل سه ماهۀ سوم نیز زمان مناسبی برای خدمات دندان‌پزشکی است اما بعد از آن درمان‌های معمول بهتر است تا بعد از زایمان به تعویق افتد که علّت آن احتمال افت فشارخون مادر است. گفتنی است که مادر باردار هر موقع نیاز به دفع ادرار دارد می‌تواند دندان‌پزشک را در جریان قرار دهد تا درمان متوقّف شود.

یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های مادران باردار و پدر جنین، مضر بودن رادیوگرافی‌های دندانی برای جنین در طی دوران بارداری است. تقریباً در تمام موارد مربوط به رادیوگرافی دندان، این ترس بی‌پایه و اساس است. امنیت رادیوگرافی دندانی به‌طور مناسبی با روش‌های مختلف ازجمله عکس‌برداری سریع، پیشبند و یقۀ سربی و ... ایجاد می‌‌شود. البته دندان‌پزشک فقط درصورت لزوم اقدام به عکس‌برداری می‌‌کند و تنها درصورت ضرورت و برای دستیابی به تشخیص و درمان مناسب این کار انجام می‌شود.

مسئلۀ چالش‌برانگیز دیگر داروهای تجویزی در دوران بارداری برای مادران است که نگرانی برای سلامت جنین را ایجاد می‌کند. به‌طور ایدئال در طی حاملگی، به‌خصوص سه ماهۀ اول هیچ دارویی نباید تجویز شود که البته همیشه وضعیت ایدئال نیست. خوشبختانه اکثر داروهای مورد استفاده در دندان‌پزشکی می‌توانند با ایمنی نسبی در دوران بارداری تجویز شوند.

لیدوکائین (برای تزریق)، استافینوفن، آموکسی‌سیلین، مترونیدازول و به‌طور کلی بسیاری از دارو‌های دیگر برای مادر و جنین ایمن هستند. البته تأکید می‌شود که از مصرف خودسرانۀ هر دارویی در دوران بارداری خودداری نمایید و صرفاً دندان‌پزشک برحسب نیاز باید آن را تجویز کند.

سؤال شایع دیگری که بیماران باردار را نگران می‌کند، ترمیم‌های آمالگام و خطر در معرض قرار گرفتن جیوه است. به‌طور کلی در تحقیقات اثر زیان‌باری مشاهده نشده‌ اما استفاده از آن در طی دوران بارداری بهتر است که محدود شود.

رابطه‌ای بین بارداری و پوسیدگی دندانی وجود ندارد. بسیاری از مادران معتقدند که بارداری باعث از دست رفتن دندان‌های آن‌ها شده‌است. علّت اصلی این موضوع رژیم غذایی قنددار و رعایت نکردن بهداشت مناسب است که شرایط را برای پوسیدگی فراهم می‌کند. بدن به هیچ‌وجه برای تأمین نیاز‌های نوزاد از دندان‌ها کلسیم برداشت نمی‌کند.

با توجّه به حالت تهوّع صبحگاهی بیماران باردار، استفراغ به‌علّت داشتن اسید معده می‌تواند موجب سایش مینای دندان و بوی بد دهان شود که در این حالت استفاده از محلول‌های خنثی‌کننده مانند جوش‌شیرین و آب بعد از هر استفراغ توصیه می‌شود.

هیستروسکوپی یک روش جرّاحی حداقل تهاجمی است که برای ارزیابی یا درمان پاتولوژی‌های واژن، کانال رحم و رحم استفاده می‌شود. در طی هیستروسکوپی حفرۀ رحم با گاز یا مایع خاص پر می‌شود تا متّسع شود؛ سپس یک تلسکوپ حاوی دوربین از طریق واژن وارد حفرۀ رحم می‌شود و بررسی زیر دید مستقیم انجام می‌گیرد. اکثر موارد تشخیصی هیستروسکوپی می‌تواند بدون بی‌هوشی و با بی‌حسّی موضعی انجام شود و بسته به اینکه تشخیصی یا درمانی باشد از ده دقیقه تا حدود یک ساعت طول می‌کشد. هیستروسکوپی برای ارزیابی بیماری‌های زنان با علائم زیر استفاده می‌شود:
•  خونریزی‌های غیرطبیعی رحمی ‌قبل و بعد از یائسگی 
•  پولیپ‌ها و ضخامت آندومتر 
•  میوم‌های زیر مخاطی و بعضی میوم‌های داخل جداری رحم
•  چسبندگی داخل رحمی
•  ناهنجاری‌های آناتومیک مادرزادی رحم مثل دیوارۀ رحمی
•  خارج کردن اجسام خارجی و IUD باقیمانده در رحم
•  خارج کردن بقایای بارداری
•  عقیم‌سازی
•  ضایعات داخل دهانۀ رحم

موارد منع انجام هیستروسکوپی
•  بارداری زندۀ داخل رحمی
•  عفونت‌های لگنی
•  سرطان رحم و دهانۀ رحم شناخته‌نشده
•  شرایط طبّی همراه مثل بیماری قلبی و عروق کرونر
بعضی بیماران خونریزی مختصر و کرامپی‌های رحمی بعد از عمل احساس می‌کنند که با مسکّن‌ها کنترل می‌شود. اغلب بیماران طی 24 ساعت به فعّالیت طبیعی برمی‌گردند.

عوارض هیستروسکوپی نادر است:
•  سوراخ‌شدگی رحم 
•  خونریزی حین عمل
•  آسیب مثانه و روده
•  آمبولی مایع و گاز
•  اندومتریت
این عوارض در هیستروسکوپی تشخیصی کمتر از جرّاحی رخ می‌دهد. گاهی هیستروسکوپی به‌تنهایی برای ارزیابی اختلالات رحمی‌ کافی نیست و نیاز به انجام جرّاحی هم‌زمان مثل لاپاراسکوپی وجود دارد.

زخم‌های نوک پستان به دلایل زیادی ایجاد می‌‌شود و درمان آن به علّت ایجاد آن بستگی دارد.

علّت‌های رایج زخم نوک پستان
• زخم نوک پستان به‌دلیل شیردهی 
یکی از شایع‌ترین علّت‌های زخم شدن پستان شیردهی است که علّت اصلی آن چفت شدن نامناسب سینۀ مادر با دهان نوزاد است که درد شدیدی در نوک پستان ایجاد می‌‌کند. اصلاح روش شیردهی می‌‌تواند تأثیر زیادی در کاهش زخم نوک پستان داشته باشد.
•  زخم نوک پستان به‌دلیل تغییرات هورمونی
زنان در هنگام قاعدگی، یائسگی یا بارداری به‌دلیل تغییرات هورمونی ممکن است دچار خارش و سوزش و زخم نوک پستان شوند. نوسانات هورمون در این دوران باعث ضخیم شدن پوست نوک پستان می‌‌شود که با مرطوب کردن و استفاده از روغن‌هایی نظیر روغن نارگیل این مشکل حل می‌‌شود.
•  زخم نوک پستان به‌دلیل آلرژی و درماتیت آتوپیک
درماتیت آتوپیک نوعی خارش  پوست است که باعث خشکی و زخم نوک پستان می‌‌شود.
•  استفاده از محصولات بهداشتی مانند پودر لباسشویی
محصولات بهداشتی نظیر صابون، شامپو، پودر لباسشویی و ضدّعفونی‌کننده‌ها می‌‌توانند باعث خارش پوست و زخم نوک پستان شوند. راه‌ِحل مناسب حذف موادّ شوینده است.
•  عفونت و زخم نوک پستان
تعدادی از عفونت‌ها می‌‌توانند باعث درد و زخم نوک پستان شوند. برفک دهان نوزاد می‌‌تواند باعث سفت شدن نوک پستان و درنتیجه ماستیت و التهاب پستان مادر شود. بنابراین درصورت مشاهدۀ برفک دهان نوزاد حتماً باید درمان برفک با مراجعه به پزشک صورت گیرد.
•  بیماری پاژۀ نوک پستان  
گه‌گاه زخم نوک پستان می‌‌تواند ناشی از بعضی بدخیمی‌های نوک پستان باشد که در این حالت می‌‌تواند با خارش همراه باشد که به آن پاژۀ نوک پستان می‌‌گویند. (سرطان درجای نوک پستان) و درمان آن جرّاحی است.
•  عارضۀ چسبندگی زبان به کف دهان نوزاد
پرده‌ای که زبان را به کف دهان متّصل می‌‌کند کوتاه است و باعث زخم نوک پستان می‌‌شود. با جرّاحی می‌‌توان این عارضه را برطرف کرد. 
اگر نوزادی مقداری خون ببلعد (در هنگام شیر خوردن)، هیچ‌گونه آسیبی به او نمی‌‌زند، فقط ممکن است مقداری خون در پوشک او مشاهده شود.

درمان زخم نوک پستان
درمان زخم نوک پستان به‌ علّت آن بستگی دارد. هوای خشک و سرد به‌طور خاصّی می‌‌تواند به پوست سینه و نوک پستان آسیب برساند. کاهش زمان استحمام به مدّت حداکثر 10 دقیقه و استفاده از مرطوب‌کننده‌های قوی، چربی پوست را حفظ می‌کند و از خشکی پوست پستان جلوگیری می‌‌‌نماید.
اگر زخم نوک پستان به‌دلیل شیردهی ایجاد شده باشد، با اصلاح وضعیت در آغوش گرفتن نوزاد و اصلاح روش شیردهی، به‌طوری که هالۀ قهوه‌ای پستان کامل داخل دهان نوزاد باشد، زخم نوک پستان کاهش می‌یابد. در شیردهی از پستان کمتر آسیب دیده، استفاده از کمپرس سرد و مرطوب کردن و شستن ملایم نوک پستان به کاهش زخم نوک پستان در دوران شیردهی کمک می‌‌کند. 
قبل از شیردهی می‌‌توان از یک استامینوفن یا ایبوبروفن جهت کاهش درد نوک پستان استفاده کرد. قطع شیردهی به مدّت 24 ساعت از پستان آسیب‌دیده کمک شایانی به ترمیم زخم نوک پستان می‌‌کند. اگر بعد از 24 ساعت استراحت زخم همچنان باقی بماند، حتماً به جرّاح پستان مراجعه نمایید. از مالیدن لوسیون، الکل و عطر به نوک پستان جدّاً خودداری کنید. به‌طورکلی هر بیماری با زخم نوک پستان باید به جرّاح پستان مراجعه نماید تا علّت آن بررسی شود و درمان مناسب دریافت کند.

ناباروری بر مردان و زنان سنین باروری تأثیر می‌گذارد و افراد مبتلا را در معرض مشکلات عاطفی و روانی زیادی قرار می‌دهد. ناتوانی در داشتن فرزند اغلب با عزّت نفس پایین، افسردگی، مشکلات جنسی، شرم، احساس گناه و قطع رابطه با دوستان و خانواده و همکاران مرتبط است. از سوی دیگر، افراد در ناباروری به‌دلیل وجود آزمایش‌ها و بررسی‌های متعدّد، عوارض دارویی و افزایش نگرانی‌های مالی، همچنین قطعی نبودن نتیجه ممکن است در مواجهه با تمام این فشارها آسیب‌پذیر شوند و در مقابل این احساسات به‌تنهایی و بدون کمک از جانب دیگران دچار افسردگی شوند. 
فرهنگ نقش معناداری در دادن معنای متفاوت به ناباروری دارد. در کشورهای شرقی باروری یکی از عوامل با ارزش است و هنگامی‌که باروری با مشکل روبه‌رو می‌شود، می‌تواند منجر به بحرانی روانی شود. افسردگی بر سلامت فیزیکی انسان تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد نگرانی و اضطراب در روابط شخصی و کار می‌شود و مانع لذّت بردن از زندگی روزمرّه می‌گردد. درمان‌های مؤثّری وجود دارد که می‌تواند به فرد کمک کند تا افسردگی را پشت سر بگذارد. مشکلات روان‌شناختی مانند افسردگی، فشار روانی، و اضطراب از مهم‌ترین مشکلاتی است که 85 درصد خانواده‌های نابارور با آن مواجه‌اند. 
بسیاری از محقّقان دریافته‌اند که زنان در روند درمان‌های ناباروری در معرض خطر بالای ابتلا به افسردگی هستند و از آنجایی که در گذشته ناباروری معمولاً به‌عنوان یک موضوع مخصوص زنان دیده می‌شد، تحقیقات بیشتری نیز دربارۀ افسردگی در زنان انجام شد و به دنبال آن باعث شد بسیاری از مردان حمایت عاطفی لازم را در زمان برخورد با ناباروری دریافت نکنند. از آنجا که تجربۀ ناباروری می‌تواند هم برای مردان و هم برای زنان استرس‌زا باشد و آن‌ها را با بحران مواجه کند، درحال حاضر تحقیقاتی نیز در این زمینه ـ که مردان هم از افسردگی مرتبط با ناباروری رنج می‌برند ـ انجام شده‌است. 
مشکلات روانی عامل مهمّی ‌در عملکرد روش درمان و کاهش پاسخ‌دهی بدن بیمار در درمان‌های نازایی است، به‌همین دلیل در صورت ادامۀ ناکامی ‌در درمان و شکست‌های احتمالی، مشکلات روانی بیمار افزایش می‌یابد.
متخصّصان با توجّه به اهمّیت موضوع سلامت روان و تأثیر آن در باروری توصیه می‌کنند درمان باروری بهتر است هم‌زمان با درمان روحی و روانی صورت گیرد. بنابراین، با توجّه به‌ وجود علائم افسردگی در زنان و مردان نابارور، حضور روان‌شناسان در مراکز تشخیص و درمان ناباروری ضروری به‌نظر می‌رسد تا با استفاده از تخصّص خود به شناسایی عوامل خطرزا و آموزش راهکارهای صحیح مواجهه با احساس افسردگی بپردازند.
برای بسیاری از زوج‌ها نداشتن فرزند و ماندن در کنار همسری که توانایی باروری ندارد بسیار سخت و طاقت‌فرساست، از سوی دیگر بسیاری از این افراد از این مشکل برای خود فرصت ایجاد کرده‌اند. 

روان‌شناسان روش‌های زیر را برای کنار آمدن با ناباروری توصیه می‌کنند
  سراغ علاقه و هدف خود بروید. شما صاحب اهداف و ایدئال‌های بزرگی بوده‌اید که پیش از ازدواج داشته‌اید، حالا زمان مناسبی برای برنامه‌ریزی در راه رسیدن به اهداف بزرگ زندگی‌تان است.
  آسودگی‌ خاطر داشته باشید، چون آرامش روند درمان شما را تسریع می‌بخشد.
  با همسر خود زمان بیشتری را به تفریح و شادی اختصاص دهید. تفریح و خنده فشار روانی را کاهش می‌دهد.
  به یکدیگر فرصت دهید؛ بسیاری از مراحل درمان ناباروری زمان‌بر هستند و احتمال شکست در آن‌ها وجود دارد.
  رابطۀ عاطفی خود را با همسرتان بیشتر کنید.
  اگر مشکل ناباروری از سوی همسرتان است، به‌طور یقین احساس خشم و گناه می‌کند، به‌همین دلیل تسلی خاطر او باشید.
  گروه‌های حمایتی می‌توانند به شما کمک کنند که بر افسردگی ناشی از ناباروری غلبه کنید. در این گروه‌ها با افرادی که تجربۀ مشابه با شما دارند ملاقات می‌کنید و با آن‌ها به صحبت می‌نشینید تا دربارۀ ناباروری و درمان‌ها و موضوع‌های مربوط، احساسات خود را ابراز کنید.

آیا ورزش در دوران بارداری بی‌خطر است؟
با پزشک خود راجع به ورزشِ حین بارداری مشورت کنید. برای بیشتر زنان باردار ورزش هم برای مادر و هم بچّه، نهتنها بی‌خطر، بلکه بسیار مفید است. اگر سالم هستید و بارداری بی‌خطری را می‌گذرانید، ورزش احتمال سقط (یعنی از دست دادن بارداری قبل از هفتۀ 20)، زایمان زودرس (به‌دنیا آمدن نوزاد قبل از هفتۀ 37 بارداری) و نوزاد با وزن کم (وزن تولّد زیر 2 کیلوگرم) را افزایش نمی‌دهد.

به چه مقدار ورزش در حین بارداری نیاز دارید؟
زنان حاملۀ سالم به حداقل دو و نیم ساعت ورزش متوسّط تا شدید هوازی در هر هفته نیاز دارند. فعّالیت‌های هوازی تنفّس را تندتر و عمیق‌تر، و ضربان قلب را تندتر می‌کند (فعّالیت فیزیکی متوسّط تا شدید یعنی فعّالیتی که باعث تعریق و افزایش ضربان قلب شود). اگر هنگام انجام فعّالیتی نتوانید به‌طور طبیعی صحبت کنید، یعنی فعّالیت فیزیکی‌تان بسیار سخت است. نباید همۀ دو و نیم ساعت را در یک وعده انجام دهید، باید این زمان را در هفته تقسیم کنید. مثلاً 30 دقیقه در هر روز هفته باشد و اگر 30 دقیقه پشت سر هم در یک روز زیاد باشد، می‌توان آن را به 3 تا 10 دقیقه در یک روز تقسیم کرد.

چرا فعّالیت فیزیکی در بارداری مفید است؟
1. برای خانم‌های باردار سالم فعّالیت فیزیکی منظّم می‌تواند ذهن و بدن را سالم نگه دارد. فعّالیت فیزیکی کمک می‌کند تا حسّ خوبی داشته باشید و انرژی مضاعف به‌دست آورید. همچنین قلب، ریه و عروق خونی شما را قوی می‌کند، اندام شما را متناسب نگه می‌دارد و باعث می‌شود که در طول بارداری افزایش وزن مناسبی داشته باشید. 
2. فعّالیت فیزیکی باعث برطرف شدن ناراحتی‌های شایع دوران بارداری مثل یبوست، دردهای مهره‌های کمری و پشتی، تورّم در پاها و زانو می‌شود.
3. به مدیریت استرس و خواب بهتر کمک می‌کند (استرس نگرانی‌ها و فشارهایی است که شما در پاسخ به چیزهایی که در زندگی‌تان اتّفاق می‌افتد احساس می‌کنید).
4. به کاهش خطر عوارض بارداری مثل دیابت بارداری و پره اکلامپسی کمک می‌کند که هر دو این‌ها یعنی دیابت و فشارخون بعد از  هفتۀ 20 حاملگی، احتمال عوارض بارداری مثل زایمان زودرس (قبل از هفتۀ 37 حاملگی) را افزایش می‌دهد.
5. فعّالیت‌های فیزیکی احتمال سزارین را کاهش می‌دهد و بدن را برای زایمان و دردهای زایمانی آماده می‌کند. فعّالیت‌هایی مثل یوگا، پیلاتس و تمرین تنفّس و سایر روش‌های آرام‌سازی به شما در مدیریت فرایند زایمان طبیعی کمک می‌کند و انرژی و قدرت کافی به شما می‌دهد.
اگر قبل از بارداری سالم و ورزشکار بوده‌اید، ادامۀ همان فعّالیت‌ها و ورزش‌ها در حین بارداری بی‌خطر و بی‌ضرر به‌نظر می‌رسند. با این حال در مورد ادامۀ فعّالیت ورزشی با پزشکتان مشورت کنید. مثلاً اگر دونده یا تنیس‌باز بوده‌اید یا انواعی از فعّالیت‌های فیزیکی شدید انجام می‌داده‌اید، با افزایش سنّ بارداری و افزایش سایز شکم و برآمده شدن آن ممکن است نیاز به تغییر میزان آن یا تغییر آن ورزش به ورزش دیگر باشد.
اگر قبل از بارداری ورزش نمی‌کردید، بارداری زمان خوبی برای شروع ورزش است و بعد از مشاوره با پزشک می‌توان با ورزش‌های کم‌خطر، آهسته و به‌طور کم‌کم شروع کرد. مثلاً با 5 دقیقه در هر روز شروع کنید و به 30 دقیقه در روز برسانید.

ورزش‌های زیر در بارداری ایمن و بی‌خطرند
1. پیاده‌روی؛ درصورتی‌که پیاده‌روی منظّم انجام شود، به‌خصوص در خانم‌هایی که قبلاً فعّالیت‌های فیزیکی چندانی نداشته‌اند، یک فعّالیت بسیار خوب است و در عین حال باعث کشیدگی عضلات و فشار بر روی مفصل نمی‌شود.
2. شنا و ورزش‌های آبی؛ آب محافظ بسیار خوبی برای مادر و جنین در حال رشد است و از طرفی حرکت در خلاف جریان آب باعث افزایش ضربان قلب می‌شود و در عین حال فشاری به مفاصل و عضلات وارد نمی‌کند. اگر از کمردرد در حین یا بعد از ورزش‌ها و فعّالیت‌های فیزیکی دیگر رنج می‌برید، شنا و ورزش‌های آبی را امتحان کنید.
3. دوچرخۀ ثابت بی‌خطرتر از دوچرخۀ متحرّک در بارداری است، زیرا احتمال افتادن به‌خصوص در اواخر بارداری، که شکم بزرگ‌تر می‌شود، کمتر خواهد بود.
4. یوگا و پیلاتس؛ مربی خود را در جریان بارداری خود قرار دهید تا حرکت‌های ورزشی متناسب با وضعیت و سنّ بارداری‌تان را به شما توصیه نماید. وضعیت‌هایی مانند خوابیدن به شکم و پشت به‌خصوص بعد از سه ماهۀ اول بارداری خطرناک است. بعضی سالن‌ها کلاس‌های یوگا و پیلاتس مخصوص بارداری دارند.
5. ورزش‌های هوازی Low Impact یا کم‌برخورد که در آن همیشه یک پا روی زمین یا وسیله است، مثل پیاده‌روی و دوچرخۀ ثابت که در این‌ها کششِ زیاد و مضرّی به بدن وارد نمی‌شود. ولی در ورزش‌های هوازی High Impact هر دو پا هم‌زمان از روی زمین برداشته می‌شوند، مانند دویدن و طناب‌بازی؛ به‌همین دلیل مربی ورزش باید از حامله بودن فرد آگاه باشد تا ورزش‌های متناسب با سنّ بارداری به فرد توصیه کند.
6. Strength training یا ورزش‌های قدرتی به شما در ساختن عضلات کمک می‌کنند و استخوان‌ها را قوی می‌کنند و درصورتی‌که سنگین نباشند، بسیار مفیدند. از طرفی نیازی به ثبت‌نام در سالن‌های ورزشی یا داشتن تجهیزات ورزشی خاصّی نیست. شما می‌توانید پیاده‌روی کنید یا با ویدئوهای ورزشی در خانه ورزش نمایید و یا راه‌های فعّال بودن در زندگی را پیدا کنید و فعّال باشید. مثل قدم زدن در حیاط با استفاده از پله‌ها به‌جای آسانسور.

آیا فعّالیت‌های فیزیکی برای همۀ خانم‌های باردار ایمن است؟
خیر. برای بعضی مادران باردار ورزش بی‌ضرر و ایمن نیست. شرایط زیر در بارداری می‌تواند ورزش در بارداری را با مشکل مواجه کند:
•  احتمال زایمان زودرس که به شروع دردهای زایمانی قبل از هفتۀ 37 بارداری گفته می‌شود. خونریزی و آبریزش ممکن است از نشانه‌های زایمان زودرس باشند. 
•  حاملگی دوقلو و سه یا بیشتر و همراه با سایر عوامل زایمان زودرس؛ می‌توانید با پزشک خود مشورت کنید و با توجّه به شرایط‌تان ورزش‌هایLow Impact  مانند پیاده‌روی، شنا یا یوگای بارداری را انجام دهید.
•  نارسایی سرویکس یا سرکلاژ: سرویکس یا گردن رحم در بالاترین قسمت واژن در راه ورود به رحم است. در نارسایی یا بی‌کفایتی سرویکس، باز شدن دهانۀ رحم زودتر از موقع زایمان اتّفاق می‌افتد و باعث تولّد زودتر از موقع یا حتی سقط می‌شود. در این مورد پزشک معالج توصیه به سرکلاژ یا دوختن دهانۀ رحم می‌کند تا به حفظ بارداری کمک نماید و از تولّد زودرس نوزاد جلوگیری کند.
•  فشارخون حاملگی یا پره اکلامپسی که بعد از هفتۀ 20 بارداری شروع می‌شود و پس از به‌دنیا آوردن نوزاد خاتمه می‌یابد.
•  جفت سرراهی بعد از هفتۀ 26 بارداری؛ این مورد به وضعیتی گفته می‌شود که در آن جفت در قسمت‌های پایین رحم قرار می‌گیرد و همه یا قسمتی از گردن رحم را می‌پوشاند. جفت نقش رساندن اکسیژن و موادّ غذایی را به جنین برعهده دارد و جفت سرراهی می‌تواند باعث خونریزی شدید و مرگ جنین شود.
•  کم‌خونی شدید مادر یا بیماری‌های قلبی و ریوی مادر؛ در کم‌خونی، گلبول‌های قرمز سالم کافی برای انتقال اکسیژن به قسمت‌های مختلف بدن وجود ندارد.

چه نوع فعّالیت‌هایی در بارداری ایمن نیستند؟
باید مراقب باشید و در مورد نوع ورزش‌هایی که می‌توانید انجام دهید مشورت کنید. در حین بارداری از فعّالیت‌های زیر خودداری نمایید:
•  هر نوع فعّالیت ورزشی با جست‌وخیز زیاد که می‌تواند باعث از بین رفتن تعادل و افتادن شوند. مثل اسب‌سواری، اسکی، ژیمناستیک و اسکیت‌سواری.
•  هر نوع ورزشی که ممکن است به شکم برآمده آسیب وارد کند. مثل هاکی روی یخ، بوکس و بسکتبال.
•  هر نوع ورزشی که نیاز به دراز کشیدن به پشت باشد، به‌خصوص بعد از 3 ماه اول؛ زیرا باعث قرار گرفتن رحم بزرگ روی وریدهای بزرگ و کاهش برگشت خون به قلب و کاهش فشارخون و محدود شدن جریان خون به جنین می‌شود.
•  فعّالیت‌هایی که باعث ضربۀ شدید آب به شکم شود، مثل اسکی روی آب و شیرجه. 
•  ورزش در ارتفاعات بالای 1800 متر، مگر اینکه همیشه در این ارتفاعات زندگی می‌کنید. فعّالیت فیزیکی در ارتفاعات در حین بارداری اکسیژن‌رسانی به جنین را کاهش می‌دهد.
•  فعّالیت‌هایی که باعث افزایش دمای بدن جنین شوند. مثل یوگای داغ که در اتاقی با دمای 32 درجه سانتی‌گراد انجام می‌شود و یا ورزش در بیرون از خانه در روزهای بسیار گرم و مرطوب که برای خانم حامله اصلاً مناسب نیست و باعث افزایش دمای بدن مادر و احتمال افزایش نقص‌های مادرزادی در جنین می‌شود.

چگونه تغییر در فرم و شکل بدن در بارداری روی انجام فعّالیت‌های ورزشی تأثیر می‌گذارند؟
•  بالانس (تعادل): تعادل در بارداری راحت‌تر از دست می‌رود و احتمال افتادن بیشتر می‌شود.
•  دمای بدن: در بارداری دمای بدن کمی ‌بالاتر می‌رود و نسبت به قبل زودتر عرق می‌کنید.
•  تنفّس: همچنان که جنین رشد می‌کند و نیاز به اکسیژن بیشتر می‌شود، با جلوآمدگی شکم، فشار بیشتری به دیافراگم تحمیل می‌شود. دیافراگم عضله‌ای است که به تنفّس کمک می‌کند. در بارداری گاهی احساس می‌شود که نفس‌ها کوتاه‌تر شده‌است.
•  انرژی: بدن به‌شدّت در حال تلاش برای مراقبت از جنین و بارداری است و به‌همین دلیل احساس انرژی کمتری در بارداری می‌کنید.
•  ضربان قلب: در بارداری قلب بیشتر کار می‌کند و ضربان قلب برای تأمین اکسیژن‌رسانی به جنین سریع‌تر می‌شود.
•  مفاصل: بعضی هورمون‌ها در بارداری بیشتر ساخته می‌شوند تا از مفاصل حمایت کنند که شل‌تر و انعطاف‌پذیرتر باشند، بنابراین باید از حرکت‌هایی که باعث کشش و صدمه به مفاصل می‌شوند اجتناب کرد.

چه موقع باید ورزش را متوقّف کرد؟ علائم هشدار کدام‌اند؟
وقتی که از نظر فیزیکی فعّال هستید، مقدار زیادی آب می‌نوشید و به بدن خود و آنچه احساس می‌کنید آگاهید. زمانی باید فعّالیت‌های فیزیکی خود را متوقّف کنید و با پزشک خود تماس بگیرید که یک یا چند علائم زیر را داشته باشید:
•  خونریزی از واژن یا احساس آبریزش
•  درد قفسۀ سینه، تندی ضربان قلب یا تنفّس مشکل
•  احساس سرگیجه، سردرد و ضعف عضلات
•  مشکل در راه رفتن یا درد و تورّم در قسمت‌های پایینی پاها که نشانۀ ترومبوز ورید‌های عمقی یا DVT باشد. DVT وقتی اتّفاق می‌افتد که لخته خون در وریدهای عمقی تشکیل شوند و معمولاً در ساق یا ران‌هاست که اگر درمان نشود، می‌تواند باعث مشکلات جدّی شود.
•  انقباض‌های دردناک و منظّم
•  توقّف حرکات جنین که می‌تواند نشانۀ مرگ جنین باشد.

بعد از زایمان چه زمانی می‌توان ورزش را از سر گرفت؟
با پزشک خود مشورت کنید. اگر زایمان طبیعی بدون عارضه داشته‌اید، معمولاً شروع ورزش چند روز بعد از زایمان یا در اولین فرصتی که مادر آمادگی داشته باشد توصیه می‌شود. اگر زایمان به روش سزارین یا زایمان طبیعی عارضه‌دار داشته‌اید، ممکن است نیاز به انتظار طولانی برای شروع ورزشی باشد. تصمیم‌گیری در این مورد با پزشک شماست. مادرانی که در زمان بارداری فعّال هستند، برگشت به فعّالیت‌های ورزشی بعد از به‌دنیا آمدن نوزاد راحت‌تر است.
درصورتی‌که پس از شروع ورزش احساس درد یا سایر مشکلات حین ورزش دارید، ورزش را متوقّف و با پزشکتان مشورت کنید.

عود سرطان پستان به معنای بازگشت بیماری پس از اجرای درمان اولیه است. اگرچه درمان اولیۀ سرطان پستان می‌‌‌تواند بسیاری از سلول‌های بدخیم را از بین ببرد، با این حال ممکن است تعدادی از سلول‌های سرطانی همچنان باقی بمانند و سبب عود بیماری گردند.
عود سرطان پستان ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها پس از درمان اولیۀ بیماری رخ دهد. سلول‌های سرطانی ممکن است در محل اولیۀ بیماری عود کنند (عود موضعی) یا به سایر نواحی بدن گسترش یابند (عود دوردست).

علائم عود سرطان پستان
علائم و نشانه‌های عود سرطان پستان بستگی به محل و مکانی دارد که بیماری عود کرده‌است.
عود موضعی
عود موضعی به معنای برگشت بیماری در محل اولیۀ تومور است. اگر بیمار تحت جرّاحی حفظ پستان (لامپکتومی) قرار گرفته باشد، بیماری ممکن است در پوست یا بافت جدار قفسۀ سینه عود کند.
علائم و نشانه‌های عود موضعی در پستان 
•  وجود سفتی یا توده در پستان
•  تغییر پوست پستان
•  التهاب یا قرمزشدگی پستان
•  ترشّح از نوک پستان
علائم و نشانه‌های عود موضعی در دیوارۀ قفسۀ سینه پس از جرّاحی برداشت کامل پستان به‌صورت زیر است:
•  پیدایش یک ندول زیر پوستی یا بیشتر، در دیوارۀ قفسۀ سینه
•  وجود سفتی در محل جرّاحی
عود منطقه‌ای 
عود منطقه‌ای به معنای برگشت بیماری سرطان پستان در غدد لنفاوی ناحیۀ زیربغل است. علائم عود منطقه‌ای شامل احساس توده یا تورّم در غدد لنفاوی زیربغل یا گردن است.
عود دوردست
عود دوردست به معنای درگیری سایر ارگان‌های بدن است. عمده‌ترین ارگان‌هایی که در عود دوردست ناشی از سرطان پستان درگیر می‌‌‌شوند، استخوان‌ها، ریه و کبد است.
علائم و نشانه‌های عود دوردست
•  درد مداوم
•  سرفۀ مکرّر 
•  تنگی نفس
•  کاهش اشتها
•  کاهش وزن
•  سردرد شدید
•  تشنّج
عموماً وقتی که درمان بیمار مبتلا به سرطان پستان، به اتمام می‌رسد، پزشک معالج طبق یک برنامۀ منظّم، بیمار را تحت ویزیت و پیگیری پس از درمان قرار می‌‌‌دهد تا بتواند علائم و نشانه‌های عود بیماری را شناسایی و از طرف دیگر عوارض درمان را نیز کنترل کند.

عواملی که خطر عود سرطان پستان را در مبتلایان به سرطان پستان افزایش می‌‌‌دهد
1. درگیری غدد لنفاوی: هرچقدر وسعت و شدّت درگیری این غدد بیشتر باشد، خطر عود بیماری سرطان پستان بالاتر خواهد بود.
2. اندازۀ بزرگ‌تر تومور: هرچقدر اندازۀ تومور بزرگ‌تر باشد، خطر عود بیماری بیشتر است.
3. وضعیت لبۀ (مارژین) جرّاحی: اگر در زمان جرّاحی تومور به‌طور کامل برداشته نشود، به‌عبارت دیگر لبۀ (مارژین) جرّاحی از نظر درگیری تومور مثبت باشد، خطر عود بیماری بیشتر است.
4. انجام رادیوتراپی بعد از لامپکتومی: اگر پس از جرّاحی حفظ پستان (لامپکتومی)، بیمار تحت رادیوتراپی قرار نگیرد، خطر عود بیماری بیشتر است.
5. سنّ جوان‌تر: هرچقدر سنّ فرد مبتلا به سرطان پستان پایین‌تر باشد، خطر عود بیماری بیشتر است. به‌خصوص سنّ کمتر از 35 سال.
6. بیماری سرطان التهابی: مبتلایان به سرطان پستان التهابی با خطر عود بیماری بالاتری مواجه‌اند.
7. چاقی: بیماران مبتلا به سرطان پستان، که وزن بالاتری دارند، خطر عود بیماری‌شان بیشتر است.
8. وضعیت گیرندۀ هورمونی: بیماران مبتلا به سرطان پستان هورمون منفی خطر عود بیماری بالاتری دارند. همچنین بیماران مبتلا به سرطان پستان HIR2 مثبت خطر عود بیماری بیشتری دارند. در مجموع استفاده از درمان‌های مکمّل سبب می‌‌‌شود که احتمال برگشت بیماری سرطان پستان به حداقل ممکن برسد. درمان‌های مکمّل عبارت‌اند از: اجرای هورمون‌درمانی، شیمی‌‌‌درمانی، رادیوتراپی و استفاده از درمان‌های هدفمند طبق نظر پزشک انکلوژیست در کنار بهبود کیفیت شرایط زندگی مانند حفظ وزن مناسب، انجام ورزش منظّم و انتخاب یک رژیم غذایی مناسب.

شایع‌ترین علل درد بیضه به‌ویژه در کودکان و بزرگسالانِ جوان پیچ‌خوردگی بیضه و عوامل عفونی است که در این مقاله به علل به آن پرداخته‌ایم.

تورشن یا پیچ‌خوردگی بیضه
درد تورشن یا پیچ‌خوردگی بیضه شروع سریع و حادّی دارد و یکی از مهم‌ترین موارد درد بیضه است که نیاز به توجّه ویژه و درمان سریع و به‌موقع، ظرف مدّت 4 ساعت دارد؛ در غیر این‌صورت باعث از بین رفتن بیضه می‌شود. در حالت طبیعی و معمولی (شکل شمارۀ 1) بیضه و ضمائم کناری در حالت تقریباً عمودی قرار دارند. 
اما در مواردی که بیضه در داخل کیسۀ خود اتّصال محکمی ندارد و درواقع ثابت نیست، تحرّک زیادتر از معمول دارد و به‌صورت عرضی در داخل کیسۀ بیضه قرار می‌گیرد (شکل شمارۀ 2) و باعث پیچش آن می‌شود. در مواردی خود طناب آویزان‌کنندۀ بیضه به دور خود می‌پیچد و باعث کاهش خون‌رسانی به بیضه و درنهایت منجر به انفارکتوس شریانی و از دست رفتن آن می‌شود. (شکل شمارۀ 3)
پیچش بیضه در تمام سنین دیده شده‌است، اما در محدودۀ سنّی زیر 19 سال بیشترین درصد را دارد و باید به آن توجّه ویژه شود.

علائم بالینی تورشن یا پیچ‌خوردگی بیضه
به‌طور کلاسیک تظاهر بیماری با شروع حاد و ناگهانی درد بیضه با مدّت شروع کمتر از 12 ساعت است. درد ممکن است در کشالۀ ران یا پایین شکم باشد. اغلب بیماران تهوّع و استفراغ دارند. درد یکی از تظاهرات معمول در بچّه‌هاست که آن‌ها را به‌طور ناگهانی در نیمه‌های شب بیدار می‌کند. در معاینۀ بالینی کیسۀ بیضه ورم کرده‌است. ممکن است سفت شده باشد یا قرمزی داشته باشد. ورم بیضه و کوتاه شدن طناب بیضه ممکن است باشد و ممکن است در اثر شدّت درد، بیمار اجازۀ معاینۀ کامل و دست زدن به بیضه را ندهد.

تشخیص پیچ‌خوردگی بیضه
 تشخیص پیچش بیضه معمولاً به‌صورت بالینی و کلینیکی و براساس علائم ذکرشده و معاینه مشخّص می‌شود. البته انجام سونوگرافی رنگی بیضه یا اسکن هسته‌ای نیز بسیار به تشخیص کمک می‌کند و می‌تواند کاهش خون‌رسانی به بیضۀ مربوط را نشان دهد، اما فقط درصورتی می‌توان از آن‌ها استفاده کرد که اول شک بالینی تشخیص وجود داشته باشد و دوم زمان زیادی هدر نرود و بلافاصله قابل انجام و در دسترس باشد. در غیر این‌صورت باید تنها براساس علائم بالینی و شک پزشک تصمیم‌گیری شود.
درمان قطعی پیچش بیضه توسّط ارولوژیست انجام می‌شود که شامل جرّاحی سریع در کوتاه‌ترین زمان ممکن، بردن به اتاق عمل و آزاد کردن پیچ‌خوردگی و سپس ثابت کردن بیضه به دیوارۀ آن است تا دوباره این مشکل ایجاد نشود. از آنجا که در این ناهنجاری احتمال پیچش بیضۀ مقابل نیز در مراحل بعدی و آینده وجود دارد، در هنگام عمل باید بیضۀ مقابل طبیعی را نیز ثابت کرد.
اگر در هنگام عمل، بیضه سیاه شده باشد یا قابل حیات نباشد، نباید به حال خود رها شود، حتماً باید از بدن فرد بیمار خارج شود.

پیچش آپاندیس یا زائدۀ بیضه یا مجاری انتقال‌دهندۀ اسپرم
برخلاف پیچش خود بیضه، پیچش زوائد آن نیاز به جرّاحی ندارد و با درمان‌های محافظه‌کارانه شامل استراحت و مسکّن یا در موارد عفونت حاد بیضه و مجاری، با اضافه کردن درمان آنتی‌بیوتیک بهبود می‌یابد. اما باید به این نکته توجّه داشت که در بسیاری موارد تشخیص قطعی و افتراق این‌ها از تورشن خود بیضه ممکن نیست و باید باز هم به عمل جرّاحی متوسّل شد.
یکی دیگر از دلایل درد بیضه، آسیب بیضه در اثر ضربه یا تحت‌ِفشار قرار گرفتن آن است که بسته به شدّت آسیب آن، درمان تفاوت دارد و ممکن است در موارد شدید نیاز به اتاق عمل باشد.
هرنی یا فتق کشالۀ ران نیز یکی از عوامل درد بیضه است. عفونت بیضه در اثر ویروس‌هایی مانند اوریون، درد بیضۀ ارجاعی در اثر تحریک اعصاب آن، مثلاً در اثر سنگ‌های لولۀ ادراری و حالب‌ها، گزش حشرات و التهاب عروق بیضه در اثر بعضی بیماری‌های عروقی مادرزادی نیز از علل درد بیضه‌اند. با مروری کوتاه و مفید دربارۀ دردهای بیضه در بزرگسالان جوان و کودکان ذکر این نکته حیاتی است که هرگونه درد بیضه با شروع حاد و سریع باید به‌صورت جدّی پیگیری شوند، به‌ویژه دردهای شدید در کیسۀ بیضه و خود بیضه یا به‌همراه قرمزی کیسۀ بیضه و سفتی آن. در بچّه‌های کوچک نیز بی‌قراری و گریۀ شدید و حسّاسیت بیضه در لمس توسّط والدین باید بسیار مهم تلقّی شود و به‌سرعت به اورژانس مراجعه شود. با درمان سریع ازجمله درمان‌های دارویی و در موارد پیچ‌خوردگی بیضه با جرّاحی سریع، از آسیب دائمی ‌بیضه و از دست رفتن آن جلوگیری می‌شود.

ترشّح از پستان یکی از شایع‌ترین علائمی است که سبب می‌شود خانم‌ها به پزشک متخصّص پستان مراجعه ‌کنند. این ترشّحات می‌توانند فیزیولوژیک یا پاتولوژیک باشند.
ترشّحات فیزیولوژیک در زنان باردار به‌خصوص در سه ماه آخر بارداری از شیوع بالاتری برخوردار است. در پستان‌های فیبروکیستیک بیشتر ترشّحات شیری‌رنگ، که درواقع نوعی از ترشّحات فیزیولوژیک است، مشاهده می‌شود. ترشّحات فیزیولوژیک معمولاً دوطرفه است و از چند منفذ ترشّح می‌شود. ترشّحات پاتولوژیک عمدتاً به‌صورت یک‌طرفه است، خودبه‌خود خارج می‌شود و معمولاً از یک منفذ بیرون می‌آید و رنگ آن‌ خونی یا آبکی است. تعداد کمی ‌از بیماران مبتلا به سرطان‌های پستان با ترشّح به‌عنوان تنها علامت این بیماری مراجعه می‌کنند. اگر ترشّح پاتولوژیک همراه با توده یا زخم باشد، احتمال بدخیمی بیشتر می‌شود.

روش‌های تشخیصی ترشّحات پستان
برای تشخیص علّت ترشّحات از روش‌های زیر استفاده می‌‌شود: سونوگرافی، ماموگرافی، داکتوگرافی و MRI.
بررسی سلولی ترشّحات ازنظر وجود یا نبودِ سلول بدخیم در شناسایی تومورهای بدخیم کمک‌کننده است اما عدم شناسایی این سلول‌ها در ترشّحات، تشخیص سرطان را رد نمی‌کند. درصورتی‌که تودۀ مشکوک هم‌زمان با ترشّح از نوک پستان وجود داشته باشد، نمونه‌برداری سوزنی از این توده به تشخیص کمک می‌کند.
در بیمارانی که ترشّح سینه دارند بررسی هورمون پرولاکتین کمک‌کننده است. درصورت بالا بودن این هورمون بررسی ازنظر عملکرد غدّۀ هیپوفیز توصیه می‌شود.
باید به یاد داشت که ترشّحات پستان در بیشتر موارد ماهیت خوش‌خیم دارد و نگران‌کننده نیست. در‌صورتی‌که این ترشّحات بدون فشار دادن به پستان خارج شود، یا اینکه فقط در یک پستان ترشّح بروز نماید، یا رنگ ترشّح خونی‌رنگ یا زرد شفّاف باشد، حتماً ضروری ا‌ست که جهت تأیید تشخیص به پزشک متخصّص جرّاح پستان مراجعه کنید و اقدامات تشخیصی تکمیلی جهت تأیید یا ردّ ماهیت بدخیم بیماری پستان اجرا شود.
درکل به‌جز مواردی که فرد در دوران شیردهی است، هر نوع مایعی که از نوک پستان خارج می‌گردد به‌عنوان ترشّحات پستان تلقّی می‌شود.
درصورت وجود ترشّحات نوک پستان موارد زیر باید بررسی شوند
  رنگ و نوع ترشّحات پستانی
  ترشّح از یک پستان است یا هر دو پستان؟
  آیا ترشح خودبه‌خودی است یا به‌دنبال دستکاری و فشار دادن پستان ظاهر شده است؟
  سنّ بیمار
  وجود یا فقدان توده هم‌زمان با ترشّح در پستان
  وضعیت هورمونی بیمار (مصرف داروهای هورمونی، بارداری، شیردهی و یائسگی)

ترشّحات خونی از پستان
درصورتی‌که بیمار دچار ترشّحات قرمز یا صورتی‌رنگ از نوک پستان باشد، ابتدا باید مشخّص شود که آیا این ترشّحات ماهیت خونی دارند یا خیر؟ درصورت تأیید ماهیت خونی این ترشّحات، بیمار باید به پزشک متخصّص جرّاح پستان مراجعه کند و تحت معاینۀ کامل و ارزیابی دقیق واقع گردد. این ارزیابی‌ها شامل ماموگرافی هر دو پستان، سونوگرافی، داکتوگرافی و MRI پستان است.

ترشّحات آبکی
ترشّحات آبکی، که کاملاً شفاف و رقیق‌اند، پس از ترشّحات خونی مهم‌ترین نوع ترشّحاتی‌اند که باید ازنظر ارزیابی وجود سرطان پستان مورد توجّه قرار بگیرد.

ترشّحات چرکی
ترشّحات چرکی عمدتاً ماهیت عفونی دارد، اغلب یک‌طرفه و با التهاب، قرمزی، درد، تب و سفتی پستان همراه است که بیشتر در خانم‌ها در سنین شیردهی پدید می‌آید، ولی در سنین یائسگی هم ممکن است رخ بدهد.

پاپیلوم داخل مجاری پستان
رشد غیرسرطانی سلول‌های درون مجرای شیری را پاپیلوم داخل مجرای پستان می‌نامند که شایع‌ترین علّت ایجاد آن ترشّحات غیرطبیعی از نوک پستان است.

گشادی مجاری شیری
گشادی مجاری شیری دومین علّت شایع ترشّحات نوک پستان است و عمدتاً در خانم‌هایی که نزدیک یائسگی هستند پدید می‌آید.

تغییرات فیبروکیستیک
تغییرات فیبروکیستیک ممکن است علاوه‌بر درد و خارش باعث ترشّح سبز، زرد، سفید یا شفّاف از نوک پستان گردد.
لازم است ذکر شود که برخی از داروها مانند داروهای هورمونی، داروهای اعصاب و بعضی از موادّ مخدر مانند ماری جوانا و مصرف برخی از داروهای گیاهی مثل رازیانه باعث ترشّح از نوک پستان می‌شود. درکل، در مواردی که ترشّحات پستانی یک‌طرفه، خودبه‌خود و به رنگ خونی، قرمزرنگ یا بی‌رنگ باشد باید به پزشک متخصّص جرّاحی پستان مراجعه کرد. 

دو عامل مهم در شیوۀ زندگی، یعنی وزن و ورزش می‌تواند بر قدرت باروری تأثیر داشته باشد. حتی زوج‌های با سابقۀ ناباروری، با تغییر عادات زندگی می‌توانند قدرت باروری خود را تحتِ‌تأثیر قرار دهند.
بسیاری از زنان در دوران بارداری برای انجام هر نوع فعّالیت جسمانی مردّد هستند. آن‌ها تصوّر می‌کنند انجام ورزش در دوران بارداری خطرناک است، اما هیچ مدرک و شواهد علمی‌ای برای ‌اثبات این باورها وجود ندارد. طی تحقیقات علمی ‌ثابت شده ورزش در دوران بارداری ایمن و برای مادر و کودک مفید است. البته لازم است که بدانید ورزش در دوران بارداری کاملاً بی‌خطر نیست و خانم‌ها برای ورزش کردن در دوران بارداری باید با پزشک خود مشورت کنند تا اطمینان به‌دست آورند که کدام ورزش در دوران بارداری مشکلی برای مادر و کودک ایجاد نمی‌کند، یا از چه ورزش‌هایی باید اجتناب کرد و چه ورزش‌هایی را می‌توان انجام داد.
پیاده‌روی روزانه با سرعت مناسب و منظّم، همچنین انجام برخی حرکات ساده و سبک یوگا در دوران بارداری مفید است و می‌تواند اضطراب مادر را کاهش دهد. پیاده‌روی با بالا بردن هورمون‌های شادی‌آور در سطح خون به غلبه بر افسردگی کمک می‌کند. ورزش‌های تعادلی مانند یوگا و آرام‌سازی تا حدّ زیادی استرس در خانم‌ها را کاهش می‌دهد و توانایی باروری آن‌ها را بالا می‌برد.
ورزش باعث پیشگیری و درمان ناباروری می‌شود و نقش ویژه‌ای در مراحل بارداری دارد. زنانی که تحرّک کافی دارند در زمان اقدام به بارداری با مشکلات کمتری روبه‌رو می‌شوند و به‌علّت داشتن وزن مناسب از عوارضی مانند فشار خون بارداری، اختلالات گوارشی و نیز چاقی بیش از حد مصون می‌مانند. تحرّک و ورزش نقش ویژه‌ای در بارداری، زایمان، پیشگیری از پوکی استخوان و عوارض یائسگی در دوران سالمندی دارد.
افزایش وزن در توانایی باروری زنان اثر نامطلوب داشته و احتمال سقط در اوایل بارداری را به‌همراه دارد. بنابراین انجام حرکات ورزشی ملایم می‌تواند در نگهداشتن وزن مناسب در طول دورۀ بارداری به خانم‌های باردار کمک کند.
یکی از عمده‌ترین دلایل نازایی در زنان، به‌ویژه در افراد چاق، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک است که می‌توان با انجام حرکات ورزشی متعادل و با نظر پزشک این عارضه را درمان کرد و از پیشرفت آن جلوگیری کرد. ورزش‌های متعادل ازجمله یوگا و مدیتیشن، استرس در خانم‌ها را به مقدار زیادی کاهش و توانایی باروری را افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهد ورزش‌های متعادل از مهم‌ترین راه‌های درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک است. درحقیقت کاهش وزن در بهبود نشانه‌های تخمدان پلی‌کیستیک و ایجاد تخمک‌گذاری و افزایش قدرت باروری نقش مؤثّری دارد. انجام ورزش‌های ملایم به‌مدّت 35 تا 45 دقیقه در روز، می‌تواند اکسیژن‌رسانی و خون‌رسانی به بافت‌ها و تخمدان‌ها را تأمین کند.
از طرفی ورزش زیاد احتمال ناباروری را افزایش می‌دهد. کارشناسان توصیه می‌کنند زنانی که قصد بارداری دارند از ورزش‌های شدید و طولانی پرهیز کنند. زیرا ورزش زیاد منجر به لاغری بیش از حد می‌شود و می‌تواند بر روند تخمک‌گذاری تأثیر بگذارد و آن را متوقّف کند. انجام ورزش‌های سنگین بیش از 5 ساعت در هفته و با شدّت زیاد ـ که در حدّ حرفه‌ای و قهرمانی باشد ـ می‌تواند باعث قطع خون‌ریزی ماهانه شود و تخمک‌گذاری را قطع کند. 
به‌طورکلّی، دویدن بیش از 15 کیلومتر در هر هفته، ورزش بیش از حد در نظر گرفته شده‌است. برای درمان مشکلات باروری ناشی از ورزش زیاد، مؤثّرترین راه کاهش یا تغییر مقدار ورزش است.
به آن دسته از بانوانی که به‌دلیل مشغلۀ کاری نمی‌توانند به یک‌باره نیم ساعت در روز فعّالیت ورزشی داشته باشند توصیه می‌شود با تقسیم زمان به سه بخش 10 دقیقه‌ای در طول روز، بدن خود را در وضعیت مناسب نگه دارند.

IVF چیست؟
IVF یک روش درمان کمک‌باروری است. در طول انجام IVF تخمک‌های بالغ از تخمدان گرفته‌ می‌شود و با اسپرم در محیط آزمایشگاه تلقیح می‌گردد و سپس جنین تشکیل‌شده بعد از 3 یا 5 روز در داخل رحم کاشته می‌شود. جنین‌های اضافه به‌صورت فریزشده نگهداری خواهند شد.
IVF مؤثّرترین روش درمان نازایی است. در طی مراحل IVF می‌توان از اسپرم و تخمک اهدایی، جنین اهدایی یا رحم اجاره‌ای استفاده نمود كه بسته به علّت نازايي، مشكلات موجود و نظر پزشك معالج تصميم‌گيري انجام خواهد شد. احتمال موفّقیت در IVF بسته به علّت نازایی و سن متفاوت است. احتمال چندقلویی در IVF نسبت به بارداری طبیعی بالاتر است.

آمادگی پیش از بارداری
وقتی از IVF به‌عنوان درمان استفاده می‌شود، با توجّه به سنّ زن و مرد، نوع روش درمانی و کیفیت اسپرم و تخمک احتمال بارداری متفاوت خواهد بود. آزمایش‌هایی که قبل از شروع IVF انجام می‌شوند:
•  بررسی ذخیرۀ تخمدان یا AMH؛
•  بررسی هورمون‌های تخمدانی مثل FSH, LH و استرادیول که روز دوم تا سوم سیکل قاعدگی انجام می‌شود.
•  آزمایش‌های سلامت و چکاپ برای خانم؛
•  آزمایش‌های مربوط به اسپرم؛ 
•  بسته به سنّ مادر یا بیماری‌های زمینه‌ای ممکن است بررسی‌های تکمیلی مثل سونوگرافی از پستان و ماموگرافی یا آزمایش‌های دیگری لازم شود. هدف بررسی سلامت مادر قبل از شروع روند IVF و بارداری است که مادر به بهترین حالت ممکن وارد این فرایند شود. 
•  عکس رنگی رحم برای بررسی وضعیت رحم پیش از جایگزین کردن جنین‌ها داخل رحم مورد نیاز است.
•  سونوگرافی رحم و تخمدان‌ها که در ابتدای شروع IVF و در طی تکمیل روند درمان چندین بار انجام خواهد شد.
•  بعضی مواقع پیش از IVF جهت بررسی سلامت رحم و حفرۀ رحمی ‌نیاز به عمل هیستروسکوپی و دیدن حفرۀ رحم است.
از پزشک معالجتان می‌توانید درمورد سؤالاتی که ممکن است طی روند IVF پیش بیاید راهنمایی بگیرید. برای مثال:

تعداد جنین‌های انتقال‌یافته
تعداد جنین‌ها برحسب سنّ مادر و کیفیت جنین‌ها و همچنین تعداد جنین‌های به‌عمل‌آمده متفاوت است. 

طول مرحلۀ IVF
معمولاً از شروع سیکل IVF تا روز انتقال جنین حدود 45 روز طول می‌کشد که البته بسته به روش مورد استفاده و وضعیت رشد تخمک‌ها در مادر متفاوت است.

رویان‌های اضافه چه می‌شوند؟
معمولاً رویان‌های اضافه فریز می‌شوند و درصورت نیاز در زمان‌های دیگری انتقال می‌یابند.

آیا فریز کردن جنین‌ها سبب کاهش احتمال باروری می‌شود؟
پژوهش‌های بسیاری در این مورد انجام شده. درمجموع انتقال جنین در سیکل‌های بارداری با جنین فریز، شانس بهتری جهت حاملگی نسبت به جنین‌های تازه دارند. به‌دلیل اینکه معمولاً 2 تا 3 جنین به رحم انتقال می‌یابد، احتمال بارداری چندقلویی هم بیشتر از بارداری طبیعی است، ولی در بعضی مواقع به‌دلیل خطری‌ که بارداری چندقلویی دارد، مجبور به کم کردن تعداد جنین‌ها بعد از حاملگی می‌شوند که البته شرایط و قواعد خاصّی دارد و از نظر اخلاقی تصمیم مشکلی است.
درمورد استفاده از تخمک و جنین اهدایی، مشاوران حقوقی و ژنتیک در مرکز درمان ناباروری مشکلات احتمالی آن مسئله را بررسی و حل خواهند کرد.

بارداری یکی از تجربه‌های‌ پر چالش در زندگی است که در صورت همراهی یک پزشک باتجربه و مهربان در این دوره می‌تواند به پرخاطره‌ترین و شیرین‌ترین روزهای زندگی تبدیل شود. سؤالات و مشکلات متعددی ممکن است در این دوران ایجاد شود. در این مقاله به تعدادی از علائم خطرِ دوران بارداری پرداخته‌ایم که در صورت مواجهه با آن‌ها باید سریعاً به مراکز درمانی مراجعه و با پزشک خود مطرح کنید.
خونریزی 
لکه‌بینی یا خونریزی در ماه‌های نخست بارداری در هنگام لانه‌گزینی جنین شایع است، اما می‌تواند از نشانه‌های‌ سقط، تهدید به سقط، بارداری خارج رحمی ‌یا مول باشد. مادران مبتلا باید سونوگرافی ترانس واژینال انجام دهند و در صورت صلاح‌دید پزشک، میزان سرمی ‌BHCG نیز مورد بررسی قرار گیرد. در نیمۀ دوم بارداری این علامت می‌تواند ناشی از جداشدگی زودرس جفت، جفت سرراهی یا مرگ داخل رحمی‌ جنین باشد.
درد شکم
درد شکم در بارداری تشخیص‌های‌ افتراقی متعدد دارد که بررسی زودهنگام آن و برطرف کردن علت درد می‌تواند برای مادر و جنین نجات‌دهنده باشد. شایع‌ترین علت درد شکم در بارداری شامل موارد زیر است:
تورشن یا پیچ‌خوردگی کیست‌های‌ تخمدان، حاملگی خارج رحم، سقط، عفونت پرده‌های‌ اطراف جنین، عفونت رحمی، عفونت‌های‌ دستگاه ادراری، آپاندیسیت، دژنراسیون میوم (اختلال خون‌رسانی به میوم)، توده‌های‌ رحمی، بیماری کیسه صفرا و دردهای زایمانی زودرس که بروز هر کدام از موارد بالا تهدیدکنندۀ حیات مادر و جنین است و لزوم مراجعۀ سریع به مرکز درمانی را ایجاد می‌کند.
سردرد
سردرد در زنان باردار به‌دلیل تغییرات هورمونی شایع است، اما در صورت پایدار بودن، بروز جدید، عدم پاسخ به مسکّن‌ها یا همراهی با تشنّج، تاری دید، گیجی و سایر علائم عصبی بیمار باید از نظر ابتلا به فشارخون بارداری یا ترومبوزهای عروقی مورد بررسی قرار گیرد.
خارش
خارش پوستی از مشکلات شایع دوران بارداری است که در اثر کشیدگی و ترک‌خوردگی پوست، بیماری‌های‌ پوستی، آلرژی و عفونت‌ها می‌تواند ایجاد شود، اما در صورت همراهی با خستگی، بی‌اشتهایی و تیرگی ادرار و عدم پاسخ به درمان‌های‌ معمول می‌تواند نشانه‌ای از کلستاز بارداری و در اثر تجمع نمک‌های‌ صفراوی در پوست باشد که در صورت درمان نشدن به‌موقع منجر به خطرهای عمده‌ای برای مادر و جنین خواهد شد.
تورّم اندام‌ها و صورت
تورّم در اندام تحتانی در اواخر بارداری اکثر خانم‌های‌ باردار، در اثر فشارِ رحمِ باردار بر ورید‌های‌ لگنی ایجاد می‌شود، اما درصورتی‌که با تورّم صورت و اندام فوقانی همراه باشد، حتماً باید بررسی‌های‌ لازم از نظر فشار خون بارداری صورت گیرد و درصورتی‌که با درد و قرمزی اندام تحتانی باشد، نشانۀ لختگی خون در ورید اندام تحتانی است که تهدید‌کنندۀ حیات است و بیمار باید سریعاً تحت درمان قرار گیرد.

وقتی تصمیم به باردار شدن می‌گیرید در‌حالی‌که از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنید، ممکن است نگران باشید که آیا استفاده از این روش‌ها توانایی بارداری شما را تحت‌ِتأثیر قرار می‌دهد یا خیر؟ به‌خاطر داشته باشید که در بعضی موارد، پس از متوقّف شدن استفاده از روشی که دارای هورمون‌های استروژن یا پروژسترون است، ممکن است باردار شدن شما با کمی تعویق اتّفاق بیفتد، اما در طولانی‌مدت این روش‌ها هیچ تأثیر منفی‌ای بر قدرت باروری شما ندارد. در ادامه در مورد روش‌های پیشگیری از بارداری ـ که به‌طور معمول استفاده می‌شوند ـ توضیحاتی را ارائه خواهیم داد. این مقاله می‌تواند به برخی از سؤالات احتمالی شما پاسخ دهد.

چه موقع باید استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری را متوقف کنید؟
تا زمانی‌که برای باردار شدن آماده نیستید نیازی به قطع مصرف روش‌های پیشگیری از بارداری، به‌خصوص «روش‌های هورمونی کنترل بارداری» نیست. به‌خاطر داشته باشید اگر روش پیشگیری از بارداری هورمونی را کنار گذاشته‌اید اما هنوز آمادۀ بارداری نیستید، لازم است تا زمان آماده شدن از روش دیگری مانند کاندوم استفاده کنید.

چه مدت طول می‌کشد تا پس از قطع روش پیشگیری باردار شوید؟
اگر از روش‌های غیرهورمونی مانند کاندوم استفاده می‌کنید، مطمئناً به محض داشتن رابطۀ جنسی محافظت‌نشده می‌توانید باردار شوید. اما در مورد قرص‌ها، پچ و یا آی یو دی، اکثر خانم‌ها چند ماه پس از قطع استفاده معمولاً باردار می‌شوند. اگر می‌خواهید به‌طور دقیق‌تر درمورد هر روش بدانید، ادامۀ مطلب را دنبال کنید. 
•  بارداری پس از قطع مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری
اگرچه اغلب ممکن است در طیّ 1 تا 3 ماه پس از قطع مصرف قرص‌های ترکیبی ـ که در خود استروژن و پروژسترون دارند ـ باردار شوید، اما اکثر خانم‌ها طیّ یک سال پس از قطع قرص باردار می‌شوند. اما اگر از قرص فقط پروژسترونی ـ که «مینی پیل» نامیده می‌شود ـ در دوران شیردهی استفاده می‌کنید، ممکن است روزها یا هفته‌ها پس از قطع آن باردار شوید. چون مینی پیل تخمک‌گذاری را به‌طور مداوم به روشی که قرص استروژنی انجام می‌دهد، متوقّف نمی‌کند. مینی پیل مخاط رحم شما را نازک می‌کند، به محض قطع مصرف مینی پیل پوشش داخلی دوباره ضخیم می‌شود و این امکان را برای شما فراهم می‌کند که باردار شوید.
•  بارداری پس از خارج کردن آی یو دی یا دستگاه داخل رحمی 
باردار شدن بلافاصله بعد از اینکه پزشک آی یو دی شما را خارج کرد، امکان‌پذیر است. زنان معمولاً طیّ 1 ماه پس از خارج کردن آی یو دی تخمک‌گذاری می‌کنند. البته در اکثر موارد بارداری در طیّ 6 ماه تا 1 سال اتّفاق می‌افتد.
• بارداری پس از حذف پچ‌های پیشگیری از بارداری
 1 تا 3 ماه پس از قطع استفاده از پچ کنترل بارداری، اغلب تخمک‌گذاری شروع می‌شود. 
• بارداری پس از پایان دورۀ روش پیشگیری از بارداری تزریقی
برخلاف سایر روش‌های کنترل بارداری هورمونی، ممکن است باردار شدن پس از پایان دورۀ مصرف این روش دشوارتر باشد. ممکن است 10 ماه یا بیشتر طول بکشد تا دوباره تخمک‌گذاری کنید. برای برخی از خانم‌ها 18 ماه طول می‌کشد تا قاعدگی دوباره شروع شود، به‌همین دلیل متخصّصان این روش را برای زنانی که تمایل دارند طیّ یک سال پس از استفاده از روش کنترل بارداری بچّه‌دار شوند، توصیه نمی‌کنند.

آیا بارداری بلافاصله پس از استفاده از روش کنترل بارداری ایمن است؟
بله. در گذشته تصوّر می‌شد که بارداری بلافاصله پس از قطع روش پیشگیری، خطر سقط جنین را در افراد بالا می‌برد، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که بارداری بلافاصله پس از قطع روش پیشگیری بارداری ایمن است.

آیا بلافاصله پس از قطع روش پیشگیری باید پریود منظّمی داشته باشیم؟
خیر، لازم نیست. برخی از زنان پس از قطع روش‌های کنترل بارداری هورمونی به مدت چند ماه پریود نمی‌شوند، زیرا روش‌های جلوگیری از بارداری تعادل هورمونی فرد را تحت‌ِتأثیر قرار می‌دهد و ممکن است مدتی طول بکشد تا بدن به حالت پیش از بارداری برگردد.

آیا می‌توان پیش از پریود شدن باردار شد؟ 
بله، قبل از پریود شدن می‌توانید باردار شوید. درحقیقت، اگر تخمک‌گذاری بلافاصله پس از توقّف روش کنترل بارداری اتّفاق بیفتد و رابطۀ جنسی محافظت‌نشده‌ای داشته باشید، ممکن است باردار شده‌باشید که این باعث شده پریود نشوید. اگر از زمان قطع روش پیشگیری از بارداری خود پریود نشده‌اید و به‌تازگی رابطۀ محافظت‌نشده داشته‌اید، حتماً آزمایش بارداری انجام دهید، چون تخمک‌گذاری بسیار مهم‌تر از پریود شدن است. 

روش تشخیص تخمک‌گذاری چیست؟
تخمک‌گذاری عبارت است از آزاد شدن تخمک از یکی از تخمدان‌های زن. تخمک پس از آزاد شدن به سمت پایین لولۀ رحمی ‌حرکت می‌کند، جایی که ممکن است لقاح توسّط سلول اسپرم اتّفاق بیفتد. تخمک‌گذاری به‌طور معمول یک روز طول می‌کشد و در اواسط چرخۀ قاعدگی یک خانم اتّفاق می‌افتد، یعنی حدود دو هفته پیش از آنکه انتظار داشته باشد پریود شود. اما زمان انجام این فرآیند برای هر زن متفاوت است و حتی ممکن است ماه به ماه متفاوت باشد. اگر خانمی ‌می‌خواهد باردار شود، باید زمان تخمک‌گذاری خود را پیگیری کند. دانستن اینکه خانمی ‌هر ماه در چه زمانی تخمک‌گذاری می‌کند مفید است، زیرا داشتن رابطۀ جنسی در زمان تخمک‌گذاری می‌تواند به بارداری فرد ختم شود. درصورتی‌که زن و شوهر یک یا دو روز پیش از تخمک‌گذاری زن و روز تخمک‌گذاری رابطۀ جنسی داشته باشند، احتمال بارداری بیشتری وجود دارد. 

یک جنین ماده هنگام تولّد 1 تا 2 میلیون تخمک نابالغ در داخل تخمدان خود دارد. با ورود دختر به سنّ بلوغ، حدود 300000 از این تخم‌ها باقی می‌ماند. تقریباً 300 تا 400 مورد از تخمک‌های باقی‌مانده در طول زندگی باروری زن تخمک‌گذاری می‌کنند. بدن زن با هر چرخۀ قاعدگی ماهانه خود را برای یک بارداری احتمالی آماده می‌کند. چرخه توسط هورمون‌ها، ازجمله هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون و همچنین هورمون محرّک فولیکول و هورمون لوتئین‌ساز تنظیم می‌شود. هورمون‌ها در تمام مراحل چرخۀ قاعدگی نقش اساسی دارند و اجازه می‌دهند تخمک بالغ و درنهایت آزاد شود. 
وقتی تخمک بالغ تخمدان زن را ترک می‌کند و به داخل لولۀ رحمی ‌می‌رود، سلول اسپرم می‌تواند تخمک را بارور کند. اسپرم می‌تواند حدود 3 تا 5 روز پس از مقاربت جنسی در داخل دستگاه تناسلی زن زنده بماند. برای وقوع بارداری، سلول اسپرم باید تخمک را ظرف 12 تا 24 ساعت از زمان تخمک‌گذاری بارور کند. سپس تخمک بارورشده به رحم می‌رود، جایی که می‌تواند به پوشش رحم متّصل شود و به یک جنین تبدیل شود.
زمان تخمک‌گذاری
بسیاری از افراد به اشتباه معتقدند که تخمک‌گذاری همیشه دقیقاً 14 روز پس از آخرین قاعدگی زن اتّفاق می‌افتد، اما این صحیح نیست و زمان تخمک‌گذاری برای هر زن متفاوت است و به طول دورۀ قاعدگی وی بستگی دارد. اگر خانمی به‌طور معمول سیکل‌های قاعدگی 28 روزه داشته باشد، معمولاً بین روزهای 13 تا 15 تخمک‌گذاری دارد. 

در تخمک‌گذاری بدن زن ممکن است یکی از سه نشانۀ زیر وجود داشته باشد
تغییر در ترشّحات واژن
چند روز قبل از تخمک‌گذاری، دهانۀ رحم ـ که قسمت پایین رحم است ـ ترشّحاتی تولید می‌کند که نازک، شفّاف، لغزنده و کشدار است. این تغییر در مخاط دهانۀ رحم زمانی اتّفاق می‌افتد که تخمک‌گذاری نزدیک می‌شود و تخمدان‌های او برای آزادسازی تخمک آماده می‌شوند. روز بعد از تخمک‌گذاری، مخاط دهانۀ رحم غلیظ و کدر می‌شود.
تغییر در دمای پایۀ بدن
پیگیری درجۀ حرارت پایۀ بدن زن ـ که صبح پیش از برخاستن از رختخواب انجام می‌شود ـ برای دو تا سه دورۀ قاعدگی ممکن است به پیش‌بینی باروری او کمک کند. اندکی پس از تخمک‌گذاری در بسیاری از زنان در اوایل صبح دمای بدن افزایش جزئی‌ای (حدود نیم درجه سانتی‌گراد) را نشان می‌دهند. معمولاً زن در طیّ 2 تا 3 روز پیش از افزایش درجۀ حرارت بارورتر است. به‌همین دلیل لازم است افراد چند ماه این مسئله را مورد بررسی قرار دهند تا به نتیجۀ مناسب برسند.
افزایش هورمون لوتئینه‌کننده
حدود 24 تا 36 ساعت پیش از تخمک‌گذاری، سطح هورمون لوتئین‌ساز افزایش می‌یابد. افزایش هورمون لوتئینیزه علامت تخمدان برای آزاد کردن تخمک است. این افزایش هورمون را می‌توان با استفاده از کیت پیش‌بینی‌کنندۀ تخمک‌گذاری، که می‌تواند نمونۀ ادرار را در روزهای منتهی به تخمک‌گذاری آزمایش کند، تشخیص داد. هنگامی‌که افزایش هورمون‌های لوتئین‌ساز مشاهده می‌شود، آزمایش نتیجۀ مثبتی را نشان می‌دهد.

در رابطۀ جنسی طبیعی ابتدا باید تمایل برای برقراری ارتباط وجود داشته باشد، سپس با تحریک روانی و جسمی آمادگی جهت انجام مقاربت در مرد و زن به‌وجود آید. در مردان این آمادگی نیاز به برقراری یک نعوظ کامل و با دوام دارد، سپس دخول لازم است. پس از ادامۀ تحریک جنسی، مرد و زن باید به اوج لذّت جنسی یا ارگاسم برسند. در مردان ارگاسم با افزایش تعداد تنفّس و انقباض‌ عضلات کف لگن و سپس خروج منی همراه است.
انزال زودرس عبارت است از رسیدن به ارگاسم و خروج منی طی 1 تا 3 دقیقه پس از ایجاد نعوظ (پیش یا پس از دخول). در بیش از 75 درصد موارد، اقدام به فعّالیت جنسی، بدون میل مرد یا زن به انزال و عدم توانایی در به تأخیر انداختن انزال؛ منجر می‌شود، به‌گونه‌ای که باعث نارضایتی مرد یا زن و ایجاد استرس، احساس گناه و گاهاً بی‌میلی به برقراری رابطۀ جنسی می‌شود.

علل انزال زودرس
در یک جمله می‌توان گفت که علت دقیق انزال زودرس هنوز مشخّص نیست و علل متفاوت می‌تواند باعث بروز این عارضه شود، ازجمله کمبود مواد خاص در مغز (انتقال‌دهندۀ عصبی به نام سروتونین)، مشکلات روحی مثل اضطراب و افسردگی، مشکلات در روابط جنسی زوج‌ها، اختلالات هورمونی (مثل پرکاری تیروئید)، التهاب پروستات و گاهاً نداشتن اعتمادبه‌نفس و ترس مرد از اختلال نعوظ و... از دلایل این عارضه محسوب می‌شوند.
انزال زودرس عارضه‌ای بسیار شایع است و در حداقل 30 درصد مردان مشاهده می‌شود، اما به دلایل مختلف مثل ناآگاهی یا خجالت تحت پیگیری و درمان قرار نمی‌گیرد.
درصورت مراجعه به پزشک مهم‌ترین عامل برای تشخیص درست بیماری و درمان آن، فهم دقیق مرد از وضعیت و توضیح کامل و درست مشکل است. بیمار باید به سؤالات پزشک دقیق و بدون خجالت یا دروغ پاسخ بگوید.
یکی از نکات مهم در شرح حال بیمار توضیحات درست در مورد نعوظ است. گاهی فرد دچار اختلال نعوظ است و بدون اشاره به آن فقط از انزال زودرس شاکی است. حضور همسر و توجّه به توضیحات وی در اغلب موارد مفید است.
نکتۀ جالب در مورد انزال زودرس آن است که معمولاً باعث نازایی نمی‌‌شود، مگر آنکه انزال پیش از دخول صورت گیرد یا با اختلال کامل نعوظ همراه باشد.

درمان انزال زودرس
روش‌های مختلف درمان برای انزال زودرس پیشنهاد می‌شود اما نکتۀ اصلی برای موفقیت درمان پیگیری و اجرای درست آن‌هاست. بسیاری از بیماران با وجود آنکه سال‌ها از این مشکل رنج می‌برند و خود یا همسر خود را دچار عوارض روحی می‌کنند، همچنان در پیگیری درمان سهل‌انگارند و انتظار دارند با یک توصیه یا نسخه مشکل حل شود، درحالی‌که واقعیت این است که درمان این بیماری عموماً مشکل و خسته‌کننده است.
نکتۀ مهم دیگر در درمان مردانی که دچار انزال زودرس‌اند، همکاری همسر است؛ یعنی زن ضمن حمایت روحی و روانی بهتر است در انجام درمان نیز پیگیر و همراه مرد باشد.
پس از ارزیابی و شناسایی مشکل، وضعیت روحی و روانی بیمار و کیفیت روابط عاطفی با همسر، درمان‌های مختلف پیشنهاد می‌شود.

اقداماتی که فرد بدون مصرف دارو ممکن است با انجام آن‌‌ها بهبود یابد 
  استفاده از کاندوم که منجر به کاهش تحریک می‌شود.
  تقویت عضلات کف لگن (روش kegel) که قدرت کنترل انزال را بالا می‌برد.
  فشار روی سر آلت در زمان احساس نزدیک شدن به ارگاسم؛
  قطع تحریک جنسی در زمان احساس نزدیک شدن به ارگاسم، و شروع مجدّد فعّالیت پس از کاهش تحریک.

اقدامات دارویی  
  بی‌حس‌کننده‌های موضعی مثل لیدوکایین که حدود 15 دقیقه پیش از شروع فعّالیت به سر آلت زده می‌شود. باید توجّه داشت که پیش از دخول باید این مواد را کاملاً پاک کرد تا وارد دستگاه تناسلی زن نشود.
  داروهای ضدّ افسردگی خاص که باعث افزایش سروتونین در مغز می‌شود و انزال را به تأخیر می‌اندازد. این داروها انواع و روش‌های  مختلف استفاده دارد و باید تحت‌ِنظر پزشک شروع یا قطع شوند.
  داروی ضدّ درد ترامادول که به‌دلیل احتمال بروز اعتیاد و عوارض مغزی فقط در موارد خاص استفاده می‌شود.
  درصورتی‌که بیمار اختلال نعوظ داشته باشد، داروهای مهارکنندۀ فسفودی استراز مثل سیلدنافیل یا تادالافیل می‌تواند مفید باشد.
  داروهای اختصاصی بیماری‌های زمینه‌ای مثل پرکاری تیروئید یا اضطراب. 

سندرم راکی‌تانسکی یک اختلال مادرزادی است که بر دستگاه تناسلی زنانه تأثیر می‌گذارد. در این سندرم رحم وجود ندارد یا بسیار کوچک است، کانال واژن کوتاه‌تر یا باریک‌تر از حدّ معمول است و در برخی موارد کانال واژن وجود ندارد.
در دختران با سندرم راکی‌تانسکی، تخمدان‌ها نرمال و دارای عملکرد طبیعی از نظر ترشح هورمون و تخمک‌گذاری است. نمو دستگاه تناسلی خارجی در این بیماران کاملاً طبیعی و صفات ثانویۀ جنسی (رشد پستان و موهای جنسی) مشابه سایر زنان بروز می‌کند.
باید توجه داشت که 40 درصد از این بیماران دارای مشکلات تکاملی در سیستم کلیه و مجاری ادراری هستند، 15 درصد این افراد فقط یک کلیه دارند، در 10 درصد بیماران مشکلات شنوایی و مشکلات استخوان ستون فقرات (اسکولیوز) دیده می‌شود و در 2 تا 3 درصد موارد ناهنجاری قلبی هم‌زمان دیده می‌شود.
تقریباً در هر 5000 نوزادِ دختر یک نوزاد به سندرم راکی‌تانسکی مبتلاست. الگوی کروموزومی این بیماران طبیعی و 46XX است. رایج‌ترین سن تشخیص در 15 تا 18 سالگی است. بیمار به‌دلیل فقدان عادت ماهانه به پزشک مراجعه می‌کند؛ سونوگرافی در قدم اول و MRI در گام‌های بعدی با دقت کافی می‌تواند وجود یا نبودِ رحم را مشخص کند و تخمدان‌ها و کلیه‌ها را ارزیابی نماید.
پس از تشخیص بیماری، بسیاری از بیماران و خانواده‌ها احساساتی مانند تعجب، افسردگی، عصبانیت و طرد شدن را تجربه می‌کنند و بسیاری از والدین احساس گناه می‌کنند، از این رو حمایت روانی و مشاورۀ مناسب جزء اساسی در درمان این بیماران است. پس از ازدواج با استفاده از عمل جراحی واژینوپلاستی (بازسازی واژن) و متعاقب آن با استفاده از دیلاتورهای واژن می‌توان توانایی مقاربت و کیفیت زندگی زناشویی را بهبود بخشید. همچنین با توجه به وجود تخمدان طبیعی می‌توان از طریق لقاح آزمایشگاهی، تخمک خانم را با اسپرم همسرش بارور کرد و با استفاده از رحم اجاره‌ای این بیماران صاحب فرزند بیولوژیک خود خواهند شد.
تیم درمانی مؤسسۀ مهر در تمام زمینه‌ها آمادۀ کمک جهت درمان این بیماران است.

سالانه در حدود 250000 مورد جدید ابتلا به سرطان پستان در امریکا اتفاق می‌افتد و متأسفانه در کشور ما نیز آمار ابتلا به سرطان پستان بسیار بالاست. عواملی که افراد را در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان قرار می‌دهند عبارت‌اند از: افزایش سن، سابقۀ خانوادگی مثبت قوی ابتلا به سرطان پستان و برخی از بیماری‌های زمینه‌ای پستان.

بعضی از داروها به‌عنوان داروهای پیش‌گیری‌کننده از ابتلا به سرطان پستان مورد توجه قرار گرفته‌اند، مانند تاموکسیفن و رالوکسیفن. این داروها درواقع تنظیم‌کنندۀ اثر هورمون استروژن بر بافت پستان‌اند و فقط بر تومورهای پستانی‌ای اثرگذارند که تحت کنترل و پاسخ‌پذیر به اثرات هورمون‌های زنانه‌اند، و تومورهای پستانی ـ که مستقل از عملکرد هورمون زنانه باشند ـ با مصرف این داروها قابل پیش‌گیری نیستند.

تاموکسیفن

تحقیقات بسیاری کارایی مصرف تاموکسیفن را در پیش‌گیری از سرطان پستان مورد بررسی قرار داده‌ و نشان داده‌ که مصرف تاموکسیفن باعث پیش‌گیری از ابتلا به تومورهای پستانی، که دارای گیرندۀ هورمون استروژن‌اند، می‌شود. مصرف تاموکسیفن خطر ابتلای زنان را به این دسته از تومورها ـ حداقل به یک‌سوم ـ کاهش می‌دهد و در زنان، قبل یا بعد از یائسگی قابل مصرف است.

رالوکسیفن

رالوکسیفن ابتدا برای درمان و پیش‌گیری از پوکی استخوان در زنان بعد از یائسگی مورد استفاده قرار گرفت. بررسی‌های بعدی نشان داد که مصرف این دارو خطر ابتلا به سرطان پستان را در زنان پس از یائسگی کاهش می‌دهد. در پژوهشی که اثرات تاموکسیفن را با رالوکسیفن مقایسه کرد نشان داده شد اثر رالوکسیفن نسبت به تاموکسیفن در پیش‌گیری از سرطان پستان از کارایی کمتری برخوردار است، ولی درمقابل، خطر پیدایش سرطان رحم ـ که عارضۀ جانبی عمده خطرناک با مصرف تاموکسیفن است ـ در مصرف‌کنندگان رالوکسیفن کمتر است. آنچه مشخص است رالوکسیفن عمدتاً در زنان پس از یائسگی مصرف می‌شود و اثر آن در زنان پیش از یائسگی نامعلوم است.

مصرف تاموکسیفن و رالوکسیفن در شرایط زیر ممنوع است

• بیمارانی که سابقۀ لخته‌شدگی خون در عروق دارند.
• افرادی که داروهای ضد انعقاد خون خوراکی استفاده می‌کنند.
• افرادی که سیگار مصرف می‌کنند.
• زنانی که تمایل به حاملگی دارند یا حامله هستند.
• زنانی که به بچه شیر می‌دهند.

زنانی که در سنین قبل از یائسگی هستند و تاموکسیفن مصرف می‌کنند باید از روش‌های غیرهورمونی جلوگیری از بارداری نظیر کاندوم و یا دیافراگم استفاده کنند، چون مصرف داروهای ضد بارداری بر کارایی تاموکسیفن اثر سوء دارد.

در توصیه به مصرف تاموکسیفن و رالوکسیفن، به‌منظور کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان باید فواید و عوارض مصرف این داروها را به بیماران شرح داد. به‌طور کلی، افرادی مناسب استفاده از این داروها برای پیش‌گیری از سرطان پستان هستند که بالای 35 سال دارند و دارای شرایط زیر هستند:

• سابقۀ بیماری‌های زمینه‌ای پُرخطر پستان دارند، مانند هایپرپلازی آتیپیکال پستان و لوبولار کارسینوم درجا (LCIS)
• افرادی که طبق الگوی بررسی خطر ابتلا به سرطان، جزو افراد در معرض خطر بالا دسته‌بندی می‌شوند و این عوامل خطر ابتلای بالا براساس موارد زیر تعیین می‌شوند: سن پایین شروع سیکل‌های ماهانه، سن بالای تولد اولین فرزند، سابقۀ خانوادگی درجۀ اول مثبت متعدد و سابقۀ انجام نمونه‌برداری‌های متعدد قبلی پستان.

نکتۀ مهم اینکه اثربخشی مصرف تاموکسیفن در بیمارانی که زمینۀ تغییرات ژنتیکی بالای ابتلا به سرطان پستان، براساس تغییرات ژنتیکی BRCA 1 و BRCA 2 دارند، هنوز نامعلوم و تاکنون تأیید نشده است.

مصرف تاموکسیفن و رالوکسیفن به‌عنوان داروهای پیش‌گیری از ابتلا به سرطان پستان خطرهایی را نیز در پی دارند که باید این خطرها مورد توجه قرار گیرند:

• هر دو دارو باعث افزایش خطر لخته‌شدگی خون می‌شوند، اگرچه این خطر در استفاده با رالوکسیفن کمتر است.
• خطر ابتلا به سرطان رحم در مصرف‌کنندگان رالوکسیفن کمتر است.
• خطر حوادث و سکته‌های قلبی با مصرف رالوکسیفن نسبت به مصرف تاموکسیفن کمتر است، ولی درمجموع هم تاموکسیفن و هم رالوکسیفن خطر ابتلا به سکته‌های قلبی را در افرادی که از نظر ابتلا به بیماری‌های قلبی پُرخطر محسوب می‌شوند افزایش می‌دهد.
• اگرچه کارایی تاموکسیفن نسبت به رالوکسیفن در کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان بیشتر است، عوارض و خطرات جانبی رالوکسیفن نسبت به تاموکسیفن کمتر است.

ماموگرافیِ غربال‌گری اولین اقدام تصویربرداری در شناسایی زودرس سرطان پستان است، چراکه این روش تصویربرداری مکرراً نشان داده که اجرای منظم آن مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پستان را کاهش می‌دهد. درواقع، ماموگرافی می‌تواند سرطان پستان را 1 تا 4 سال زودتر از آنکه به‌طور بالینی نمود یابد شناسایی کند.
از ماموگرافی به‌عنوان یک روش غربال‌گری در زنان بدون علامت سرطان پستان و به‌منظور شناسایی زودرس این بیماری و در جهت کاهش مرگ‌و‌میر آن استفاده می‌‌شود. همچنین در افرادی که دچار سرطان پستان شده‌اند و درمان به اتمام رسیده، از ماموگرافی به‌عنوان یک روش پیگیری منظم بعد از درمان، به‌خصوص حداقل در 5 سال اول پس از درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سونوگرافی
سونوگرافی به‌صورت معمول در غربال‌گری سرطان پستان استفاده نمی‌شود، اگرچه سونوگرافی غربال‌گری پستان می‌تواند ضایعات مخفی را که با ماموگرافی قابل‌ِشناسایی نیستند تشخیص دهد. اضافه کردن معمول سونوگرافی به ماموگرافی غربال‌گری می‌تواند سبب شناسایی بسیاری از ضایعات به‌صورت مثبت کاذب شود که درواقع اهمیت چندانی از نظر تشخیص سرطان پستان ندارد. همچنین نتایج مثبت کاذب باعث نگرانی و اضطراب دربارۀ انجام نمونه‌برداری‌های بی‌مورد و با نتایج خوش‌خیم در افراد می‌شود و درنهایت سبب اختلال در روند تصویربرداری‌های منظم بعدی می‌گردد.
در یک پژوهش وسیع، که بر روی بیش از 3000 زن انجام شد، افراد تحت ماموگرافی غربال‌گری و در همان روز تحت سونوگرافی پستان نیز قرار گرفتند و با یک گروه 15176 نفره از زنانی که فقط ماموگرافی غربال‌گری انجام دادند مقایسه شدند. نتایج نشان داد که اضافه کردن سونوگرافی اثری به شناسایی بیشتر موارد سرطان پستان زودرس نخواهد داشت، ولی انجام سونوگرافی همراه با ماموگرافی غربال‌گری موارد نیاز به بیوپسی پستان را بیشتر می‌کند، بدون آنکه اثر بر شناسایی موارد زودرس پستان داشته باشد.
درکل، افراد جامعه از نظر ابتلا به سرطان پستان به دو گروه با خطر متوسط و افراد پُرخطر تقسیم می‌‌شوند. طبق تعریف، افراد با خطر متوسط به افرادی اطلاق می‌گردند که کمتر از 15 درصد خطر ابتلا به سرطان پستان را دارند. در این افراد تنها عامل مهم ابتلا به سرطان پستان سن افراد است. خطر ابتلا به سرطان پستان در سنین پایین‌تر از 40 سال کمتر است و پس از این سن، به‌تدریج این خطر افزایش می‌یابد. هرچند متأسفانه در جامعۀ ما به نظر می‌رسد متوسط سن ابتلا به سرطان پستان کمتر از 40 سال است و موارد سرطان پستان در سنین جوانی نسبت به بسیاری از جوامع دیگر بیشتر است.
به‌طورکلی، در اجرای اقدامات غربال‌گری، زنان را به گروه‌های زیر 40 سال، 40 تا 49 سال، 50 تا 74 سال و 75 سال به بالا تقسیم می‌کنند:
زنان زیرِ 40 سال
در زنان زیرِ 40 سال با احتمال خطر متوسط، به‌طور عمومی هنوز توصیۀ معمول به انجام ماموگرافی غربال‌گری نمی‌‌شود.
زنان 40 تا 49 سال
برای زنان 40 تا 49 سال توصیه به انجام ماموگرافی هر 1 تا 2 سال می‌شود و این فاصله بستگی به میزان اضطراب و نگرانی شخص و پذیرش بافت‌های احتمالی خوش‌خیم و بی‌اهمیت در پستان دارد و باید کاملاً با بیمار صحبت و مشورت شود. درکل ماموگرافی در زنان جوان‌تر نسبت به زنان مسن‌تر کارایی کمتری دارد.
زنان 50 تا 74 سال
در این دسته از زنان، توصیۀ اکید به انجام ماموگرافی حداقل هر دو سال است، مگرآنکه یافته‌های ماموگرافی غربال‌گری قبلی‌شان یافته‌های مشکوک داشته باشد که در این شرایط انجام فاصله‌های 2 سال ماموگرافی غربال‌گری در فاصلۀ زودتری انجام می‌پذیرد. نکتۀ مهم آنکه این برنامۀ غربال‌گری حداقل تا سن 74 سال باید تداوم یابد.
زنانِ 75 سال به بالا
برای این دسته از زنان، درصورتی‌که انتظار بقا بیش از 10 سال داشته باشند، می‌توان توصیه به ادامۀ انجام ماموگرافی غربال‌گری کرد. البته لازم است ذکر شود که تا سن 80 سال نیز خطر ابتلا به سرطان پستان بالاست، ولی اینکه آیا اقدامات درمانی بعدی درمان سرطان چقدر می‌تواند در افزایش طول عمر کلی این دسته از بیماران مؤثر باشند نامعلوم است.
در زنان با خطر متوسط ابتلا به سرطان پستان استفادۀ معمول از سایر روش‌های تصویربرداری جهت شناسایی زودرس سرطان پستان، نظیر سونوگرافی یا MRI  توصیه نمی‌شود.

در زنانی که به‌علت تغییرات ژنتیکی و سابقۀ خانوادگی مثبت و متعدد اقوام درجۀ اول و یا افرادی که سابقۀ تشعشع به قفسۀ سینه دارند و یا در کل بیش از 20 درصد خطر ابتلا به سرطان پستان دارند، توصیۀ اکید به اجرای منظم و معمول ماموگرافی غربال‌گری با فاصله‌های کوتاه‌تر و زودتر به‌همراه سایر روش‌های تشخیصی مثل سونوگرافی و MRI پستان است.

پوليپ‌هاي رحمي از شايع‌ترين علل خونريزي‌هاي غيرطبيعي دستگاه تناسلي در خانم‌ها هستند. تقريباً يك چهارم زنان در طول زندگي‌شان دچار پوليپ رحمي می‌شوند. پوليپ‌هاي رحمی‌ ناشي از رشد بيش از حدّ بافت رحمی‌ هستند كه منجر به ايجاد برجستگي در سطح آندومتر (پوشش داخلی رحم) می‌شوند.
پوليپ‌ها در ٩٥ درصد موارد خوش‌خيم‌اند و ممكن است كاملاً بدون علامت باشند، ولي گاهی با خونريزي همراه‌اند. پولیپ‌‌ها ممكن است پايه‌دار باشند و گاه بدون پايه؛ همچنین می‌توانند منفرد باشند يا متعدد؛ اندازۀ آن‌ها گاهی كوچك و ميلي‌متري است و در بعضي موارد بزرگ كه حتي به چند سانتي‌متر هم می‌رسند. پوليپ‌ها گيرندۀ استروژني و پروژستروني دارند، بنابراين هورمون‌ها در رشد آن‌ها می‌توانند تأثيرگذار باشند.

اپيدميولوژي
پوليپ‌هاي رحمی ‌در سنّ بلوغ و نوجواني نادر هستند. قبل از يائسگي شايع‌ترند و بعد از يائسگي شيوعشان كاهش می‌يابد.

عوامل خطر در ايجاد پوليپ رحمي
  افزايش سطح استروژن، چه داخلي و چه خارجي (مصرف دارو)
  مصرف تاموكسيفن: در ٢ تا ٣٦ درصد خانم‌هايي كه پس از سنّ يائسگي تاموكسيفن می‌خورند پوليپ ديده می‌شود. معمولاً در اين افراد پوليپ‌ها می‌تواند متعدد و يا به‌صورت بزرگ‌تر (بالاي 2 سانت) باشد.
  چاقي: (شاخص تودۀ بدنی) BMI بالاي ٣٠ احتمال پوليپ رحمی ‌را به ٣ برابر افزايش می‌دهد.
  هورمون‌تراپي پس از يائسگي نیز احتمال پوليپ را افزایش می‌‌دهد، به‌خصوص در بيماراني كه استروژن بدون پروژسترون مصرف می‌كنند.

علائم باليني پولیپ رحمی
 خونريزي غيرمعمول رحمی ‌در ٦٤ تا ٨٨ درصد بيماران ديده می‌شود كه اين اختلال قاعدگي در اكثر موارد به‌صورت لكه‌بيني بین قاعدگي‌ها است و معمولاً حجم خونريزي كم است، ولي گاهی منجر به خونريزي بيشتري می‌شوند.
در بعضي موارد هم پوليپ‌ها بدون علامت‌اند و به‌طور اتفاقي در حين معاينۀ واژينال با اسپكولوم، گاهاً در بررسي نازايي هنگام سونوگرافي و يا هنگام هيستروسكوپي كشف می‌شوند.
پوليپ‌ها يا ادامۀ رشد می‌دهند و يا به همان اندازه باقي می‌مانند و گاهی پسرفت می‌كنند. پوليپ‌هايي كه كوچك‌تر و منفرد هستند، احتمال پسرفت خودبه‌خودي‌شان بيشتر است.
احتمال بدخيمی ‌در پوليپ‌ها وجود دارد و اين احتمال در زنانی كه در سنّ بعد از يائسگي هستند و در كساني كه خونريزي دارند نسبت به ساير خانم‌هاي پوليپ‌دار بدون علامت بيشتر است.
اندازۀ پوليپ نیز در احتمال بدخيمي آن مؤثر است و هرچه پوليپ بزرگ‌تر باشد، احتمال بدخيمي آن بيشتر است. احتمال خطر در مصرف‌كنندگان تاموكسيفن بيشتر است.

درمان پولیپ‌های رحمی
درمان پولیپ در مواردي كه بيمار علامت و خونريزي غيرطبیعی دارد، حتماً جراحي و برداشتن آن توصيه مي‌شود، هم براي حذف پوليپ و هم از جهت خطر آنمي بيمار. در مواردي كه بيمار بدون علامت است و به‌طور اتفاقي تشخيص داده می‌شود، بسته به سن بيمار، تعداد پوليپ، اندازۀ پوليپ و... تصميم‌گيري می‌شود. مثلاً بيمار بالاي 50 سال، بيمار چاق، نولي پار (زنی که هرگز یک مورد حاملگی را تا بعد از هفتۀ 20 ادامه نداده است) و بيمار تحت درمان تاموكسيفن يا بيماري كه سابقۀ تومور وابسته به استروژن (خودش و يا خانواده‌اش) دارد، برداشتن پوليپ توصيه می‌شود.
درمان پوليپ به‌صورت پوليپكتومي (برداشتن پولیپ) با هيستروسكوپ است. البته اگر پوليپ از كانال سرويكس (دهانۀ رحم) به بيرون آویزان باشد، می‌توان پوليپ را به‌طور سرپايي و بدون نياز به ديلاسيون (باز و گشاد کردن) سرويكس برداشت.

به حاملگی بالای 35 سال، حاملگی در سن بالا اطلاق می‌شود. امروزه زنان بیشتری بعد از 35 سالگی اقدام به بارداری می‌کنند. براساس آمار، تعداد زنانی که اولین بارداری و فرزندآوری را در بین 35 تا 39 سالگی تجربه می‌کنند، در سال‌های اخیر، در همۀ نژادها افزایش یافته و حتی میزان اولین حاملگی در 40 سالگی دو برابر شده است؛ زیرا امروزه زنان دیرتر اقدام به تشکیل خانواده و فرزندآوری می‌کنند، از طرفی پیشرفت در تکنولوژیِ باروری باعث افزایش تعداد زنانی شده که در انتهای سنین باروری و منتظر فرزند هستند. برخی از امکانات در دسترس برای این زنان عبارت است از:

• درمان‌های‌ نازایی، مانند IVF
•  فریز کردن تخمک در زمانی که جوان‌تر هستند تا در سن‌های بالاتر تخمک در دسترس آن‌ها باشد.
•  بانک‌های‌ اسپرم
•   رحم اجاره‌ای

البته باوجود امکانات فوق نیز باروری زنان به‌طور چشمگیری بعد از 35 سالگی کاهش می‌یابد. براساس آمار، 3/1 زنان بالای 35 سال با چالش‌های‌ باروری روبه‌رو هستند و این مربوط به عوامل خطری است که با بالا رفتن سنْ افزایش می‌یابد، مانند:

• کاهش تخمک‌های‌ باقی‌مانده‌ای که قابلیت باروری دارند؛ زنان با تعداد مشخصی سلول تخمک در تخمدان خود، به دنیا می‌آیند و این تعداد از زمان بلوغ، که تخمدان شروع به تخمک‌گذاری می‌کند، تا انتهای سن باروری هر ماه کاسته می‌شود. تعداد تخمک‌ها از 25 هزار در 35 سالگی فقط به 1000 عدد در 51 سالگی می‌رسد، درحالی‌که در ابتدای بلوغ این تعداد بین 300 تا 500 هزار است.
• تخمک‌هایی که از بدو تولد حضور داشته‌اند و در پایان باروری شانس آزاد شدن می‌یابند، پیر و ناسالم هستند.
• تخمدان‌هایی که تخمک را به‌طور مناسب آزاد نمی‌کنند؛ تخمک‌های‌ پیر و تخمدان‌های‌ ناکارآمد باعث می‌شوند احتمال عوارض حاملگی افزایش یابند، مانند: سقط، زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد، مرگ نوزاد حین زایمان، اختلالات کروموزومی‌ در جنین، اختلالات در روند زایمان، احتمال زایمان سزارین، فشار خون بالا و دیابت بارداری.

به دنیا آوردن و داشتن فرزند در سن بالا تماماً یک خبر بد و لزوماً توأم با به خطر افتادن سلامتی مادر و نوزاد نیست. حتی فرزندآوری بعد از 35 سالگی مزیت‌هایی نیز دارد، ازجمله سر و سامان گرفتن در سنین بالاتر و داشتن توان مالی بهتر، هم برای درمان‌های‌ نازایی و هم برای مراقبت و مواظبت از فرزندان.

چطور می‌توان در 40 سالگی باردار شد؟

بدون توجه به سن، حامله شدن زمان می‌برد. اگر 40 ساله هستید و تصمیم به باردار شدن در 6 ماه آینده دارید، ممکن است وقت آن باشد که با یک متخصص زنان مشاوره کنید. متخصصان زنان آزمایش‌هایی برای ارزیابی وضعیت باروری شما انجام می‌دهند، ازجمله سونوگرافی برای دیدن رحم و تخمدان‌ها و آزمایش‌های خونی برای بررسی ذخیرۀ تخمدان‌ها.

 بعد از 40 سالگی، براساس تحقیقات و بررسی‌های انجام‌شده، احتمال حاملگی به‌طور طبیعی و خودبه‌خودی کم است. بنابراین در مشاوره با پزشک معالج، نوع درمان مناسب برای شما پیشنهاد می‌شود که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1. داروهای کمک‌باروری که به تخمک‌گذاری از تخمدان‌ها کمک می‌کند.
2. تکنولوژی تولید مثل (ART): در این روش تخمک‌ها بعد از آماده شدن از طریق داروها و برداشته شدن از تخمدان‌ها، سپس بارور شدن با اسپرم در محیط آزمایشگاه و تولید جنین در رحم قرار داده می‌شود. این روش در زنانی که مشکل تخمک‌گذاری دارند، همچنین در رحم‌های‌ اجاره‌ای کاربرد دارد و احتمال موفقیت 11 درصد در زنان 41 تا 42 سال وجود دارد. یکی از شایع‌ترین انواع ART، IVF است.
3. IUI که artificial insemination نیز گفته می‌شود، درواقع تزریق اسپرم به داخل رحم است که به‌خصوص درصورت شک نازایی از طرف مرد مفید واقع می‌شود.

 بعد از باردار شدن، حاملگی در سن بالای 35 سال مادر را با چالش‌های‌ دیگر روبه‌رو خواهد کرد. ممکن است مادران با درد در مفاصل و استخوان‌ها به‌دلیل از دست دادن دانسیته استخوان ـ که بعد از 40 سالگی شدت بیشتری می‌گیرد ـ مواجه شوند. همچنین مستعد بودن به فشار خون بالا و دیابت بارداری از عوارض حاملگی در سن‌های بالاست. خستگی مرتبط با بارداری نیز در سن بالا بیشتر جلب‌ِتوجه می‌کند. احتمال زایمان طبیعی بعد از 40 سالگی کمتر می‌شود و این مسئله اولاً مربوط با درمان‌های‌ نازایی است که احتمال تولد زودرس نوزاد را بیشتر می‌کند، همچنین احتمال پره اکلامپسی (فشار خون حاملگی) در سن بالا بیشتر است که این مسئله نیاز به زایمان از طریق سزارین را برای محافظت از مادر و نوزاد بیشتر می‌‌کند. درصورت زایمان طبیعی احتمال مرگ نوزاد حین زایمان بیشتر می‌شود. به هرحال باید راجع‌به خواستۀ خود درمورد نوع زایمان با پزشک خود مشورت کنید تا اگر خواهان زایمان طبیعی هستید، گروه‌های‌ حمایتی و همسرتان بتوانند به شما کمک کنند.

سن به‌تنهایی احتمال چندقلویی را افزایش نمی‌دهد، اما استفاده از داروها و روش‌های‌ کمک‌باروری مادر را در خطر بالای دوقلویی یا چندقلویی قرار می‌دهد و حاملگی دوقلویی خود احتمال زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. متأسفانه زنان با سن بالا به‌طور ناخودآگاه نگران بارداری و زایمان خود هستند و در بعضی موارد همین ترس‌ها و واهمه‌ها منتهی به عواقب بد و منفی در حاملگی خواهد شد. درحالی‌که بسیاری از حاملگی‌های‌ بالای 35 سال می‌تواند با سلامتی و خوبی پیش برود و سرانجام خوبی داشته باشد. توصیه می‌شود با پزشک خود درمورد اینکه چه کار می‌توانید انجام دهید تا عوارض بارداری به حداقل ممکن برسد مشورت کنید.

در صورت رعایت موارد زیر حاملگی سالمی ‌خواهید داشت

• ورزش منظم
• خوردن غذای سالم
• مصرف ویتامین‌های‌ لازم در دوران حاملگی و پیش از آن یا در حال اقدام به بارداری، مانند اسید فولیک
• رسیدن به وزن مناسب پیش از بارداری
• عدم مصرف داروها، سیگار و الکل
• با پزشک خود صحبت کنید که چه نوع آزمایش‌‌ غربال‌گری‌ای برای اطمینان از سلامت نوزادتان لازم است.

یائسگی مانند بلوغ یکی از مراحل نرمال زندگی است و نباید غیرطبیعی تلقّی شود. این دوره برای برخی از خانم‌ها بسیار خوش‌آیند است، چون قاعدگی و سندرم قبل از قاعدگی حذف می‌شود و نیاز به روش‌های پیش‌گیری از بارداری برطرف می‌گردد. این زمان بهترین فرصت برای اقدامات پیش‌گیرانه و مراقبت‌های بهداشتی است، بنابراین باید برنامه‌ریزی دقیق انجام شود، ازجمله ترک سیگار، کنترل وزن، قطع الکل، پیش‌گیری از بیماری‌های قلبی ـ عروقی، پوکی استخوان، و سالم نگه‌داشتن ذهن، غربال‌گری سرطان و... .
در حال حاضر تحقیقات گذشته مبنی بر اینکه تغییرات متعدد مغزی و جسمی تحت‌ِتأثیر یائسگی رخ می‌دهد رد شده است. این باور که اختلال رفتاری در زمان یائسگی زنان مربوط به مسائل هورمونی است یک باور غلط است. درواقع هم‌زمانی یک سری وقایع مهم که می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد در همین بازۀ زمانی رخ می‌دهد، مانند بازنشسته شدن از شغل، جدایی فرزندان از خانواده، مراقبت از والدین پیر، نداشتن امنیت مالی برای آینده، شروع بیماری در همسر یا دوست یا بستگان که همگی از مشکلات اجتماعی و شخصی محسوب می‌شوند.
طبق آخرین مقالات، زنانی که دیدگاه مثبت به یائسگی داشته‌اند اثرات منفی مغزی و جسمی در آن‌ها دیده نشد، بنابراین نوع نگرش بسیار اهمیت دارد.
طول‌ِعمر طبیعی در سال ۱۹۰۰ در امریکا ۴۹ سال بوده، ولی امروزه با پیشرفت‌های علمی و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی افزایش یافته است. در سال ۲۰۰۵، طول‌ِعمر برای زنان 7/80 سال و برای مردان 4/75 سال بوده و در حال حاضر به ۸۵ سال برای زنان و ۸۳ سال برای مردان رسیده است. بنابراین حدود دوسوم (۶۶ درصد) جمعیت به ۸۵ سال خواهند رسید و ۹۰ درصد از ۶۵ سالگی خواهند گذشت. درواقع هدف اصلی بهبود کیفیت زندگی است، به‌گونه‌ای که بتوان سال‌های بیشتری بدون ناتوانی زندگی کرد و رضایت‌مندی افراد را از زندگی بالا برد.
امروزه علاوه‌بر رشد جمعیت، باید به رشد جمعیت سالمند نیز توجه ویژه کرد و به‌عنوان یک مشکل اجتماعی به آن نگریست. سالمندی به سن بالای ۶۵ سال اطلاق می‌‌شود، ولی امروزه سالمندان معمولاً تا سن ۷۵ سالگی مشکل جدی‌ پیدا نمی‌کنند. جمعیت سالمند دنیا از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۲۵ دو برابر خواهد شد. 
تقریباً ۹۰ درصد خانم‌های سفیدپوست امریکایی می‌توانند به ۷۰ سالگی برسند. در یک آمار در امریکا نشان داد ۵۵ درصد خانم‌ها و ۳۵ درصد مردان به ۸۵ سالگی خواهند رسید، بنابراین باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که کیفیت زندگی افزایش یابد.
اختلاف در طول‌ِعمر زنان و مردان درواقع تفاوت در میزان هورمون‌های جنسی است که منجر به تفاوت در میزان کلسترول و بیماری‌های قلبی ـ عروقی و آترواسکلروز می‌شود و در نهایت منجر به مرگ می‌گردد.
۴۰ درصد تفاوت مرگ‌ومیر مربوط به بیماری‌های قلبی ـ عروقی است. ۳۳ درصد مربوط به سرطان ریه، بیماری‌های مزمن ریه (آمفیزم)، سیروز کبدی و خودکشی است. نکتۀ دیگر در تفاوت میزان مرگ‌ومیر مربوط به کشیدن سیگار است. یادمان باشد که زنان سیگاری نیز در معرض مرگ‌ومیر و بیماری همانند مردان هستند.
شایع‌ترین علت مرگ‌و‌میر در امریکا در سال ۲۰۱۶ به شرح زیر است:
  بیماری‌های قلبی
  سرطان
  حوادث غیرمترقبه 
  بیماری‌های مزمن ریوی
  سکتۀ مغزی
  آلزایمر 
  دیابت قندی
  آنفولانزا
  بیماری کلیه
  خودکشی
حال برای رسیدن به زندگی‌ با کیفیت مناسب و حس رضایتمندی باید در روش زندگی تغییر ایجاد کرد، مانند رژیم غذایی کم کلسترول، ترک سیگار، رسیدن به وزن ایده‌آل و ورزش کردن به‌صورت فعال. بیشترین تمرکز ما باید روی مشکلات مربوط به سن باشد. سالمندی با کاهش بینایی، کاهش شنوایی، اختلال حافظه، اختلال شناختی و کاهش قدرت بدنی همراه است، از این رو با مداخلات دارویی، روان‌شناختی و اجتماعی، و با برنامه‌ریزی بهداشتی دقیق می‌توانیم آلزایمر، پوکی استخوان، پرفشاری خون، چاقی و بی‌اختیاری ادرار را کنترل کنیم یا به تأخیر بیندازیم تا بتوانیم پیش از مرگ زندگی‌ای با کیفیت بالاتر و سلامتی بهتر داشته باشیم و تعداد سال‌هایی را که فرد به‌صورت یک انسان ناتوان زندگی خواهد کرد کاهش دهیم.
نکتۀ قابل‌ِتوجه اینکه عوارض جانبی سیگار در زنان بیشتر از مردان است. مصرف روزانه 1 تا 4 نخ سیگار، ۲/۵ برابر بیشتر خطر بیماری قلبی ـ عروقی کشنده دارد و ترک سیگار بسیار سودمند است، مهم نیست شما چندساله هستید، هر زمان سیگار را ترک کنید خطر مرگ‌ومیر را کاهش می‌دهید. پنج سال پس از ترک سیگار، ۶۱ درصد مرگ‌ومیر بیماری‌های قلبی و ۴۲ درصد مرگ‌ومیر ناشی از سکته را کاهش داده‌ایم.

روماتیسم پستان، که ماستیت گرانولوماتوز یا بیماری التهابی پستان نیز نامیده می‌شود، بیماری التهابی خوش‌خیم پستان است که در کشورهای غربی شیوع پایینی دارد ولی متأسفانه در کشور ما به‌نسبت شایع است. بیماران اغلب با یک تودۀ یک‌طرفه یا حتی دوطرفۀ پستان مراجعه می‌کنند. این توده اغلب دردناک است و همراه با تورّم، قرمزی و التهاب پوست پستان است که در مدت زمان کوتاهی ایجاد می‌گردد و گاهی وجود این توده باعث به داخل کشیده شدن نوک پستان و تغییر شکل ظاهر آن می‌‌شود. گاهی نیز این بیماری با خروج ترشح از پستان همراه است.

تظاهر شایع این بیماری به‌صورت تودۀ پستان است و ممکن است با توده‌های بدخیم پستان اشتباه شوند. این توده‌ها خطر ابتلا به سرطان را افزایش نمی‌دهند ولی به‌دلیل التهاب مزمن پستان و ترشحات مداوم پستان برای بیمار مشکل‌ساز و آزاردهنده است.

شدت بیماری می‌تواند کاملاً متفاوت باشد و درمواردی به‌صورت التهاب وگذرا نشان داده می‌شود ولی در برخی موارد بسیار شدید و تکرارشونده است.

سن این افراد بین 17 تا 42 سال است و اکثر بیماران در دوران شیردهی یا بلافاصله 2 تا 6 سال از آخرین بارداری خود به آن مبتلا می‌شوند.

علت ایجاد روماتیسم پستان

علت ایجاد روماتیسم پستان ناشناخته است. برخی علت این بیماری را اتوایمیون (بیماری خودایمنی) می‌دانند. در این بیماری سیستم ایمنی بر علیه خودش اقدام می‌کند و سبب می‌شود سلول‌های بافت طبیعی پستان مورد حمله واقع گردد و قسمتی از بافت پستان تخریب شود. علت دیگر این بیماری مصرف دخانیات است. بعضی معتقدند ضربه به پستان می‌تواند زمینه‌ساز این بیماری شود. مصرف داروهایی مانند داروهای اعصاب، که سطح پرولاکتین خون را بالا می‌برد، نیز می‌تواند یکی از علل این بیماری باشد.

تشخیص روماتیسم پستان

اولین اقدام معاینه و شرح کامل است. بیمار باید به جراح پستان مراجعه کند و سونوگرافی از پستان انجام دهد که البته این اقدامات می‌توانند گزارش‌های غیراختصاصی را در پی داشته باشند. هر بیماری که مشکوک به این بیماری است باید تحت بیوپسی سوزنی یا نمونه‌برداری تشخیصی قرار گیرد. تشخیص قطعی روماتیسم پستان، بیوپسی تحت هدایت سونوگرافی است.

درمان روماتیسم پستان

با توجه به ناشناخته بودن این بیماری هنوز درمان استانداردی برای آن شناخته نشده، اما درمان‌ها شامل موارد زیر است:

• استفاده از داروهای ضد سیستم ایمنی مانند کورتیکواسترویید. مصرف این داروها به‌جز در موارد شدید و بسیار مقاوم به درمان توصیه نمی‌شود.
• آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از اضافه شدن عفونت و به‌مدت محدود و معمولاً به‌مدت دو هفته استفاده می‌شود، مثل سفالکسین و کلوگزاسیلین.
• داروهای ضدالتهابی مثل ناپروکسن و ایبوپروفن در کنترل درد و التهاب مؤثر است.
• درمان‌های نگهدارنده شامل تخلیۀ ترشحات و جلوگیری از تجمع آن در بافت پستان که اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.

در روماتیسم پستان بهتر است تا حد امکان جراحی انجام پذیرد، چراکه با توجه به وسعت ضایعه و احتمال زیاد عود و مسائل مرتبط با ترمیم زخم، انجام جراحی عارضه‌دار خواهد بود. ولی گاهی در پستان‌های بزرگ و حجیم و حاوی فیستول‌های متعدد، که درمان دارویی جواب نمی‌دهند، می‌توان از جراحی همراه با ماموپلاستی به‌صورت کوچک کردن حجم پستان استفاده کرد.

درصورتی‌که نتیجۀ مطلوب در اوایل دورۀ درمان دریافت نشد، باید صبر کرد، چراکه طولانی شدن دورۀ درمان ارتباطی به درمان اجراشدۀ پزشک ندارد و تنها مربوط به ماهیت بیماری و وضعیت بدنی بیمار است.

در بین انواع روش‌های پیش‌گیری از بارداری، وازکتومی یکی از متداول­ترین آن­ها محسوب می­شود. در این روش، که به «بستن لولۀ مردان» مشهور است، با جراحی کوچکی مسیر عبور اسپرم به بیضه را می‌بندند. پس از این عمل رنگ، بو، حجم منی و قدرت نعوظ و انزال تغییری نمی­کند و فقط عامل باروری (اسپرم) مسدود می‌شود.

پس از انجام وازکتومی اگر نظر خود را درمورد پدر شدن تغییر داده­اید، دو روش وجود دارد که می­تواند به شما کمک کند دوباره بچه‌دار شوید. این دو روش یکی جراحی برگشت وازکتومی و دیگری استخراج اسپرم از بیضه و به‌دنبال آن انجام IVF است. پزشک می‌­تواند با بررسی شرایط شما و همسرتان کمک کند تا تصمیم بگیرید کدام روش برایتان بهتر است. این موارد عبارت‌اند از:

• چه مدت زمان از انجام عمل بستن لوله‌های منی گذشته است؟
• سن شما چه‌قدر است؟
• چه تعداد فرزند­ تمایل دارید داشته باشید؟
• زوج چه هزینۀ درمانی‌ای می­تواند متحمل شود؟
• آیا تمایل دارید هرچه سریع‌تر بچه‌دار شوید؟
• تمایل دارید به‌طور طبیعی بچه‌دار شوید یا به روشIVF؟

اولین اقدام درمانی چیست؟

در ابتدا باید به متخصّص اورولوژی مراجعه کنید. اورولوژیست­ها درمورد اقدامات درمانی مربوط به بیماری­های دستگاه تولیدمثلی مردان تخصّص دارند. اورولوژیست از تاریخچۀ پزشکی شما می­پرسد و شما را معاینه می‌کند تا مطمئن شود بیماری زمینه­ای دیگری، که روی باروری­تان اثر داشته باشد، ندارید. همسرتان نیز باید به پزشک متخصّص زنان مراجعه کند تا مطمئن شود مشکلی در باروری ندارد.

جراحی برگشت وازکتومی

در جراحی برگشت وازکتومی، کانال­های اسپرم مردان را مجدّداً باز می­کنند. اجرای این روند باعث می‌شود تا دوباره اسپرم‌های مردان به مایع منی آن‌ها راه یابند. پزشک یک برش کوچک در دو طرف کیسۀ بیضه ایجاد می‌کند. جراحی برگشت وازکتومی به شما و همسرتان اجازه می­دهد که به‌طور طبیعی بتوانید صاحب فرزند شوید، اما لازم است بدانید که وازکتومی معکوس 100 درصد مؤثر نیست و لزوماً منجر به حاملگی زنان نمی‌شود.

استخراج اسپرم از بیضه­‌ها و به‌دنبال آن انجامIVF

برای انجام این فرآیند ابتدا در طی جراحی، پزشک شما به‌آرامی اسپرم­ها را از بیضه‌ها استخراج می­کند. این عمل جراحی معمولاً زیر بیهوشی موضعی انجام می­شود، البته تحت بیهوشی عمومی هم می­تواند انجام شود. برای انجام این کار با استفاده از یک سوزن کوچک اسپرم‌ها از بیضه­ها استخراج می­شود. بیش‌تر مردان درد خفیفی را پس از پایان یافتن جراحی احساس می­کنند. سپس در آزمایشگاه و ازطریق IVF از این اسپرم برای بارور ساختن تخمک همسرتان استفاده می­شود. زمانی‌که اسپرم­ها از بیضه با جراحی استخراج شود و سپس IVFانجام شود، درصد موفقیت بسیار بالاست، به‌خصوص اگر همسر شما سنّش از 35 سال کم‌تر باشد. این روش چند مزایا دارد: اول این‌که شما و همسرتان در مدت زمان سریع­تری بچه­دار می­شوید؛ ازطرفی پس از بچه­دار شدن دیگر نیازی نیست که از روش­های پیش‌گیری از بارداری استفاده کنید. این روش نسبت به جراحی برگشت وازکتومی کم‌تر تهاجمی است. البته این روش معایبی نیز دارد. این روش هزینۀ بیش‌تری دارد. ازطرفی این روش یک رویکرد تهاجمی­تر برای همسر شما محسوب می­شود و اگر تعداد فرزند بیش‌تری بخواهید داشته باشید، این فرآیند ممکن است تکرار شود.

سندرم تحریک بیش از حدّ تخمدان یا (OHSS) بعد از تزریق داروهای هورمونی، هنگام دوره‌های آی‌وی‌اف (IVF) و تحریک تخمدان‌ها در طی دوره‌های درمان ناباروری اتفاق می‌افتد. تزریق داروهای هورمونی باعث رشد تخمک‌ها در تخمدان می‌شود. بعضاً مقدار بیش از حدّ این هورمون‌ها سبب ایجاد این سندرم می‌شود. این‌که دقیقاً بگوییم شما به چه میزان دارو نیاز دارید گاهی مشکل است و دراثر بروز این سندرم تخمدان‌ها متورّم و دردناک می‌شوند.

تعداد کمی ‌از زنان در طی دوره‌های درمانی دچار موارد شدید این سندرم می‌شوند که باعث افزایش سریع وزن، درد شکم، تهوّع و استفراغ و تنگی نفس می‌‌شود. حتی مصرف داروهای خوراکی و درمان‌کنندۀ نازایی مثل کلومیفن هم می‌تواند سبب این سندرم شود؛ از این‌رو مصرف این داروها حتماً باید تحت‌ِنظر پزشک متخصّص زنان باشد.

این سندرم به دو گروه زودرس و دیررس تقسیم می‌شود. نوع زودرس در ارتباط با تحریک تخمک‌گذاری است و به احتمال زیاد شدید است. نوع دیررس در پی رخداد حاملگی است و ارتباط کمی با وقایع قبل از تخمک‌گذاری دارد.

علائم سندرم تحریک بیش از حدّ تخمدان

این علائم معمولاً طیّ ده روز پس از شروع تزریق داروهای محرّک تخمک‌گذاری آغاز و معمولاً در پی تزریق هورمون HCG شروع می‌شود. از نوع خفیف تا شدید متغیر است و به‌تدریج بدتر می‌شود و یا بهبود می‌یابد.

• علائم سندرم خفیف تا متوسط

• درد خفیف تا متوسط شکمی ‌که متغیر است.
• نفخ شکم یا افزایش اندازۀ دور کمر
• تهوّع و استفراغ و اسهال
• درد و ناراحتی در ناحیۀ تخمدان‌ها

در انواع خفیف و متوسط، درد پس از حدود یک هفته برطرف می‌شود، اما چنانچه پس از مصرف این داروها خانم باردار شود علائم سندرم بدتر می‌شود و چند روز تا چند هفته طول می‌کشد.

• علائم سندرم شدید

• افزایش سریع وزن حدود مثلاً 6/0کیلوگرم افزایش وزن در روز
• درد شدید شکمی
• تهوّع و استفراغ شدید و مداوم
• کاهش دفع ادرار یا غلیظ و تیره بودن ادرار
• تنگی نفس
• سفتی و بزرگی شکم
• سرگیجه

اگر در طیّ درمان نازایی دچار علائم حتی فرم خفیف سندرم OHSS شدید، باید پزشک معالجتان را در جریان قرار دهید تا از نظر تغییرات سریع وزن یا علائم دیگر شما را تحت‌ِنظر بگیرد و معاینه نماید. درصورت بروز علائم تنگی نفس و درد پشت ساق پاها در طیّ درمان حتماً به پزشک معالجتان مراجعه کنید، چون این موارد، جزو اورژانس‌های نیازمند مراقبت فوری هستند.

عوامل افزایش سندرم تحریک بیش از حدّ تخمدان

عواملی که سبب می‌شوند احتمال این سندرم در دوره‌های تحریک تخمک‌گذاری افزایش یابند عبارت‌اند از:

• سنّ پایین
• وزن کم
• تخمدان پلی‌کیستیک (اصطلاحاً تنبلی تخمدان)
• سابقۀ ابتلا به این سندرم در دورۀ قبلی درمان
• مقدار بالای هورمون‌های تزریقی
• میزان بالای استروژن خون
• تعداد زیاد فولیکول‌های تخمدان در طی دوره های IVF یا میکرو اینجکشن
• افزایش سریع استرادیول
• استعداد ژنتیکی (جهش در گیرنده‌های هورمونی)

درصورت بروز علائم حتی فرم خفیف به پزشک معالجتان مراجعه کنید تا کنترل افزایش وزن و سیر علائم شما را تحت‌ِنظر قرار دهد. مشکلات تنفّسی و درد ساق پاها از موارد اورژانس مراجعه به پزشک معالج است. در بعضی موارد متوسط تا شدید، پزشک با بستری فرد در بیمارستان و انجام اقدامات لازم جهت بهبود علائم، تصمیم‌گیری می‌کند و درمان لازم را انجام می‌دهد.

راه‌های تشخیص

1. معاینه توسط پزشک از نظر تغییر وزن، افزایش دور کمر، درد شکمی به‌صورت دوره‌ای که در چک‌لیستی یادداشت می‌شود.
2. سونوگرافی نشان می‌دهد که تخمدان‌ها بزرگ‌تر از حد طبیعی شده‌اند و دارای کیست‌های بزرگ پر از مایع هستند که وقتی پزشک به‌طور دوره‌ای و منظم تخمدان‌ها را با سونوگرافی واژینال بررسی می‌کند پی به این تغییرات می‌برد.
3. آزمایش خون: این سندرم می‌تواند سبب افزایش غلظت خون شود و عملکرد کلیه‌ها نیز ممکن است آسیب ببیند.

عوارض سندرم تحریک بیش از حدّ تخمدان

• تجمّع مایع در شکم و گاهاً قفسۀ سینه
• اختلال در تعادل املاح ازجمله سدیم و پتاسیم و...
• افزایش لخته‌پذیری خون در رگ‌های بزرگ و معمولاً در پاها
• نارسایی کلیه
• پیچ‌خوردگی تخمدان به‌خاطر تورّم زیاد تخمدان‌ها
• پاره‌شدن کیست‌های تخمدانی حاصل از این سندرم و خونریزی داخلی خطرناک ناشی از آن
• مشکلات تنفّسی
• عدم موفقیت بارداری به‌دلیل سقط یا عوارض این سندرم
• به‌ندرت مرگ

متأسفانه 1 تا 2 درصد موارد شدید این سندرم مرگ‌بار است. امید که با پیشرفت‌های نوین در علم پزشکی شاهد روش‌هایی جهت پیش‌بینی دقیق‌تر و پیش‌گیری صددرصدی از بروز این سندرم در آینده‌ای نه‌چندان دور باشیم.

سندرم تحریک بیش از حدّ تخمدان یا (OHSS) بعد از تزریق داروهای هورمونی، هنگام دوره‌های آی‌وی‌اف (IVF) و تحریک تخمدان‌ها در طی دوره‌های درمان ناباروری اتفاق می‌افتد. تزریق داروهای هورمونی باعث رشد تخمک‌ها در تخمدان می‌شود. بعضاً مقدار بیش از حدّ این هورمون‌ها سبب ایجاد این سندرم می‌شود. این‌که دقیقاً بگوییم شما به چه میزان دارو نیاز دارید گاهی مشکل است و دراثر بروز این سندرم تخمدان‌ها متورّم و دردناک می‌شوند.

تعداد کمی ‌از زنان در طی دوره‌های درمانی دچار موارد شدید این سندرم می‌شوند که باعث افزایش سریع وزن، درد شکم، تهوّع و استفراغ و تنگی نفس می‌‌شود. حتی مصرف داروهای خوراکی و درمان‌کنندۀ نازایی مثل کلومیفن هم می‌تواند سبب این سندرم شود؛ از این‌رو مصرف این داروها حتماً باید تحت‌ِنظر پزشک متخصّص زنان باشد.

این سندرم به دو گروه زودرس و دیررس تقسیم می‌شود. نوع زودرس در ارتباط با تحریک تخمک‌گذاری است و به احتمال زیاد شدید است. نوع دیررس در پی رخداد حاملگی است و ارتباط کمی با وقایع قبل از تخمک‌گذاری دارد.

علائم سندرم تحریک بیش از حدّ تخمدان

این علائم معمولاً طیّ ده روز پس از شروع تزریق داروهای محرّک تخمک‌گذاری آغاز و معمولاً در پی تزریق هورمون HCG شروع می‌شود. از نوع خفیف تا شدید متغیر است و به‌تدریج بدتر می‌شود و یا بهبود می‌یابد.

• علائم سندرم خفیف تا متوسط

• درد خفیف تا متوسط شکمی ‌که متغیر است.
• نفخ شکم یا افزایش اندازۀ دور کمر
• تهوّع و استفراغ و اسهال
• درد و ناراحتی در ناحیۀ تخمدان‌ها

در انواع خفیف و متوسط، درد پس از حدود یک هفته برطرف می‌شود، اما چنانچه پس از مصرف این داروها خانم باردار شود علائم سندرم بدتر می‌شود و چند روز تا چند هفته طول می‌کشد.

• علائم سندرم شدید

• افزایش سریع وزن حدود مثلاً 6/0کیلوگرم افزایش وزن در روز
• درد شدید شکمی
• تهوّع و استفراغ شدید و مداوم
• کاهش دفع ادرار یا غلیظ و تیره بودن ادرار
• تنگی نفس
• سفتی و بزرگی شکم
• سرگیجه

اگر در طیّ درمان نازایی دچار علائم حتی فرم خفیف سندرم OHSS شدید، باید پزشک معالجتان را در جریان قرار دهید تا از نظر تغییرات سریع وزن یا علائم دیگر شما را تحت‌ِنظر بگیرد و معاینه نماید. درصورت بروز علائم تنگی نفس و درد پشت ساق پاها در طیّ درمان حتماً به پزشک معالجتان مراجعه کنید، چون این موارد، جزو اورژانس‌های نیازمند مراقبت فوری هستند.

عوامل افزایش سندرم تحریک بیش از حدّ تخمدان

عواملی که سبب می‌شوند احتمال این سندرم در دوره‌های تحریک تخمک‌گذاری افزایش یابند عبارت‌اند از:

• سنّ پایین
• وزن کم
• تخمدان پلی‌کیستیک (اصطلاحاً تنبلی تخمدان)
• سابقۀ ابتلا به این سندرم در دورۀ قبلی درمان
• مقدار بالای هورمون‌های تزریقی
• میزان بالای استروژن خون
• تعداد زیاد فولیکول‌های تخمدان در طی دوره های IVF یا میکرو اینجکشن
• افزایش سریع استرادیول
• استعداد ژنتیکی (جهش در گیرنده‌های هورمونی)

درصورت بروز علائم حتی فرم خفیف به پزشک معالجتان مراجعه کنید تا کنترل افزایش وزن و سیر علائم شما را تحت‌ِنظر قرار دهد. مشکلات تنفّسی و درد ساق پاها از موارد اورژانس مراجعه به پزشک معالج است. در بعضی موارد متوسط تا شدید، پزشک با بستری فرد در بیمارستان و انجام اقدامات لازم جهت بهبود علائم، تصمیم‌گیری می‌کند و درمان لازم را انجام می‌دهد.

راه‌های تشخیص

1. معاینه توسط پزشک از نظر تغییر وزن، افزایش دور کمر، درد شکمی به‌صورت دوره‌ای که در چک‌لیستی یادداشت می‌شود.
2. سونوگرافی نشان می‌دهد که تخمدان‌ها بزرگ‌تر از حد طبیعی شده‌اند و دارای کیست‌های بزرگ پر از مایع هستند که وقتی پزشک به‌طور دوره‌ای و منظم تخمدان‌ها را با سونوگرافی واژینال بررسی می‌کند پی به این تغییرات می‌برد.
3. آزمایش خون: این سندرم می‌تواند سبب افزایش غلظت خون شود و عملکرد کلیه‌ها نیز ممکن است آسیب ببیند.

عوارض سندرم تحریک بیش از حدّ تخمدان

• تجمّع مایع در شکم و گاهاً قفسۀ سینه
• اختلال در تعادل املاح ازجمله سدیم و پتاسیم و...
• افزایش لخته‌پذیری خون در رگ‌های بزرگ و معمولاً در پاها
• نارسایی کلیه
• پیچ‌خوردگی تخمدان به‌خاطر تورّم زیاد تخمدان‌ها
• پاره‌شدن کیست‌های تخمدانی حاصل از این سندرم و خونریزی داخلی خطرناک ناشی از آن
• مشکلات تنفّسی
• عدم موفقیت بارداری به‌دلیل سقط یا عوارض این سندرم
• به‌ندرت مرگ

متأسفانه 1 تا 2 درصد موارد شدید این سندرم مرگ‌بار است. امید که با پیشرفت‌های نوین در علم پزشکی شاهد روش‌هایی جهت پیش‌بینی دقیق‌تر و پیش‌گیری صددرصدی از بروز این سندرم در آینده‌ای نه‌چندان دور باشیم.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا تنبلی تخمدان، شایع‌ترین اختلال هورمونی زنان در سنین باروری است و می‌تواند منجر به مشکلاتی مربوط به باروری شود. زنانی که دچار این سندرم‌اند، سطح بالاتری از هورمون‌های مردانه دارند و می‌توانند در معرض مقاومت به انسولین باشند. درنتیجه این زنان می‌توانند مستعدّ ابتلا به دیابت، بیماری‌های قلبی، آپنه خواب و سرطان رحم باشند. این زنان اغلب با افزایش وزن مواجه‌اند و تلاش برای کاهش وزن می‌تواند به یک مبارزۀ مداوم در زندگی آن‌ها تبدیل شود.

فراموش نکنید که اگر دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستید، برخی از تغییرات در شیوۀ زندگی شما می‌تواند به کاهش وزن و عوارض ناشی از آن کمک کند.

چرا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باعث افزایش وزن می‌شود؟

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک استفاده از هورمون انسولین را برای بدن دشوارتر می‌کند. انسولین به‌طور معمول در تبدیل قند و نشاستۀ مواد غذایی به انرژی کمک می‌کند. این وضعیت دشوار در استفاده از انسولین، مقاومت به انسولین نامیده می‌شود که در آن سلول‌های بدن پاسخ مناسبی به انسولین نمی‌دهند و به دنبال آن جذب گلوکز دچار اختلال می‌شود و درنتیجه افزایش قند خون اتفاق می‌افتد. اگرچه در مقاومت به انسولین، مقدار انسولین تولیدشده در بدن طبیعی و حتی بیش‌تر از مقدار طبیعی است، اما مشکل در پاسخ سلول‌ها به انسولین است.

مقدار انسولین زیاد در بدن، تولید هورمون‌های مردانه به نام آندروژن‌ها را افزایش می‌دهد. سطح بالای آندروژن منجر به علائمی‌ مانند رشد موهای زائد بدن، آکنه، دوره‌های نامنظم قاعدگی و افزایش وزن می‌شود. از آن‌جا که افزایش وزن توسط هورمون‌های مردانه ایجاد می‌شود، به‌طور معمول این چاقی در شکم است. بنابراین، زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بیش‌تر اندامی ‌به شکل سیب دارند، به‌جای داشتن اندام گلابی شکل.

چربی شکمی‌ خطرناک‌ترین نوع چربی است که با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سایر مشکلات همراه است.

خطرات مرتبط با افزایش وزن ناشی از سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چیست؟

همان‌طور که می‌دانید مهم نیست علت چیست، افزایش وزن می‌تواند برای سلامتی شما مضر باشد. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک به احتمال زیاد دچار بسیاری از مشکلات مرتبط با افزایش وزن و مقاومت به انسولین می‌شوند، مانند دیابت نوع 2، کلسترول بالا، فشار خون بالا، آپنه خواب، ناباروری و سرطان آندومتر، که بسیاری از این شرایط می‌تواند منجر به بیماری‌های قلبی شود. افزایش وزن همچنین می‌تواند عاملی برای ایجاد علائم این سندرم مانند اختلالات قاعدگی و آکنه باشد.

درصورت ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، برای کاهش وزن چه کاری باید انجام دهیم؟

از دست دادن وزن، نه‌تنها خطر بسیاری از بیماری‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند باعث شود فرد احساس بهتری داشته باشد. افراد هنگامی‌که دچار این سندرم باشند، تنها با کاهش ده درصد از وزن بدن می‌توانند دوره‌های قاعدگی طبیعی‌تری داشته باشند. همچنین کاهش وزن می‌تواند به تسکین علائم دیگر این سندرم کمک کند.

کاهش وزن می‌تواند حساسیت به انسولین را بهبود بخشد و همین مسئله می‌تواند باعث کاهش خطر دیابت، بیماری‌های قلبی و سایر عوارض این سندرم شود. برای کاهش وزن با مراجعه به پزشک خود شروع کنید. پس از اندازه‌گیری وزن، قد، دور کمر و تعیین شاخص تودۀ بدنی، پزشک ممکن است دارو تجویز کند. چندین دارو تاکنون برای بهبود علائم درنظر گرفته شده، ازجمله قرص‌های ضد بارداری، داروهای ضد آندروژن و متفورمین (گلوکوفاژ). داروهای ضد آندروژن اثر هورمون‌های مردانه را مسدود می‌کند. متفورمین یک داروی دیابت است که به بدن کمک می‌کند تا انسولین را به‌طور مؤثر استفاده کند، همچنین باعث کاهش تولید تستوسترون می‌شود. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که این امر می‌تواند به زنان چاق مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در کاهش وزن کمک کند.

علاوه بر مصرف دارو، افزودن عادت‌های سالم، به سبک زندگی فرد، می‌تواند در کنترل وزن کمک‌کننده باشد:

• یک رژیم غذایی پُرفیبر و کم‌قند بخورید.
• میوه‌ها، سبزیجات و غلّات سبوس‌دار مصرف کنید.
• برای حفظ سطح قند خون از مصرف غذاهای فرآوری‌شده و چرب خودداری کنید.
• با پزشک یا یک متخصص تغذیه برای داشتن رژیم سلامت صحبت کنید.
• به‌جای سه وعدۀ غذایی بزرگ، چهار تا شش وعدۀ غذایی کوچک را در طول روز میل کنید. این روش به کنترل میزان قند خون کمک می‌کند.
• حداقل 30 دقیقه، پنج روز در هفته ورزش کنید.
• با پزشک خود برای کاهش سطح کلسترول و فشار خون مشورت کنید.

دورۀ نفاس به زمانی گفته می‌شود که تغییرات فیزیولوژیک و آناتومیک بارداری به شرایط طبیعی برگشت می‌کند. این دوره 6 تا 8 هفته پس از زایمان را در برمی‌گیرد. در این دوره برخی از مادران با نگرانی‌هایی مواجه می‌شوند، ازجمله:

• پارگی یا کشیدگی مجرای زایمان در حین زایمان ممکن است سبب شل شدن مدخل واژن شود. ورزش‌های عضلات کف لگن ـ درصورتی که منعی برای آن نباشد ـ از ابتدا آغاز می‌شود و تا هفتۀ 16 پس از زایمان ادامه می‌یابد.
• دردهای پس از زایمان به درد‌های ناشی از انقباض رحم گفته می‌شود که متناوب است و در زنان چندزا و در حین شیردهی شایع‌تر است و معمولاً به‌طور خودبه‌خود تا انتهای هفتۀ اول برطرف می‌شود.
• ادم یا ورم ناحیۀ تناسلی که تا هفتۀ سوم فروکش می‌کند. برای ادم و دردهای محل زایمان از مسکّن و کمپرس سرد می‌توان به‌عنوان اقدام اولیه استفاده کرد. درصورت درد شدید یا سفتی باید به پزشک مراجعه شود.

• شقاق پستان می‌تواند مسیری برای ورود باکتری فراهم کند. شست‌وشوی هالۀ پستان با آب و صابون ملایم، قبل و پس از شیردهی و استفاده از محافظ نوک پستان می‌تواند کمک‌کننده باشد. درصورت شقاق شدید نباید به نوزاد از سمت مبتلا شیر داد، بلکه باید پستان به‌طور منظّم با شیردوش تخلیه شود تا ضایعات التیام پیدا کند.

درمواردی مادران نباید شیردهی داشته باشند، مانند زنانی که مبتلا به اعتیاد مواد مخدّر یا الکل هستند، یا زنان مبتلا به HIV، سل فعال درمان‌نشده و زنان تحت درمان با داروهای شیمی‌درمانی. در مادران مبتلا به COVID-19 بهتر است شیر دوشیده شود و برای جلوگیری از تماس نزدیک مادر با نوزاد، فرد دیگری آن را به نوزاد بخوراند. سایر عفونت‌های ویروسی مثل سایتومگالو‌ویروس، هپاتیتB  (درصورتی‌که نوزاد تحت درمان با ایمونوگلوبولین‌ها قرار گیرد) و هپاتیت C جزو منع شیردهی نیستند.

• احتقان پستان: این حالت با سفتی و درد پستان همراه است. معمولاً در 24 تا 72 ساعت اول پس از زایمان رخ می‌دهد. استفاده از کمپرس سرد و داروهای مسکّن به برطرف شدن ناراحتی کمک می‌کند. تب کم‌تر از 39 درجه در تعدادی رخ می‌دهد. حمام گرم قبل از شیردهی به تسهیل افزایش خروج شیر کمک می‌کند. درصورت زایمان‌هایی که با تولد زنده همراه نیست، درمان دارویی برای سرکوب شیردهی توصیه نمی‌شود، زیرا با خطراتی مثل سکتۀ مغزی، قلبی، تشنج و مسائل روانی همراه است.
• همورویید یا بواسیر: در یک‌سوم مادران علامت‌دار می‌شود و با خارش، درد و بیرون‌زدگی همراه است. درمان شامل داروهای بی‌حس‌کنندۀ موضعی و داروهای نرم‌کنندۀ مدفوع است.
• بی‌اختیاری ادرار، گاز و مدفوع در اوایل دورۀ نفاس ممکن است رخ دهد و می‌تواند ناشی از آسیب اعصاب و عضلات کف لگن در طی مراحل زایمان باشد. احتمال آن طی زایمان واژینال و در زایمان با ابزار بیش‌تر است. درمان آن حمایتی و دارویی است و درصورتی‌که بیش از 4 هفته ادامه یابد، درمان‌های پیشرفته نیاز است.
• افسردگی پس از زایمان در چند روز اول پس از زایمان نسبتاً شایع است. در اکثر زنان درمان مؤثر حمایتی و اطمینان‌بخش است. درصورت پایدار ماندن پس از 10 روز باید از نظر افسردگی اساسی یا ماژور بررسی شود.
• کاهش وزن: به‌طور متوسط 6 کیلوگرم از وزن مادر به‌دلیل وزن جفت، جنین و مایع آمنیوتیک بلافاصله پس از زایمان کاهش می‌یابد. تقریباً نصف وزن به‌دست آمده در 6 هفتۀ اول از دست می‌رود.
• جلوگیری از بارداری: در طول شیردهی کامل، 40 درصد زنان طی 6 ماه اول دچار قطع قاعدگی هستند که ممکن است یک سال یا بیش‌تر ادامه یابد، اما تخمک‌گذاری می‌تواند رخ دهد. معمولاً در عرض 5 تا 11 هفته از زایمان، تخمک‌گذاری اتفاق می‌افتد و احتمال بارداری وجود دارد. درصورت عدم تمایل به بارداری مجدّد باید با مشورت پزشک استفاده از روش‌های جلوگیری آغاز شود.
• خشکی واژن، به‌خصوص در مادران شیرده ناشی از نازک بودن اپیتلیوم واژن و کاهش میزان استروژن پس از زایمان است. از لوبریکانت یا مواد مرطوب‌کنندۀ واژن و استروژن موضعی برای درمان می‌توان استفاده کرد.
• شلی جدار شکم: این حالت ممکن است هفته‌ها طول بکشد. ورزش به بهبود آن کمک می‌کند که می‌توان هر زمان پس از زایمان واژینال آغاز کرد، اما پس از سزارین رعایت فاصلۀ 6 هفته برای التیام فاسیای جدار شکم لازم است.
• ریزش مو: در یک تا پنج ماه پس از زایمان رخ می‌دهد که خود محدودشونده است و طی 6 تا 15 ماه به حدّ طبیعی می‌رسد.

چاقی چیست؟

بنا به تعریف، افزایش وزن به‌معنای داشتن BMI (شاخص تودۀ بدنی) 25-9/29 است و چاقی یعنی داشتن BMI 30 به بالا. سه سطح خطر برای سلامتی با BMI بالا وجود دارد:

• سطح خطر پایین در BMI 30-9/34
• سطح خطر متوسط در BMI 33-9/39
• سطح خطر بالا در BMI 40 یا بالاتر

BMI را می‌توان از طریق جدول‌های مربوط به‌صورت آنلاین و یا از طریق وب‌گاه‌های مربوط به‌دست آورد.

• آیا چاقی در حین بارداری، مادران را در خطر بالای ابتلا به مشکلات و بیماری‌ها قرار می‌دهد؟

بلی. چاقی مادر باردار را در معرض مشکلات زیر قرار می‌دهد:

دیابت بارداری: دیابتی است که اولین بار در بارداری تشخیص داده می‌شود و احتمال سزارین را بالا می‌برد، همچنین در آینده احتمال دیابت در مادر و فرزندش بالاتر است. افراد چاق باید در ابتدا و انتهای بارداری از نظر دیابت بارداری بررسی شوند.

پره اکلامپسی: اختلال فشارِ خونِ بالاست که در حین بارداری یا پس از آن رخ می‌دهد و بیماری شدیدی است که کل ارگانیزم مادر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین، باعث نارسایی کلیه و کبد می‌شود و می‌تواند منجر به تشنج شود که در این‌صورت اکلامپسی گفته می‌شود. این بیماری در شرایط ناراحتی باعث سکتۀ مغزی می‌گردد و درصورت شدت بیماری، درمان اورژانسی ختم بارداری برای پیش‌گیری از عوارض آن انجام می‌شود.

آپنه خواب: به قطع تنفّس برای مدت کوتاه در حین خواب گفته می‌شود و همراه با چاقی شایع است. در حین بارداری آپنه خواب نه‌تنها باعث خستگی می‌شود، بلکه احتمال فشار خون بالا، پره اکلامپسی و اکلامپسی و اختلالات قلب و عروق را بالا می‌برد.

• آیا چاقی علاوه‌بر مادر، جنین را نیز در معرض خطر و مشکلات جدی قرار می‌دهد؟

بلی. مشکلاتی که چاقی برای مادر و جنین ایجاد می‌کند به قرار زیر است:

از دست دادن بارداری: چاقی باعث افزایش سقط در مادران چاق در مقایسه با زنان با وزن طبیعی می‌شود.

نقص مادرزادی: مادران چاق درمعرض خطر بیش‌تری هستند، از نظر به‌دنیا آوردن نوزادان با نقص‌های قلبی و نقص‌های لولۀ عصبی (مغز و نخاع).

ایجاد مشکل در تست‌ها و روش‌های تشخیصی: چربی زیاد در مادر، تشخیص مشکلات در آناتومی ‌و ارگان‌های مختلف جنین را در سونوگرافی با مشکل مواجه می‌کند، همچنین تشخیص صدای قلب جنین درحین زایمان به‌دلیل چاقی شدید مادر با دشواری انجام می‌شود.

ماکروزومی: در این وضعیت ابعاد جنین بزرگ‌تر از حد طبیعی است که باعث افزایش احتمال آسیب‌های حین زایمان به نوزاد می‌شود، مانند آسیب به شانه‌ها. درضمن، این نوزادان در آینده احتمال چاقی بیش‌تری نسبت به همسن‌وسالان خود دارند.

زایمان زودرس: به‌دلیل ایجاد مشکلاتی مثل پره اکلامپسی و درمان آن به‌صورت ختم زودرس بارداری، احتمال زایمان زودرس بالا می‌رود و نوزادان در مقایسه با نوزادانی که به‌موقع به‌دنیا آمده‌اند، تکامل نیافته و درنتیجه در معرض انواع اختلالات و مشکلات کوتاه‌مدت و درازمدت قرار می‌گیرند.

مرگ حین زایمان: این وضعیت نیز در مادران با BMI بالاتر بیش‌تر دیده می‌شود. بنابراین، بهترین راه برای کاهش احتمال ابتلا به مشکلاتی که ذکر شد، کم کردن وزن قبل از اقدام به بارداری است و حتی کم کردن وزن به مقدار کم، مثلاً 5 تا 7 درصد وزن قبلی یا 5 تا 10 کیلوگرم تضمین‌کنندۀ سلامتی و راهی برای حاملگی ایمن‌تر است.

• چطور می‌توان وزن کم کرد؟

برای کاهش وزن باید کالری‌های مصرفی را سوزاند. این کار نیاز به فعالیت و ورزش منظم دارد و خوردن غذاهای سالم. برای داشتن رژیم غذایی سالم و مناسب ممکن است پزشک، ویزیت متخصص تغذیه را پیشنهاد کند. افزایش فعالیت فیزیکی نقش مهمی ‌در کاهش وزن دارد. فعالیت درحد متوسط مثل دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی تند به مدت 60 دقیقه و فعالیت شدید مثل شنای فعال و دویدن به مدت 30 دقیقه در بیش‌تر روزهای هفته بسیار کمک‌کننده است و لازم نیست تمام این فعالیت‌ها در یک وعده انجام شود، مثلاً می‌توان به مدت 20 دقیقه و 3 بار در روز انجام داد.

• آیا درمان دارویی برای کمک به کاهش وزن قبل از اقدام به بارداری وجود دارد؟

اگر از کاهش وزن از طریق رژیم غذایی و ورزش خسته شده‌اید و در عین حال هنوز BMI 30 یا بالاتر و یا حداقل 27 دارید و شرایط خاصی مثل دیابت و بیماری قلبی نیز دارید که کاهش وزن شدید به شما توصیه می‌شود، این داروها می‌توانند کمک‌کننده باشند، ولی باید زیرنظر متخصص تغذیه تجویز شوند. البته، درصورتی‌که به‌زودی قصد بارداری دارید یا باردار هستید مصرف آن توصیه نمی‌شود.

• آیا جراحی به کاهش وزن قبل از بارداری کمک می‌کند؟

جراحی‌های bariatric (روش‌های جراحی‌ای که برای کاهش وزن و درمان چاقی انجام می‌شوند) پیشنهاد خوبی برای افراد چاقی است که به‌دلیل چاقی دچار بیماری‌های مختلف می‌شوند. اگر جراحی انجام داده‌اید، باید حامله شدن را 1 تا 4 سال، یعنی در زمانی‌که به‌سرعت در حال کاهش وزن هستید به تعویق بیندازید و اگر مشکل نازایی دارید، این کاهش وزن سریع می‌تواند به حل مشکلات باروری کمک کند و حتی منجر به حاملگی ناخواسته شود. بعضی از این جراحی‌ها روی جذب داروها ازجمله قرص‌های جلوگیری از بارداری تأثیر می‌گذارند، به‌همین دلیل باید از روش دیگری غیر از قرص برای جلوگیری از بارداری استفاده کرد.

• آیا می‌توان همراه با چاقی حاملگی موفقی داشت؟

برخلاف خطرهای بسیار زیاد چاقی، همراه بارداری می‌توانید درحالی‌که چاق هستید حاملگی خوبی داشته باشید. اگر به‌دقت مراقب افزایش وزن خود باشید و رژیم غذایی سالمی داشته باشید و به ورزش و مراقبت بارداری منظم بپردازید، دچار عوارض بارداری نمی‌شوید و مراحل زایمان را نیز به‌خوبی طی خواهید کرد.

• از چه غذاهای سالمی در طول بارداری می‌توان استفاده کرد؟

ایجاد تعادل بین خوردن غذاهای سالم و ماندن در یک وزن متعادل برای سلامتی مادر و جنین در سه ماهۀ دوم و سوم بارداری بسیار مهم است. یک مادر باردار متوسط 300 کالری اضافه در روز نسبت به قبل از بارداری نیازمند است که این کالری اضافه می‌تواند یک لیوان شیر چرب و نصف ساندویچ باشد. با مشاوره با یک متخصص تغذیه می‌توان رژیم غذایی سالمی ‌فراهم کرد.

• چه مقدار ورزش در طول بارداری باید انجام داد؟

اگر فردی هستید که هرگز ورزش نمی‌کردید، حاملگی زمان بسیار خوبی برای شروع آن است. درمورد ورزش و زمان و نوع آن با پزشک خود مشورت کنید. با حداقل 5 دقیقه در روز شروع کنید و هر هفته 5 دقیقه به آن اضافه کنید. هدف نهایی فعال بودن به‌مدت 30 دقیقه در تمام روزهای هفته است و برای شروع، پیاده‌روی بهترین انتخاب است. شنا هم ورزش خوبی برای خانم‌های باردار است. آب محافظ خوبی در برابر آسیب ناشی از کشش‌های عضلانی است.

• چاقی چطور و چه اندازه روی مراحل زایمان تأثیر می‌گذارد؟

زنان با چاقی و اضافه‌وزن مراحل زایمان طولانی‌تری نسبت به زنان با وزن طبیعی دارند و پایش جنین نیز در طول این مدت سخت‌تر خواهد بود. به‌همین دلیل چاقی در حین بارداری احتمال سزارین را افزایش می‌دهد و از طرفی زایمان با سزارین احتمال عفونت، خونریزی و سایر عوارض را نسبت به زنان با وزن طبیعی بالاتر خواهد برد.

• چطور می‌توان وزن خود را پس از به‌دنیا آمدن نوزاد مدیریت کرد؟

وقتی با نوزاد خود در خانه هستید همچنان به عادت‌های ورزشی و خوردن غذاهای سالم پایبند باشید تا به یک وزن طبیعی برسید. شیر دادن با پستان در سال اول زندگی نوزاد توصیه می‌شود. تغذیه با شیر مادر نه‌تنها بهترین راه تغذیۀ نوزاد است، بلکه به کاهش وزن در دوران بعد از تولد نوزاد نیز کمک می‌کند. مادرانی که به نوزاد خود حداقل برای چند ماه شیر می‌دهند سریع‌تر از زمانی‌که شیر نمی‌دهند اضافه‌وزن بارداری را کم می‌کنند.

غدد بارتولن دو غدّۀ ترشّحی کوچک هستند که در طرفین مدخل واژن و در زیر پوست قرار دارند و در حالت عادی قابل مشاهده و لمس نیستند. ترشّحات این غدد وارد واژن شده و سبب لغزندگی و مرطوب ماندن واژن می‌شود. گاهی مجرای ترشّحی این غدد مسدود می‌شود که این امر سبب تجمّع ترشّحات در غدد بارتولن شده و تورّم آن‌ها باعث بروز کیست می‌شود.

شیوع این کیست‌ها دو درصد است و بیش‌تر در زنان در سنین باروری رخ می‌دهد. این کیست‌ها غالباً بدون علامت هستند و در معاینه به صورت تورّم یک‌طرفه قابل مشاهده‌اند، اما گاهی بزرگ می‌شوند که در این صورت احساس توده در مدخل واژن باعث شکایت بیمار می‌شود.

عفونت ثانویۀ کیست‌های بارتولن با باکتری‌هایی نظیر کلامیدیا، گنوره و باکتری‌هایی که به‌طور معمول در دستگاه گوارش وجود دارند، مانندE. coli سبب بروز آبسۀ بارتولن می‌شود که در این ‌صورت ترشّحات چرکی در غدّۀ بارتولن تجمّع می‌یابد و التهاب بافت اطراف به شکل گرمی و قرمزی پوست کاملاً مشهود است.

آبسه‌های بارتولن درد زیادی دارند و راه رفتن و نشستن با آن ممکن است دردناک باشد و گاهاً علائمی نظیر تب و ضعف نیز وجود دارد.

کیست‌های بارتولن معمولاً نیاز به درمان خاصی ندارند. در بعضی موارد این کیست‌ها خودبه‌خود تخلیه می‌شوند و از بین می‌روند. نشستن در وان آب گرم چند بار در روز هر بار به‌مدت 10 تا 15 دقیقه و کمپرس با حولۀ گرم می‌تواند کمک‌کننده باشد. چنانچه کیست آن‌قدر بزرگ باشد که برای بیمار آزاردهنده باشد می‌توان با استفاده از تکنیک‌های جراحی ترشّحات را تخلیه کرد.

زمانی‌که کیست بارتولن تبدیل به آبسۀ بارتولن شده باشد تجویز آنتی‌بیوتیک و تخلیۀ ترشّحات آبسه با روش‌های جراحی باید مدّ نظر قرار گیرد. بیمار 24 ساعت پس از تخلیۀ آبسه احساس بهتری خواهد کرد.

در موارد عودهای مکرر کیست بارتولن، برداشتن غدۀ بارتولن گزینۀ درمانی مؤثّر خواهد بود. در زنان باردار درمان کیست و آبسه‌های بارتولن مشابه زنان غیرباردار است.

اگر در دوران بارداری دچار دندان‌درد شوید، حتماً باید به دندان‌پزشکی مراجعه کنید؛ زیرا دندان‌درد یکی از شدیدترین دردهایی است که در دوران بارداری ممکن است با آن مواجه شوید. امروزه با پیشرفت فناوری، درمان‌های دندان‌پزشکی در درمان‌گاه‌های تخصصی برای خانم‌های باردار به‌راحتی انجام می‌شود.

پیش از بارداری

قبل از بارداری، چکاپ کامل دندان برای خانم‌هایی که تصمیم به بچه‌دار شدن دارند توصیه می‌شود. تمام خانم‌هایی که می‌خواهند بارداری برنامه‌ریزی‌شده‌ای داشته باشند، بهتر است پیش از باردار شدن به‌همراه دیگر معاینات پزشکی، معاینۀ دندان‌پزشکی نیز داشته باشند تا قبل از درمان، پیش‌گیری انجام دهند.

در دوران بارداری

در دوران بارداری هم ممکن است که با دندان‌درد مواجه شوید. سوزش سردل در حاملگی شایع است، علت آن رفلاکس ترشّحات اسیدی است که باعث آسیب دندان می‌شود. به‌دلیل تغییر هورمون در زنان باردار، بیش‌تر احتمال تورّم لثه وجود دارد، حتی ممکن است تورّم کانونی و شدید عروقی لثه‌ها یک برجستگی به نام اپولیس حاملگی به‌وجود بیاورد که اغلب پس از زایمان برطرف می‌شود؛ بنابراین خانم‌های باردار باید بر لزوم تمیزی متناوب در طول این دوران آگاه باشند. استفاده از دهان‌شویۀ مناسب نیز می‌تواند مؤثر باشد.

درصورت مراجعه به دندان‌پزشک، وضعیت بارداری خود را به پزشک اطلاع دهید تا ایمن‌ترین درمان برای شما انجام شود. اگر ازنظر دندان‌پزشک عفونت وجود داشته باشد و نیاز به آنتی‌بیوتیک باشد، مصرف آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل آموکسی‌سیلین و سفالکسین در بارداری بی‌خطر است.

سه ماه اول بارداری

در سه ماه اول بارداری چون اعضای بدن جنین در حال شکل‌گیری است، بیش‌ترین احتمال خطر برای مادر و جنین وجود دارد. در آغاز بارداری گاهی مادران از شروع بارداری خود بی‌خبرند و ممکن است با مراجعه به دندان‌پزشکی و گرفتن عکس رادیولوژی و تزریق بی‌حسی به جنین آسیب بزنند، به همین دلیل باید پیش از مراجعه به دندان‌پزشکی از باردار نبودن خود مطمئن شوند. درصورت لزوم به درمان دندان در سه ماه اول، خانم باردار باید نامۀ کتبی از پزشک زنان را برای انجام امور درمانی همراه داشته باشد.

سه ماه دوم بارداری

امن‌ترین زمان برای درمان دندان، سه ماه دوم است، بنابراین اگر مادری پیش از دوران بارداری به سلامت دهان و دندان خود توجه نکرده باشد، بهترین زمان برای درمان دندان در این دوران است، البته لازم است نامۀ پزشک زنان را همراه خود داشته باشد.

سه ماه سوم بارداری

در سه ماه سوم بارداری به‌دلیل بزرگ شدن جنین و نزدیک شدن به زمان زایمان، در بعضی مواقع تزریق بی‌حسی و درمان دندان‌پزشکی باعث زایمان زودرس می‌شود، اما درصورت اورژانسی بودن درمان، با مشاوره از پزشک زنان درمان لازم انجام می‌شود، زیرا دندان‌درد و عفونت علاوه‌بر این‌که به مادر آسیب می‌رساند، با ورود عفونت به خون و رسیدن آن به جنین، سلامت جنین را نیز به خطر می‌اندازد.

شایع‌ترین زمان برای عفونت پستان دوران بعد از زایمان و شیردهی است. استاف طلایی و استرپتوکوک دو میکروب شایع‌اند. آبسۀ پستان به‌دنبال عفونت با استاف به‌صورت تندرنس موضعی، قرمزی محل و تب مشخص می‌شود. این آبسه در نقاط مختلف پستان به‌صورت منفرد یا متعدد دیده می‌شود. قبلاً تمام این آبسه‌ها با درناژ جراحی (تخلیه به‌وسیلۀ برش جراحی) درمان می‌شدند اما اخیراً درمان با آنتی‌بیوتیک و آسپیراسیون مکرر انجام می‌شود و درمان جراحی برای موارد عدم پاسخ به درمان با این روش نگه داشته می‌‌شود.

سونوگرافی در تعیین میزان گسترش بیماری کمک‌کننده است. تفاوت عفونت استاف و استرپتوکوک در گسترش بیماری است. در استاف به‌صورت موضعی و عمقی‌تر و در استرپتوکوک به‌صورت منتشر و سطحی است. درمان به‌صورت کمپرس گرم و آنتی‌بیوتیک (پنی‌سیلین یا سفالوسپورین) است.

در عفونت‌های مزمن بررسی از نظر سل، میکروب‌های هوازی و بی‌هوازی و قارچ‌ها مهم است. در بیمارانی که به درمان آنتی‌بیوتیک و درناژ جواب نمی‌‌دهند، بیوپسی از جدار حفرۀ آبسه در زمان انسزیون (برش جراحی) و درناژ جراحی لازم است. در مواقعی که درناژ چرکی از نوک سینه وجود داشته باشد شیردهی متوقف و درمان جراحی انجام می‌‌شود. در مواقعی که ترک نوک سینه و توقف شیر وجود داشته باشد عفونت به‌صورت برگشتی به بافت پستان منتقل می‌‌شود. در این موارد تخیلۀ پستان با پمپ ساکشن سینه به کاهش زمان بیماری کمک می‌‌کند.

روز اول آگوست به‌عنوان روز جهانی شیر مادر و اول تا هفتم این ماه به‌عنوان هفتۀ جهانی شیر مادر نام‌گذاری شده است که نشان از تلاش جامعۀ جهانی برای حفاظت، ترویج و حمایت از تغذیه با شیر مادر است.

برای اهمیت به تغذیه با شیر مادر در ایران مادران شیرده می‌توانند تا 24 ماهگی کودک، روزانه یک ساعت از مرخصی شیردهی استفاده کنند. شیر مادر از غده‌های شیر در سینۀ مادر تولید و از طریق مجاری شیری به نوک پستان هدایت می‌شود تا کودک بتواند از آن تغذیه کند. وقتی کودک نوک پستان را مک می‌زند، دو هورمون به نام اکسی‌توسین و پرولاکتین در بدن مادر ترشح می‌شود که اکسی‌توسین مسئول خروج شیر از پستان مادر و پرولاکتین مسئول تولید شیر از پستان است.

فواید تغذیه با شیر مادر برای نوزاد

• شیر مادر بهترین مادۀ غذایی برای تغذیۀ کودک در طی دو سال اول تولد است که در 6 ماه اول تولد، کودک به هیچ‌گونه مادۀ غذایی به‌جز شیر مادر نیاز ندارد؛
• جلوگیری از بیماری‌های عفونی نوزاد مانند عفونت گوش، عفونت ریه و سیستم گوارش در نوزاد؛
• هضم آسان شیر در سیستم گوارش کودک؛
• جلوگیری از سندروم مرگ ناگهانی نوزادان.

فواید شیردهی برای مادر

• آسان بودن تهیۀ شیر و به‌صرفه بودن ازنظر اقتصادی؛
• کم کردن اضافه‌وزن مادر پس از زایمان؛
• کمک به جمع شدن رحم بعد از زایمان، جلوگیری از خونریزی پس از زایمان و جلوگیری از عفونت‌های رحمی؛
• افزایش تعلق‌ِخاطر و وابستگی به نوزاد؛
• برخی تحقیقات نشان داده‌اند که احتمال سرطان پستان در مادر به‌دلیل تغذیۀ نوزاد با شیر مادر کاهش یافته است که ممکن است علت آن کم شدن تماس با هورمون استروژن در طی شیردهی در سلول‌های پستان باشد؛
• شیر مادر بهترین و کامل‌ترین غذای کودک است و هیچ شیر خشکی نمی‌تواند به ترکیب چربی، پروتئین، کربوهیدرات، پادتن و مواد غذایی دیگر موجود در شیر مادر برتری پیدا کند؛
• در طی 6 ماه اول تولد، کودک علاوه‌بر شیر مادر به هیچ مادۀ غذایی دیگر احتیاجی ندارد و مادرانی که نوزاد خود را با شیر مادر تغذیه می‌کنند بدن‌شان خیلی سریع‌تر به زمان قبل از حاملگی برمی‌گردد و احتمال آسم و آلرژی در کودکان تغذیه‌شده با شیر مادر بسیار کم‌تر است.

بسیاری از اقوام و همراهان بیماران مبتلا به سرطان سینه این دل‌نگرانی را دارند که با توجه به این‌که یکی از نزدیکان‌شان مبتلا به سرطان سینه شده است چقدر خودشان در معرض خطر بیش‌تر ابتلا به این بیماری قرار دارند. لازم است بدانیم تنها حدود 20 درصد موارد سرطان پستان در زمینۀ ارث و وراثت است و بیش از 80 درصد مبتلایان بدون سابقۀ خانوادگی مشخص به این بیماری مبتلا می‌شوند.

اغلب موارد ارثی سرطان سینه در زمینۀ تغییرات ژنی در دو ژن BRCA1 و BRCA2 است که این دو ژن در رشد و نمو طبیعی و ترمیم سلول‌های سینه و تخمدان نقش عمده و اساسی دارند.

سرطان سینه بیش‌تر از خانوادۀ پدری به ارث می‌رسد یا مادری؟

اگرچه سرطان سینه بیش‌تر در زنان رخ می‌دهد تا مردان، تغییرات ژنتیکی به ‌ارث ‌رسیده می‌تواند هم از خانوادۀ پدری به ارث برسد و هم از خانوادۀ مادری؛ بنابراین سابقۀ خانوادگی پدر و مادر بسیار حایز اهمیت است. این‌که انواع سرطان سینۀ ژنتیکی رفتار مهاجم‌تری دارند یا نه، هنوز مشخص نشده، هرچند بعضی از پژوهش‌ها نشان داده که انواعی از سرطان سینه، که در زمینۀ ژن BRCA1 پدید می‌آیند، رفتار مهاجم‌تری دارند. اگر شخص مادرش مبتلا به سرطان سینه باشد و از طرف دیگر تغییرات ژنتیکی در ژن BRCA1 را نیز به‌همراه داشته باشد، خطر ابتلا به سرطان سینه بیش از 50 تا 80 درصد خواهد بود.

پرسشی که مطرح است این است که کدام شرایط بیان‌گر سابقۀ مثبت ابتلا به سرطان سینۀ ارثی است؛ زنانی که اقوام درجه اول و نزدیک‌شان دچار سرطان سینۀ ارثی شده‌اند، به‌خصوص در آن‌هایی که فرد مبتلا سنّ پایین‌تری دارد در بیش‌ترین خطر ابتلا به سرطان سینۀ ارثی قرار دارند.

در چه سنّی باید بررسی ژنتیکی BRCA1 برای اقوام بیمار مبتلا به سرطان سینۀ ارثی درخواست کرد؟

هرچند بسیاری توصیه کرده‌اند که در سنّ 18 سال به بالا این تست انجام شود، بااین‌حال باید مدّ نظر داشت از آن‌جا که در سنین 20 تا 30سالگی به‌ندرت سرطان سینه رخ می‌دهد، در افراد BRCA1 مثبت، توصیه‌های غربال‌گری تشخیصی با سایرین متفاوت نخواهد بود و فقط سنّ شروع غربال‌گری در سنین پایین‌تر و با سخت‌گیری بیش‌تر خواهد بود. بااین‌حال اگر یکی از اقوام درجه اول (مادر، خواهر و دختر) شخص مبتلا به سرطان سینه شود، خطر ابتلای آن شخص نسبت به افرادی که چنین سابقه‌ای را ندارند دو برابر خواهد بود. اگر دو نفر از اقوام درجه اول به این بیماری مبتلا شوند این خطر 5 برابر خواهد شد.

درمجموع باید به یاد داشت که سرطان سینه یک بیماری چندعاملی است و ترکیبی از عوامل در پیدایش آن نقش دارند. هر چقدر سنّ یک خانم بالاتر می‌رود خطر ابتلای وی به سرطان افزایش می‌یابد و از آن‌جا که این بیماری بیش‌تر در زنان رخ می‌دهد، جنس زن و افزایش سن عمده علت سرطان سینه است. اغلب سرطان‌های سینه در سنین بالای 50 سال رخ می‌دهد، هرچند در کشور ما متأسفانه متوسطِ سن حدود 10 سال پایین‌تر است.

اختلال ارگاسمی در زنان عبارت است از ناتوانی یا دشواری در رسیدن به اوج لذت جنسی، پس از آن‌که به اندازۀ کافی از لحاظ جنسی برانگیخته و تحریک شده‌اند. تعداد زیادی از زنان در رسیدن به ارگاسم، حتی پس از تحریک زیاد مشکل دارند.

میزان شیوع این اختلال نوسان زیادی دارد و حدوداً بین 10 تا 42 درصد زنان، اختلال ارگاسم دارند که میزان آن با توجّه به سن، فرهنگ و مدت و شدت آن در فرد می‌تواند متفاوت باشد. حدود ۱۰ درصد زنان در طول زندگی خود ارگاسم را تجربه نمی‌کنند.

برای آن‌که اختلال ارگاسم را در فردی تشخیص دهیم، اول باید نشانه‌های آن به‌مدت شش ماه در فرد وجود داشته باشد و دوم باید باعث پریشانی زیاد فرد شده باشد. همچنین برای تشخیص این اختلال، این نشانه‌ها نباید با دلایل دیگری مانند مصرف مواد یا خشونت فیزیکی همسر یا داروی تجویزی یا یک عارضۀ پزشکی دیگر توجیه شود.

دلایل اختلال ارگاسمی در زنان

تشخیص اختلال ارگاسمی در زنان دشوار است. دلایل متفاوت جسمی، روانی و عاطفی می‌تواند در ایجاد آن نقش داشته باشد. ازجمله، افزایش سن، اثر جانبی برخی داروها، مانند داروهای ضدّ افسردگی، مشکلات پزشکی مانند دیابت، آسیب نخاعی، شرم و خجالت، سابقۀ مورد سوءاستفادۀ جنسی قرار گرفتن، سابقۀ جراحی‌های زنان مانند برداشتن رحم، دلایل فرهنگی و مذهبی، وجود مشکلات روان‌شناختی مانند اضطراب و افسردگی با تأثیر غیرمستقیم بر ارگاسم، عزت نفس پایین، ترس از باردار شدن، شرم از اظهار نوع تحریکی که آن‌ها را به ارگاسم می‌رساند، مشکلات ارتباطی با همسر یا تضادهای حل‌نشده در این مورد، و ترس از خوب عمل نکردن در رابطۀ جنسی.

بسیاری از زنان فکر می‌کنند که رسیدن به ارگاسم یا اوج لذت جنسی حق طبیعی زنان به‌اصطلاح محترم نیست.

اختلال ارگاسم می‌تواند دائمی و یا آن‌که در یک دورۀ زمانی محدود به شرایط خاص، شریک جنسی خاص یا نوع تحریک خاصی ایجاد شود؛ یا آن‌که در همۀ شرایط و در همۀ انواع تحریکات، فرد به ارگاسم نمی‌رسد.

انواع اختلال ارگاسمی در زنان

• اختلال ارگاسم اولیه: فرد هرگز ارگاسم را تجربه نکرده است؛
• اختلال ارگاسم ثانویه: فرد برای رسیدن به ارگاسم مشکل دارد، اگرچه قبلاً ارگاسم را تجربه کرده است؛
• اختلال ارگاسم  موقعیتی: زمانی اتفاق می‌افتد که فرد تنها در موقعیت‌های خاصّی به ارگاسم می‌رسد؛
• اختلال ارگاسم فراگیر: ناتوانی در رسیدن به ارگاسم تحت هر شرایطی، با وجود برانگیختگی و تحریک کافی.

درمان اختلال ارگاسمی در زنان

تشخیص نوع اختلال جنسی، این‌که اولیه است یا ثانویه یا موقعیتی و... در تشخیص و نتیجۀ درمان اختلال جنسی زنان مهم است. همچنین، باید بررسی شود که این اختلال فقط در ارتباط با همسر است یا در رابطه با هر جنس مخالف و در هر موقعیتی وجود دارد.

علل اختلال ارگاسمی در زنان هرچه باشد نیازمند بررسی و درمان به‌موقع است. با شناسایی عوامل زمینه‌ساز می‌توان به‌خوبی این اختلال را درمان کرد. فرد مبتلا نباید به این موضوع بی‌توجه باشد، زیرا ترک یا کاهش روابط زناشویی به‌علت این اختلال می‌تواند شدت آن را افزایش دهد و فرد را در آینده با بحران‌های جدی در زندگی زناشویی دچار کند.

شناخت ‌درمانی، زوج‌درمانی، ذهن‌آگاهی، رفتاردرمانی، درمان دارویی و روش‌های مسترز و جانسون ازجمله روش‌های درمانی در این اختلال‌اند.

تورشن تخمدان (پیچ‌خوردگی تخمدان) وضعيتي است که تخمدان در آن به اطراف رباط‌هايي كه آن را در جاي خود نگه مي‌دارند پيچ می‌خورد. اين پيچ‌خوردگي، خون‌رساني به بافت تخمدان را متوقّف و يا مختل می‌كند. بنابراین، اين امر منجر به مشكلاتی می‌شود كه ناشي از كمبود خون‌رساني است؛ به‌طوري‌كه اگر اين حالت طولاني شود، باعث از بین رفتن بافتِ تخمداني (نكروز) می‌شود. معمولاً در تورشن يك تخمدان درگير می‌شود.

علائم پیچ‌خوردگی تخمدان

• درد شديد لگني،
• تب،
• استفراغ،
• خون‌ريزي غيرطبيعي،
• وجود تودۀ ادنكس (تخمدان و لوله) يا تودۀ لگني.

تشخيص پیچ‌خوردگی تخمدان

تشخيص تورشن تخمدان سخت است و حتماً در تشخيص افتراقي آن، آپانديسيت، گاستروانتريت (بیماری التهاب معده‌ای روده‌ای) و عفونت مجاري ادراري را بايد مورد توجه قرار داد.

شيوع تورشن تخمدان

تورشن تخمدان در هر سنّي، از نوزادي تا يائسگي می‌تواند اتفاق بيفتد، اما سنّ شايع آن بين٢٠ تا٤٠ سالگي است.

علل تورشن تخمدان

• وجود كيست يا ساير توده‌ها در محلّ تخمدان،
• اضافه‌وزن،
• بلند بودن رباط نگهدارندۀ تخمدان،
• تكنيك‌هاي كمك‌باروري كه باعث تحريك تخمك‌گذاري می‌شوند،
• بارداري نیز به دو علت می‌تواند سبب تورشن تخمدان شود؛ اول به‌دلیل شايع‌تر بودن كيست‌هاي لوتئال در بارداري و دوم به‌علت افزايش سطح هورمون‌ها در اين دوران و اثر آن‌ها در آرام‌سازی بافت‌ها ازجمله رباط‌هاي تخمداني و درنتيجه افزايش احتمال تورشن تخمدان.

درمان تورشن تخمدان

تنها راه درمان تورشن تخمدان از طریق جراحي است كه به روش باز يا لاپاراسكوپي انجام می‌شود كه با توجه به شرايط بيمار و تبحّر جراح می‌تواند عمل به هر دو روش انجام شود. در حين عمل جراحي اگر جراح متوجه آسيب بافت تخمداني (نكروز)، به‌دليل قطع طولاني‌مدت جريان خون تخمدان شود، مجبور خواهد بود بافت تخمدان را خارج كند و اگر جريان خون تخمدان به‌طور كامل قطع نشده باشد و بافت تخمدان نكروز نشده باشد، معمولاً پيچ‌خوردگي باز می‌شود و حتي می‌تواند با يك بخیه جراحی ثبات تخمدان را افزايش داد؛ البته بيمار تا مدتي بايد تحت‌نظر باشد و از كارهاي سنگين اجتناب كند.

سرطان در سال­های اخیر، روندِ رو به رشد و بسیار نگران‌کننده‌ای را در کشور داشته است. اگرچه در زنان احتمال پیدایش سرطان، به‌ویژه پس از 50 سالگی بالاتر می­رود، اما هرساله هزاران دختر و زن جوان، که در سنّ باروری هستند، به سرطان مبتلا می‌شوند. شایع‌ترین سرطان­ها در دختران و زنان جوان عبارت‌اند از: سرطان غدد لنفاوی، لوسمی (سرطان خون)، سرطان تیروئید، سرطان سینه، ملانوما (سرطان پوست) و سرطان‌های دستگاه تولید مثلی زنان (سرطان دهانۀ رحم، سرطان رحم و سرطان تخمدان).

با پیشرفت علم پزشکی، طول عمر، پس از درمان سرطان در سال­های اخیر افزایش یافته است و بیمار می­تواند پس از یک دورۀ شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی و به دنبال آن جراحی و برداشتن تومور به زندگی عادی بازگردد.

پژوهش‌ها نشان داده است که بافت تخمدان به رادیوتراپی و داروهای استفاده‌شده در شیمی‌درمانی بسیار حسّاس است و این درمان­ها بر روی تخمدان عوارض مخرّبی دارند و باعث می­شوند که بسیاری از این افراد تا پایان عمر از مشکل ناباروری رنج ببرند. ازاین‌رو، تصمیم‌گیری آگاهانه و مراقبت‌های ویژه در این زمینه می­تواند در حفظ باروری این افراد در آینده، و کاهش ناراحتی­های جسمی و روانی ناشی از ناباروری بسیار راه‌گشا باشد.

آیا روش­هایی برای حفظ باروری در زنانی که به‌تازگی سرطان آن­ها تشخیص داده شده وجود دارد؟

فن‌آوری جدید به پزشکان اجازه می‌دهد تا «تخمک­»، «جنین» یا «بافت تخمدان» را قبل از درمان سرطان منجمد کنند. در این روش به‌دلیل کاهش دما، فعالیت فیزیولوژیک سلول به صفر می‌رسد و دوباره پس از گرم کردن، سلول حیات خود را از سر می­گیرد. در این دمای پایین، آب به حالت جامد در می‌آید و هیچ واکنش بیولوژیکی شناخته‌شده‌ای روی نمی‌دهد. درنتیجه، با استفاده از تکنیک‌های مختلف روش‌های کمک‌کنندۀ باروری، زنان قادر خواهند بود تا پس از درمان سرطان خود بچه‌دار شوند. استفاده از تکنیک‌های حفظ باروری در افراد مجرد، متأهل، بالغ و نابالغ متفاوت است و با درنظر گرفتن کلیۀ شرایط، مناسب‌ترین روش برای بیمار انتخاب می‌شود.

سنّ خانم، نوع سرطان، مرحله و درجۀ پیشرفت آن، نوع درمان­های گذشته و میزان آن، درمان‌های پیشین در ارتباط با باروری، همچنین پیش‌آگهی بعد از درمان و... ازجمله عوامل لازم برای به کارگیری روش­های کمک‌کنندۀ باروری به‌شمار می‌روند.

انجماد جنین

درصورت وجود زمان کافی برای تحریک تخمک‌گذاری، انجماد جنین معمولاً بهترین روش برای این است که خانم بتواند در آینده باردار شود. برای انجماد جنین، در ابتدا به خانم داروهایی داده می­شود تا تخمدان­ها تحریک شوند و تعداد بیش‌تری تخمک تولید کنند؛ سپس باید منتظر ماند تا تخمک­ها در داخل تخمدان­ها تکامل یابند و درنهایت تخمک­ها به‌وسیلۀ عمل جراحی از تخمدان گرفته می‌شوند. پس ‌از این مرحله جنین­ها در داخل آزمایش‌گاه ازطریق ترکیب تخمک با اسپرم ایجاد می­شوند؛ سپس تخمک­های بارورشده، که اکنون جنین نامیده می­شوند، منجمد می‌گردند. بعد از درمان سرطان، زمانی که زوج تصمیم گرفتند تا بچه­دار شوند، جنین­های منجمد در داخل آزمایش‌گاه ذوب می­شوند و پزشک یک یا دو جنین را در داخل رحم خانم قرار می­دهد.

متأسفانه همۀ افراد نمی­توانند از این روش استفاده کنند، زیرا برای انجماد جنین ابتدا زنان باید داروهایی دریافت کنند که باعث شود تخمدانشان بیش‌تر از حدّ معمول تخمک تولید کند که دو یا سه هفته زمان می­برد. درنتیجه، اگر خانم سریعاً نیاز به شیمی­درمانی یا رادیوتراپی سرطان خود داشته باشد، ممکن است نتواند این مدت را منتظر بماند. همچنین داروهای مورد استفاده برای تحریک تخمک‌گذاری ممکن است باعث شود بدن خانم هورمون­های بیش‌تری ازجمله استروژن را تولید کند که این هورمون می‌تواند باعث شود برخی سرطان­ها بدتر شوند. علاوه‌بر آن، از آنجایی که برای انجماد جنین به اسپرم یک مرد نیاز است تا تخمک خانم به‌وسیلۀ آن بارور شود، درنتیجه برای خانم‌های فاقد همسر، این روش حفظ باروری انجام‌پذیر نیست.

 انجماد تخمک

روش­های انجماد تخمک در چند دهۀ گذشته بسیار بهبود پیدا کرده­اند و درصورت مجرد بودن، انجماد تخمک بهترین گزینۀ درمانی در بسیاری از زنان مبتلا به سرطان است.

برای انجماد تخمک، تخمک­ها بلافاصله پس‌ از این‌که به‌وسیلۀ جراحی از بدن خانم خارج شدند، منجمد می‌شوند. برخلاف انجماد جنین، برای انجماد تخمک به اسپرم نیاز ندارد و تخمک­ها قبل از انجماد با اسپرم بارور نمی‌شوند. پس از این‌که سرطانی درمان شد تخمک­های منجمد را می‌توان ذوب کرد، در آزمایش‌گاه با اسپرم ترکیب کرد و جنین­های تشکیل‌شده را به داخل رحم خانم منتقل کرد.

امروزه تخمک‌های بالغ به‌آسانی در آزمایش‌گاه­های جنین‌شناسی با روش‌های مختلف منجمد می‌شوند و نتایج خوب و قابل قبولی پس از انجماد آن‌ها به‌دست آمده است، اما باوجود موفق بودن فرآیند انجماد تخمک، میزان حاملگی حاصل از آن نسبت به انجماد جنین کم‌تر است.

انجماد بافت تخمدان

زمانی که بیمار در سنّ نوجوانی یا کودکی باشد یا در زمان مراجعه فرصتی برای به تعویق انداختن ‌درمان سرطان نداشته باشد، انجماد بافت تخمدان صورت می‌گیرد. در ابتدا بخش کوچکی از بافت تخمدان با عمل جراحی برداشته می‌شود، سپس در آزمایش‌گاه به‌صورت قطعات کوچکی برش داده می­شوند و این قطعاتِ کوچکِ بافتِ تخمدان منجمد می­شوند و در سرما به‌مدت طولانی نگهداری می­شود. بافت­های تخمدانی منجمدشده بعد از بهبود کامل بیمار مبتلا به سرطان، دوباره به او پیوند زده می‌شود. در بیماران مبتلا به سرطان تخمدان یا سرطان‌های حسّاس به هورمون این روش پیش‌نهاد نمی­شود. البته باید این نکته را درنظر داشت، قبل از انتقال بافت تخمدان و انجماد آن حتماً باید بافت از لحاظ آلوده بودن به سلول‌های سرطانی مورد بررسی قرار گیرد، زیرا در غیر این صورت احتمال بازگشت سلول‌های سرطانی به فرد و بروز دوبارۀ سرطان در او وجود خواهد داشت.

امروزه باتوجّه به افزایش سن ازدواج، سن بارداری نیز افزایش یافته است. اگرچه بسیاری از مادران در سنین بالا بارداری سالمی را تجربه می‌کنند، اما اگر سن بالای ۳۵ سال دارید و می‌خواهید باردار شوید، لازم است در این مورد بیشتر بدانید.

امکان بارداری بعد از ۳۵ سالگی

 درست است که بعد از ۳۵ سالگی امکان بارداری وجود دارد، اما باید بدانید که ممکن است کمی طول بکشد تا باردار شوید. همان‌طور که می‌دانید همۀ خانم‌ها با تعداد محدودی تخمک به دنیا می‌آیند. وقتی به 35 ‌سالگی می‌رسید، عملاً این تخمک‌ها از نظر کمّیت و کیفیت ضعیف می‌شوند و بارور شدن تخمک شما نسبت به دیگر افراد کمی ‌سخت‌تر خواهد بود. اگر سنّ‌تان بیش از ۳۵ سال است، باید بدانید که گاهی ممکن است تا 6 ماه امکان بارداری برای شما وجود نداشته باشد.

بارداری چندقلویی

اگر سنّ‌تان بالای 35 سال است، شما در معرض بارداری چندقلویی هستید، چون تغییرات هورمونی در شما ممکن است باعث شود چند تخمک در یک زمان آزاد شود. همچنین اگر از روش‌های کمک‌باروری مثل IVF استفاده کرده باشید، احتمال بارداری چندقلویی افزایش می‌یابد.

دیابتِ بارداری

این نوع از دیابت در خانم‌ها، در دوران بارداری بروز می‌کند و با افزایش سن، احتمال بروز آن نیز افزایش می‌یابد. گاهی دیابت بارداری نیاز به درمان دارد. در‌صورتی‌که درمواقع لزوم درمان انجام نشود، احتمال افزایش وزن بیش از حدّ جنین و آسیب حین زایمان وجود دارد. همچنین احتمال بروز زایمان زودرس، فشار خون بالا و عوارض حین زایمان در مادران با دیابت بارداری زیاد است.

فشارِ خونِ بالا

 باتوجّه به پژوهش‌های انجام‌شده، پرفشاری خون در مادران باردارِ بالای ۳۵ سال بیشتر از مادران دیگر است. معاینات منظّم و گرفتن فشارِ خون طیّ این معاینات می‌تواند به حفظ سلامت مادر و جنین کمک کند.

تولّد جنین با وزن کم هنگام تولّد و زایمان زودرس

احتمال زایمان زودرس در مادران باردار با سن بیش از ۳۵ سال و به دنبال آن تولّد جنین با وزن کم هنگام تولّد وجود دارد.

نیاز به زایمان سزارین

 مادران بالای ۳۵ سال نیاز به زایمان سزارین بیشتری نسبت به سایر افراد دارند. احتمال بروز جفتِ سرِراهی در این مادران، ممکن است یکی از علل نیاز به زایمان سزارین بیشتر باشد.

چگونه می‌توان از عوارض احتمالی ناشی از بارداری در سن بالای ۳۵ سالگی پیش‌گیری کرد؟

در خانم‌های بالای 35 سال، مراجعه به پزشک پیش از بارداری می‌تواند کمک‌کننده باشد. به همین منظور، به‌ آن‌ها توصیه می‌شود حتماً قبل از این‌که اقدام به بارداری کنند، با پزشک خود مشورت نمایند. این مادران همچنین باید پس از بارداری تحت معاینات منظّم قرار گیرند.

داشتن رژیم غذایی مناسب حین بارداری

همان‌طورکه می‌دانید، در دوران بارداری مادران به اسیدفولیک، کلسیم، آهن، ویتامین  Dو موادّ مغذی دیگر نیاز دارند که باید حتماً پس از مشورت با پزشک این موادّ غذایی را دریافت کنند. افزایش وزن مناسب این مادران در دوران بارداری نیز برای پیش‌گیری از بروز عوارض بسیار مهم است. داشتن فعالیت در مادران باردار سالمی‌ که تحت‌ِنظر معاینات دقیق هستند بلامانع است. مهم این است که برای داشتن یک بارداری ایمن حتماً تحت‌ِنظر پزشک باشید.

امروزه بانوان دوست دارند حتّی زودتر از مراجعه به آزمایشگاه از نتیجۀ تست بارداری خود مطمئن شوند، درحالی‌که در زمان‌های قدیم معمولاً چند ماه پس از بارداری، افراد از بارداری خود مطّلع می‌شدند و یقین پیدا می‌کردند که باردارند.

انواع تست‌های تشخیص بارداری

• تست‌‌های ادراری
• تست‌‌های خون

تست ادراری

یکی از روش‌‌های سریع و راحت برای بررسی حاملگی استفاده از تست‌‌های ادراری است که خانم‌ها معمولاً دو روز بعد از عقب افتادن عادت ماهانه، با اولین ادرار صبح‌گاهی از نتیجۀ آن مطلع خواهند شد. استفاده از تست ادراری بسیار آسان است و هر خانمی می‌تواند آن را به‌راحتی انجام دهد.

تست خون

آزمایش خون یکی از قطعی‌ترین و سریع‌ترین روش‌‌های تشخیص بارداری است که توسط پزشک انجام می‌شود. دقت تشخیص آزمایش خون بسیار بالاتر از تست‌‌های ادراری است و حاملگی را 6 تا 8 روز پس از تخمک‌گذاری نشان می‌دهد. معمولاً خانم‌ها برای تشخیص بارداری از تست ادرار و برای تأیید حاملگی از آزمایش خون استفاده می‌کنند.

نحوۀ تشخیص تست‌‌های بارداری

معمولاً در تست‌‌های بارداری از بررسی هورمون گنادوتروپین جفتی انسان یا HCG استفاده می‌شود. این هورمون 4 تا 7 روز پس از جایگزین شدن جنین در رحم بالا می‌رود و قابل ارزیابی در خون می‌شود. اگر تست خون زود انجام شود، می‌تواند منفی کاذب گزارش شود. بهترین زمان انجام آزمایش، صبح ناشتا است که غلظت خون بالاتر است و آزمایش بهتر می‌تواند غلظت هورمون را نشان دهد. برای نتیجۀ دقیق، بهترین زمان یک هفته بعد از تأخیر قاعدگی است که با اطمینان می‌توان درمورد مثبت یا منفی بودن آزمایش تصمیم گرفت.

درصورتی‌که حاملگی طبیعی نباشد و رشد جنین مناسب نباشد، یا حاملگی در خارج از رحم باشد، میزان بالا رفتن هورمون جفتی کم‌تر از حد طبیعی است. در حالت طبیعی معمولاً در طی 48 ساعت میزان خونی این هورمون باید دو برابر شده باشد.

اختلال میل جنسی در زنان (Female Sexual Interest /Arousal Disorder) -که به آن سردمزاجی زنان نیز می‌گویند- کمبود یا عدم میل جنسی در یک دورۀ زمانی طولانی است.

اختلال میل یا برانگیختگی جنسی یا سردمزاجی زنان را براساس DSM -5 می‌توان به شش نوع دائمی، اکتسابی، تعمیم‌یافته، موقعیتی، ناشی از عوامل روان‌شناختی و ترکیبی از عوامل دسته‌بندی کرد.

لازم است ذکر شود که در بسیاری از مواقع، میزان نیاز جنسی زنان و مردان متفاوت است و تنها براساس آنکه زنی یا مردی، همسر  یا شریک جنسی خود را متّهم به سردمزاجی می‌کند، نمی‌توان یک زن را سرد مزاج نامید؛ زیرا ممکن است میزان نیاز جنسی زن و مرد متفاوت باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که چرخۀ جنسی زنان با مردان متفاوت بوده و  خطی نیست. ممکن است زنی بدون آنکه میل جنسی در خود احساس کند، پس از تحریک جنسی برانگیخته و میل جنسی در او ایجاد شود. این درحالی است که مردانی که میل جنسی کمی دارند، به‌طور معمول مشکل اختلال نعوظ نیز دارند. امّا در هر صورت یکی از مشکلاتی که برخی از زوج‌ها با آن روبه‌رو می‌شوند، بی‌میلی جنسی خانم‌هاست. برخی از مردان گله دارند که همسرمان سرد شده و این سردمزاجی شادی و نشاط زندگی مشترک را کمرنگ کرده است.

نشانه‌های اختلال میل جنسی یا سردمزاجی در زنان

1. علاقۀ فرد به فعّالیت جنسی کاهش یافته است یا به‌طور کلّی وجود ندارد.
2. کاهش یا فقدان تفکّرات یا تخیلات جنسی
3. فرد برای فعّالیت جنسی پیش‌قدم نمی‌شود، یا کمتر از گذشته پیش‌قدم می‌شود.
4. فقدان یا کاهش هیجان و لذّت جنسی در اغلب فعّالیت‌های جنسی
5. فقدان یا کاهش میل یا برانگیختگی جنسی در پاسخ به تحریکات جنسی
6. فقدان یا کاهش حسّاسیت اندام‌های جنسی در حین فعّالیت جنسی

کم و زیاد شدن میل جنسی در انسان طبیعی است و میزان میل جنسی در طول زمان در ارتباط با شرایط، موضوعات شخصی و رابطۀ عاطفی و زناشویی تفاوت می‌کند؛ امّا برای تشخیص اختلال میل جنسی باید حداقل شش ماه در فرد تداوم داشته باشد و باعث پریشانی و آزار فرد شود. هر دوی این نشانه‌ها می‌تواند مادام‌العمر باشد، یا آنکه پیش از آن فرد می‌تواند برای مدّتی، زدگی جنسی طبیعی داشته باشد، سپس به اختلال میل جنسی دچار شود.

دلایل اختلال میل جنسی در زنان  

برخی از دلایل می‌تواند زمینه‌ساز اختلال میل جنسی یا سردمزاجی در زنان شود که ازجمله می‌توان به ‌موارد زیر اشاره کرد:

• دیدگاه منفی دربارۀ رابطۀ جنسی
• مشکلات میان ‌فردی بین زوجین
• نوع عملکرد شریک جنسی
• استرس‌های کودکی
• علّت پزشکی و بیولوژیک ازجمله دیابت و مشکلات قلبی، تیروئید و فشار خون بالا، استعمال دخانیات و مصرف الکل، مشکلات کلیوی،MS  و اثرات جانبی داروها
• تجربۀ ناخوشایند سوء‌استفادۀ جنسی و عاطفی در گذشته
• مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی و اختلال وسواس
• استرس‌های زندگی مانند از دست دادن شغل، فقر، مشکلات اقتصادی و...
• تربیت سخت‌گیرانه، مذهبی و متعصبانه در دوران کودکی
• سکس‌های عجولانه در دوران نامزدی به‌دلیل فراهم نبودن شرایط
• خاطرۀ بد از اولین رابطۀ جنسی
• روابط تیرۀ زناشویی به‌دلیل عدم اعتماد، خشم و ناامنی در کنار همسر
• نقص در دانش جنسی یکی از زوجین یا هردوی آنان
• زودانزالی مرد
•  داشتن تصویر بدنی نامناسب از خود و...

درمان سردمزاجی زنان یا اختلال میل جنسی در زنان

در بررسی و درمان اختلالات میل جنسی در زنان می‌توان به روان‌درمانی، ذهن‌آگاهی، رفتار درمانی، زوج‌درمانی، درمان هورمونی و دارویی و استفاده از تکنیک‌های مؤثّر اشاره کرد که به اختصار سه مورد شرح داده شد.

روان‌درمانی

 روان‌درمانی سرد مزاجی زنان یا اختلال میل جنسی باید انفرادی و براساس شرایط هر فرد باشد. اکثر مواقع لازم است پیش از پرداختن مستقیم به اختلال میل جنسی در زنان، به مشکلات ازدواج و رابطه در آن‌ها پرداخته شود؛ ازجمله راهکارهای پیشگیری و در عین حال بهبود اختلال یا کمبود میل جنسی در زنان، وقت گذاشتن برای روابط صمیمانۀ غیرجنسی است. زمانی که مرد به ‌غیر از زمان‌هایی که قصد رابطۀ جنسی دارد، با همسر عشق‌بازی کند و ابراز علاقه‌مندی خود را نشان دهد، در رابطۀ جنسی پیش‌نوازی داشته باشد و به‌سرعت کار را به انجام نرساند و رابطۀ جنسی را یک فرآیند بداند و نه عملی که هدفش رسیدن هرچه زودتر به ارگاسم و انزال است، در این صورت احتمال اختلال میل جنسی در زنان کاهش می‌یابد.

ذهن‌آگاهی

ذهن‌اگاهی روش دیگری برای درمان سردمزاجی زنان است. اکثر افراد در گذشته یا آینده سیر می‌کنند. ذهن‌آگاهی به‌فرد می‌آموزد چگونه در حال زندگی کند و از آن لذّت ببرد. اکثر افراد، یا نگران وقایع آتی هستند یا همواره افسوس گذشته را می‌خورند. به‌همین دلیل آنچه اکنون در حال وقوع است را از دست می‌دهند. در حین فعّالیت جنسی لازم است تا فرد در لحظه حضور داشته باشد و فکرش درگیر وقایع دیگر نباشد. ذهن‌آگاهی به‌فرد می‌آموزد به لحظۀ «اکنون» توجّه کند و ذهن خود را از درگیری‌های دیگر رها کند. این مسئله در افزایش میل جنسی تأثیر دارد.

رفتار درمانی

درمان سردمزاجی زنان از طریق رفتاری، با به‌کار بردن تکنیک‌هایی صورت می‌گیرد. ازجمله تکنیک‌هایی که در رفتار درمانی اختلال میل جنسی یا کمبود میل جنسی در زنان مورد استفاده قرار می‌گیرد، روش مسترز جانسون است.

معاینۀ شخصی پستان روشی است جهتِ غربال‌گری که به‌منظور شناسایی سریع‌تر سرطان پستان به اجرا درمی‌آید. در این روشِ خودمراقبتی، زنان هر یک از پستان‌هایشان را از نظر وجود هرگونه توده، تورّم یا تغییر شکل مورد معاینه و توجّه قرار می‌دهند. معاینۀ شخصی پستان به‌عنوان وسیله‌ای برای شناسایی زودرس و سریع‌تر سرطان پستان زنان مورد توجّه قرار گرفت، ولی تحقیقات وسیع انجام‌شده نشان داد که این روش به‌تنهایی نمی‌تواند به‌عنوان روشی مؤثّر در پیشگیری از مرگ‌ومیر ناشی از پستان مورد استفاده قرار گیرد.

بااین‌حال، معاینۀ شخصی پستان به‌عنوان روشی آگاهی‌دهنده و با مورد توجّه قرار دادن هر یک از پستان‌ها انجام می‌شود. در این روش باید به کمک دست‌ها و نگاه دقیق به پستان، هرنوع تغییر در ظاهر کلّی پستان ارزیابی شود و وجود هرگونه توده یا برهم‌ خوردگی نمای کلّی و طبیعی پستان به‌دقّت ارزیابی و معاینه شود.

بهترین زمان برای انجام معاینۀ شخصی پستان 3 تا 5 روز پس از شروع عادت ماهانه است. این معاینه باید به‌صورت ماهانه و دقیقاً در همان زمان انجام و تکرار شود. در زمان معاینۀ پستان بهتر است پستان‌ها دردناک و متورّم نباشد.

پیشگیری اولیه به مجموع اقداماتی اطلاق می‌شود که به‌عنوان پیشگیری از ایجاد بیماری، قبل از اینکه روند بیماری در شخص پدیدار شود به اجرا درمی‌آید. پیشگیری ثانویه شامل اقداماتی است که سبب شناسایی زودرس و اقدام به درمان بیماری در مراحل اولیه صورت می‌گیرد.

معاینۀ تشخیصی پستان نمونۀ مناسبی از پیشگیری ثانویه است؛ چراکه این روش مانع از پیدایش بیماری نمی‌‌شود، بلکه سبب شناسایی زودتر بیماری در مراحل اولیۀ آن می‌شود. بااین‌حال بهترین روش شناسایی زودرس سرطان پستان انجام ماموگرافی است. درواقع ماموگرافی نقش محوری در شناسایی زودرس سرطان پستان دارد.

درحال‌حاضر سه روش برای شناسایی زودرس سرطان پستان موجود است:

• معاینۀ شخصی پستان
• معاینۀ بالینی پستان
• ماموگرافی

البته لازم است ذکر شود که از MRI هم ممکن است برای افرادِ بسیار پرخطر استفاده شود، نظیر افرادی که استعداد ژنتیکی و خانوادگی ابتلا به سرطان پستان دارند، یا کسانی‌که افراد متعدّدی از اقوام درجه اولشان قبل از 50 سالگی به این بیماری مبتلا شده‌اند.

عواملی که زنان را در ابتلا به سرطان پستان پرخطر می‌سازد عبارت‌اند از: سن، شروع زودرس منارک (عادت ماهانه) و قطع دیررس آن (یائسگی دیردرس)، نازایی، تولّد اولین فرزند در سنّ بالا، عدم شیردهی، بیماری قند و فشار خون، سابقۀ خانوادگی، اقوام درجه اول مبتلا به سرطان تخمدان و پستان، روده، چاقی و اختلالات ژنتیکی.

نوع و توالی اجرای برنامه‌های غربال‌گری سرطان پستان براساس سنّ اشخاص متفاوت است. اگر زنی عوامل پرخطر ابتلا به سرطان پستان را داشته باشد، باید از 18 سالگی تا 30 ‌سالگی هر سه سال علّت معاینۀ بالینی پستان توسّط پزشک متخصّص پستان مورد بررسی قرار گیرد. از 30 سالگی به بالا این معاینۀ بالینی هر شش ماه تا یک سال توسّط پزشک متخصّص پستان و تا 70 سالگی بررسی می‌شود. اینکه آیا پس از 70 سالگی نیز برنامۀ غربال‌گری باید ادامه یابد یا نه، بستگی به شرایط بیمار و سایر عوامل مؤثّر در پیدایش این بیماری دارد. در برنامۀ غربال‌گری پستان علاوه‌بر معاینۀ شخصی و معاینۀ بالینی پستان از ماموگرافی و سونوگرافی نیز استفاده می‌شود که نحوۀ اجرا و فواصل انجام آن بستگی به نظر پزشک متخصّص پستان دارد. بااین‌حال، معمولاً توصیه می‌شود که ماموگرافی هر یک تا دو سال و سونوگرافی هر شش ماه تا یک سال انجام شود.

در نحوۀ معاینۀ شخصی پستان باید به دو جزء مهمّ این برنامه دقّت کرد:

• پستان‌ها به چه صورت به‌نظر می‌رسد؟
• پستان‌ها چگونه احساس می‌شوند؟

معمولاً روند معاینۀ تشخیصی پستان به این صورت است که در مقابل آینه می‌ایستیم و دست‌ها را دو طرف بدن قرار می‌دهیم. به‌دقّت به پستان‌ها نگاه می‌کنیم. به هر تغییر غیرطبیعی در ظاهر پستان دقّت می‌کنیم؛ اینکه نوک پستان‌ها چگونه به‌نظر می‌رسند. هرگونه تورفتگی یا تغییر در پوست پستان را مورد توجّه قرار می‌دهیم.

نحوۀ معاینۀ پستان به این صورت است که پستان را به‌ شکل یک دایره درنظر می‌گیریم و انگشتان دست را از خارج به داخل و به‌صورت مدّور در پستان حرکت می‌دهیم. از قسمت نرمۀ انگشتانِ دست جهت معاینه استفاده می‌کنیم. می‌توانیم پستان‌ها را به همین روش و در وضعیت درازکشیده روی رختخواب مورد معاینه قرار ‌دهیم؛ یا همین روند معاینه را در حالتی که دست‌ها به بالا قرار دارد و یا اینکه دست‌ها را روی کمر قرار داده‌ایم، انجام دهیم.

روند معاینۀ انگشتی پستان را می‌توان به‌صورت مدوّر از خارج به داخل، از داخل به خارج و یا از بالا به پایین انجام داد. لازم است ذکر شود که بیش از 80 درصد توده‌هایی که در پستان لمس می‌شوند سرطان نیست؛ بااین‌حال شایع‌ترین علامت سرطانِ پستان توده است.

جرّاح، پستان را در چندین حالت مشاهده می‌کند که عبارت‌اند از قرار گرفتن بازوها در دو سمت بدن، بازوها به‌صورت صاف و مستقیم بالای سر و دست‌ها به روی سر (با و بدون انقباض عضلۀ سینه‌ای). تقارن، اندازه و شکل پستان و هرگونه نشانه‌ای از اِدِم، نمای پوست پرتغالی و جمع شدن پوست نوک پستان ثبت خواهد شد. در حالت نشسته، بازوها کشیده به سمت جلو و بیمار به جلو خم می‌شود تا هرگونه جمع‌شدگی پوستی آشکار شود. به‌عنوان بخشی از معاینۀ فیزیکی پستان به‌دقّت لمس می‌شود. (معاینه در حالت خوابیده به پشت)

جرّاح به‌آرامی پستان را لمس می‌کند تا اطمینان حاصل شود که تمام قسمت‌های پستان مورد معاینه قرار گرفته است. معاینه باید با نرمۀ انگشت انجام شود و از گرفتن بافت پستان بین انگشتان اجتناب شود.

قدرت باروری در طیّ سنین مختلف تغییر می­کند. هم مردان و هم زنان در زمان بلوغ قدرت باروری را کسب می­کنند. در دختران آغاز دورۀ باروری با شروع تخمک­گذاری و عادت ماهانه مشخّص می­شود. به‌طور کلّی افزایش سنّ زنان نقش مهمّی در کاهش باروری آن­ها دارد و از زمان یائسگی، زنان به‌طور طبیعی دیگر قادر نخواهند بود حامله شوند.

در جامعۀ امروز کاهش باروری مرتبط با افزایش سن بسیار شایع شده است. بسیاری از زنان به دلایل مختلف، ازدواج خود را تا حدود30 سالگی به تأخیر می­اندازند. مهم است که بدانیم علّت کاهش باروری در سال­های آخر زندگی تولید مثلی زنان، ناشی از کاهش تعداد و کیفیت تخمک­های باقیمانده در تخمدان­های آن‌هاست.

تخمک‌گذاری و چرخۀ قاعدگی

زنان در طیّ دورۀ باروری خود یک چرخۀ منظّم قاعدگی ماهانه دارند. هر ماه یک تخمک درون تخمدان یک خانم به بلوغ می­رسد. اگر تخمک بارور شود و خود را داخل رحم جای دهد، حاملگی شروع می­شود؛ امّا اگر بارداری رخ ندهد پوشش داخل رحم ریزش پیدا می‌کند و خونریزی قاعدگی شروع می­شود.

تخمک­گذاری در اولین سال­های بلوغ دختران معمولاً نامنظّم است؛ درنتیجه منجر به نامنظّم بودن قاعدگی خواهد شد، امّا قاعدگی از حدود 16 سالگی با منظّم شدن تخمک­گذاری تثبیت می­شود. به‌طور کلّی چرخۀ قاعدگی در خانم­ها بین 26 تا 35 روز طول می­کشد، امّا از اواخر دهۀ 30 یا اوایل دهۀ 40 زندگی طول چرخۀ قاعدگی آن­ها شروع به کوتاه شدن می­کند. با گذشت زمان، تخمک‌گذاری در زنان متوقّف می‌شود و درنتیجه عادت ماهانه هم متوقّف می­شود. زمانی‌که یک زن به مدّت یک سال اصلاً عادت ماهانه نداشته باشد، گفته می­شود که یائسه شده است.

باروری زنان در سنّ بالا

اوج باروری زنان بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی است و بعد از آن قدرت باروری آن­ها به مرور کمتر می‌شود. کاهش قدرت باروری زنان از 30 سالگی شروع می­شود، ولی بعد از 35 سالگی این کاهش بیشتر است. یک زنِ سالمِ ۳۰ ساله هر ماه 20%  احتمالِ باروری دارد؛ درحالی‌که این احتمال در یک زن سالمِ ۴۰ ساله کمتر از 5% است.

امکان بارداری تا رسیدن به مرحلۀ یائسگی در زنان وجود دارد. در کشورهای غربی، متوسّط سنّ یائسگی 51 سال تخمین زده شده است، امّا بیشتر زنان فقط تا اواسط دهۀ 40 زندگی خود احتمال حاملگی دارند. گرچه روش­های درمان کمک‌باروری مانند لقاح خارج از رحم یا IVF می­تواند به حامله شدن زنان کمک کند، امّا بیماران باید توجّه کنند که بالا بودن سنّ یک زن احتمال درمان موفّقیت‌آمیز درمان ناباروری را کاهش می‌دهد.

باروری مردان در سنّ بالا

قدرت و توانایی باروری مردان نیز با بالا رفتن سنّ آن­ها کاهش می­یابد، امّا این اتّفاق بسیار دیرتر از زنان و در سنین بالاتر رخ می­دهد. با افزايش سن کیفیت مایع منی كاهش می­يابد، امّا این مسئله قبل از 60 سالگی باعث ایجاد مشکل در توانایی باروری آن­ها نمی­شود.

باید به این نکته توجّه شود که در مردان نیز همانند زنان با افزایش سن، قدرت و توانایی باروری کم می­شود و میزان فعّالیت جنسی آن­ها نیز کاهش می­یابد، امّا با‌این‌حال هنوز سنّی که مردان نتوانند پدر شوند مشخّص نیست. چنانچه شواهد نشان می­دهد مردان در دهۀ 60 و دهۀ 70 زندگی خود نیز توانسته­اند پدر شوند. در مردان مسن اندازۀ بیضه‌ها کوچک می‌شود و شکل و تحرّک اسپرم­ها کاهش می­یابد؛ همچنین خطر وجود ناهنجاری­های ژنی در اسپرم آن­ها کمی بیشتر می­شود. از طرفی مردان مسن ممکن است مبتلا به بیماری­هایی باشند که بر روی عملکرد جنسی و قدرت باروری آن­ها تأثیر داشته باشد.

کیفیت تخمک

از اواسط دهۀ سیِ زندگی احتمال اینکه زنان حامله شوند، کم می­شود و احتمال سقط جنین هم در آن­ها بیشتر است که این اتّفاق به‌دلیل پایین بودن کیفیت تخمک­های آن­ها رخ می­دهد. با افزایش سنّ زن، میزان اختلال­های ژنتیکی به‌طور چشمگیری در تخمک­ها افزایش می‌یابد. بسیاری از افراد با نام سندروم داون آشنا هستند. این سندروم زمانی ایجاد می­شود که یک کروموزوم شمارۀ 21 اضافی در جنین وجود داشته باشد. علّت اصلی سندروم داون سنّ بالای مادر است. بیشتر جنین­هایی که ناهنجاری کروموزومی دارند، منجر به حاملگی نمی­شوند و حتّی اگر حاملگی اتّفاق بیفتد، این جنین­ها سقط می­شوند. این مسئله می­تواند کم شدن احتمال حاملگی و افزایش سقط جنین در زنان در سنّ بالاتر را توجیه کند.

ترشّح از پستان در بعضی بیماری‌ها و گاهاً به‌صورت طبیعی در خانم‌ها دیده می‌شود. این حالت به‌صورت یک‌طرفه یا دوطرفه از سینه مشاهده می‌شود.

ترشّح یک‌طرفه از پستان

درصورتی‌که ترشّح شرایط زیر را داشته باشد، باید به فکر بدخیمی باشیم:

ترشّح خودبه‌خودی، یک‌طرفه، محدود به یک مجرا، ترشّح خونی یا همراه با توده در سینه و در سنّ بالاتر از ۴۰ سال باشد. با فشار روی قسمتی از سینه مشخّص می‌شود که ترشّح از یک مجرا یا چند مجراست. درصورتی‌که ترشّح خصوصیات بالا را داشته باشد، ماموگرافی و سونوگرافی برای بررسی بیشتر لازم است. داکتوگرافی (بررسی مجرا با مادّۀ حاجب) گاهاً مؤثّر است. ترشّح مرتبط با بدخیمی ممکن است شفّاف، سروزی یا خونی باشد. بررسی هموگلوبین در ترشّحات نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد، ولی ممکن است این ترشّح در پاپیلوم داخل مجرا و اتّساع مجاری شیری دیده شود. تشخیص قطعی با نمونه‌برداری مجرای مبتلاست. درصورتی‌که ترشّح از پستان همراه با توده باشد، نمونه‌برداری سوزنی کمک‌کننده است.

ترشّح دوطرفه از پستان

در صورتی‌که ترشّح از پستان مشخصات زیر را داشته باشد، باید بیشتر به فکر مسائل خوش‌خیم بود:

ترشّح دوطرفه و از مجراهای متعدّد، شیری‌رنگ یا سبز متمایل به آبی باشد. در کمتر از دو درصد موارد علّت ترشّح شیری از پستان تومور هیپوفیز است که هورمون پرولاکتین (هورمون مسئول ترشّح شیر) ترشّح می‌کند. در بررسی تومور هیپوفیز گرافی از حفرۀ زین ترکی و سی‌تی‌اسکن می‌تواند کمک‌کننده باشد. درصورتی‌که تومور هیپوفیز بزرگ باشد، با فشار روی عصب بینایی ایجاد اختلال بینایی و نازایی می‌کند.

اضافه‌وزن يكي از بزرگ‌ترين مشكلات بهداشتي و عامل خطر براي بسياري از بيماران در دوران بارداري است. طيّ تحقیقات انجام‌شده در ايران، حدود چهل درصد زنان در سنين باروري (سنّ ٢٥ تا ٣٤ سال) دچار افزايش وزن و چاقي مي‌شوند.

 اضافه‌وزن و چاقي براساس عوامل مختلفي ازجمله اندكس تودۀ بدني (BMI)،  يا نسبت دور كمر به دور باسن (نشانۀ چاقي شكمي) تعيين مي‌شود.

عوارض چاقي در بارداری

• در خانم‌هاي چاق، عدم تخمك‌گذاري و اختلالات پريود، نازايي يا مشكلات باروري و شيوع بيشتر سرطان رحم و پستان ديده مي‌شود.
• اضافه‌وزن در بارداري با مشكلات مختلفي می‌تواند همراه باشد.
• اضافه‌وزن و چاقی از عوامل مهم مرگ مادران به دليل بروز بيشتر ترومبو آمبولي ناشي از عوارض بيهوشي و عفونت‌هاي رحمي پس از سزارين است.
• شيوع بيشتر ماكروزومي (وزن نوزاد بيشتر از چهار كيلوگرم در بدو تولّد)
• اضافه‌وزن با شيوع بيشتر بيماري‌هاي دوران بارداري، مانند ديابت بارداري، فشار خون بالا و حتّي مسموميت حاملگي (پره‌اكلامپسي) همراه است؛ همچنين شيوع بيشتر عفونت‌هاي رحمي و خونريزي‌هاي پس از زايمان در این افراد دیده می‌شود.

 توصيه‌هاي لازم براي خانم‌هاي باردار با اضافه‌وزن

خانم‌هاي باردار دچار اضافه‌وزن نبايد از رژيم‌هاي محدود براي كاهش وزن استفاده کنند؛ براي مثال رژيم غذايي كه در آن كربوهيدرات‌ها مثل نان، برنج و ماكاروني به‌طور كامل حذف شده‌اند، براي مادر باردار مناسب نيستند. توصيه‌هاي مناسب شامل موارد زیر است:

• تحرّك كافي به‌صورت پياده‌روي منظّم روزانه، مثلاً يك ساعت پياده‌روي در روز (در صورت عدم ممنوعيت پزشكي)
• از سرخ كردن غذاها اجتناب كنند و در حدّ امكان از طبخ غذا به‌صورت بخارپز، آب‌پز يا كبابي استفاده کنند.
• چربي گوشت و پوست مرغ را قبل از پخت جدا كنند.
• مصرف شير و لبنيات كم‌چرب
• به جاي سس‌هاي پُرچرب از آب‌لیمو يا آب نارنج یا آبغوره استفاده کنند.
• عدم مصرف تنقّلات پُرچرب مثل چيپس، پيراشکي، شكلات و فست‌فودها
• قطع مصرف روغن حيواني و استفاده از روغن‌هاي مايعِ با كيفيت
• استفاده از ميوه‌هاي تازه به‌عنوان ميان‌وعده به‌جاي مصرف شيريني و شكلات
• جايگزيني دوغ و آب به‌جاي نوشابه‌هاي گازدار
• استفاده از كشمش و خرما به‌جاي قند و شيريني با چاي
• استفاده از ميوه‌هايي با شيرينيِ كم مثل سيب، گلابي و هلو به‌جاي خربزه، انگور و انجير
• محدوديت مصرف نان، برنج و ماكاروني
• استفادۀ روزانه از سبزي‌ها و سالادها
• مصرف بيشتر آب
• استفاده از نان سبوس‌دار به‌جاي نان سفيد

اگر تا به‌حال به دنبال مصرف مکمّل‌‌هایی برای افزایش قدرت باروری بوده‌اید، به احتمال بسیار زیاد توصیه‌‌هایی جهت مصرف اسیدفولیک دریافت کرده‌اید. اسیدفولیک شکلی از ویتامین B به نام فولات است که برای رشد گلبول‌‌های قرمز و تولید DNA مورد نیاز است. فولات نقش مهمّی در تقسیم سلولی دارد و سطح پایین فولات خون با نوعی کم‌خونی همراه است. بهترین منابع غذایی حاوی اسیدفولیک، غلّات غنی‌شده است و فولات به‌طور طبیعی در سبزیجات سبز تیره و مرکّبات یافت می‌شود.

اسیدفولیک چه مزایایی دارد؟

در صورت کمبود اسیدفولیک در بدن، لولۀ عصبی جنین ممکن است به‌درستی بسته نشود که این مسئله می‌تواند مشکلاتی به نام نقص لولۀ عصبی ایجاد کند. نقص لولۀ عصبی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• اسپینا بیفیدا: رشد ناقص نخاع یا مهره‌ها
• آنانسفالی: رشد ناقص قسمت‌های اصلی مغز

نوزادان مبتلا به آنانسفالی معمولاً زنده نمی‌مانند و افرادی که دارای اسپینا بیفیدا هستند، ممکن است به‌طور دائم غیرفعّال شوند؛ امّا خبر خوب این است که مصرف اسیدفولیک می‌تواند نوزادتان را با احتمال بسیار زیاد از نقص لولۀ عصبی حفظ کند. با توجّه به نظر مرکز کنترل بیماری‌های امریکا، اگر شما قبلاً نوزاد مبتلا به نقص لولۀ عصبی داشته‌اید، دریافت اسیدفولیک به اندازۀ کافی می‌تواند خطر ابتلا به یک کودک دیگر با نقص عصبی لوله را تا هفتاد درصد کاهش دهد. اسیدفولیک همچنین می‌تواند از کودکتان در برابر شکاف لب و کام، تولّد زودرس، وزن کم هنگام تولّد، سقط جنین و رشد نامناسب در رحم محافظت کند.

زنانی که به اندازۀ کافی اسیدفولیک در رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای بچّه‌دار شدن با نقص لولۀ عصبی قرار دارند. اسیدفولیک می‌تواند به تقسیم سلولی کمک کند، درنتیجه رشد جنین به‌خوبی پیش می‌رود. نقص‌های لولۀ عصبی می‌تواند منجر به ناتوانی مادام‌العمر و در بدترین حالت، مرگ زودرس شود. به یاد داشته باشید که اگر سابقۀ خانوادگی نقص‌های لولۀ عصبی دارید، خطر ابتلای فرزندتان به نقص هنگام تولّد بیشتر است.

زنان چه موقع باید اسیدفولیک مصرف کنند؟

 ناهنجاری‌های جنینی در طی سه-چهار هفتۀ اول بارداری رخ می‌دهد، بنابراین مهم است که فولات در بدن شما در طول مراحل اولیۀ رشد مغز و نخاع نوزادتان وجود داشته باشد. اگر پیش از بارداری با پزشک خود مشورت کنید، حتماً به شما خواهد گفت که مصرف اسیدفولیک را پیش از اقدام به بارداری شروع کنید. تحقیقات مختلف نشان داده است زنانی که حداقل یک سال قبل از بارداری اسیدفولیک را مصرف می‌کنند، احتمال زایمان زودرس را به میزان پنجاه درصد یا بیشترکاهش می‌دهند. به‌علاوه، مرکز کنترل بیماری‌های امریکا توصیه می‌کند که حداقل یک ماه قبل از اینکه باردار شوید و هر روز در دوران بارداری اسیدفولیک مصرف کنید. این مرکز همچنین توصیه می‌کند که در صورت امکان، تمام زنان در سنّ باروری هر روز یک دوز چهارصد میکروگرمی ‌اسیدفولیک مصرف کنند؛ بنابراین شما می‌توانید حتّی قبل از آنکه تصمیم به باردار شدن بگیرید، اسیدفولیک مصرف کنید. بر هیچ‌کس پوشیده نیست که اسیدفولیک یک مادّۀ مغذّی اساسی در بدن است. امّا آیا مردان هم باید اسیدفولیک مصرف کنند؟

نقش اسیدفولیک در باروری مردان!

درست است که برای باروری موفّق به تخمک و اسپرم نیاز است، امّا لازم است بدانیم که اگرچه زنان در زمان تولّد با تمام تخمک‌های خود به دنیا می‌آیند، بدن مردان به‌طور روزانه اسپرم تولید می‌کند. درواقع 1500 سلول جدید اسپرم هر ثانیه تولید می‌شوند. این روند تولید اسپرم از سلول‌های بنیادی تا سلول اسپرم حدود شصت روز طول می‌کشد. بر مبنای گزارش‌های مطرح‌شده، سطح فولات اندازه‌گیری‌شده در مایع منی با تعداد اسپرم و سلامتی آن مرتبط است؛ به‌گونه‌ای که پژوهش‌های گذشته نشان داده که سطح پایین فولات در مایع منی با ضعف اسپرم همراه است و از این‌رو لازم است بدانیم که فولات نقش مهمّی ‌در سلامت اسپرم دارد.

آیامصرف مکمّل ‌اسیدفولیک باعث افزایش تعداد اسپرم می‌شود؟

پاسخ این است که ممکن است مصرف این مکمّل در تعداد اسپرم‌ها اثرگذار باشد؛ اگرچه تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد. به‌علاوه، نتایج پژوهشی که اخیراً به بررسی آثار مکمّل روی و اسیدفولیک در مردان پرداخته نشان داده است زمانی که تعداد اسپرم‌ها کم باشد، تحرّک اسپرم و درصد اسپرم‌‌هایی که شکل طبیعی دارند کم است.

چه میزان باید اسیدفولیک دریافت کرد؟

دوز توصیه‌شده برای همۀ زنان در سنّ باروری حدود چهارصد میکروگرم فولات در روز است. اگر هر روز مولتی‌ویتامین مصرف می‌کنید، حتماً بررسی کنید که مقدار توصیه‌شده را داشته باشد. اگر به دلایلی نمی‌خواهید مولتی‌ویتامین مصرف کنید، می‌توانید مکمّل‌‌های اسیدفولیک را مصرف کنید.

• در مردان و پیش از بارداری چهارصد میکروگرم
• در سه ماه اول بارداری چهارصد میکروگرم
• برای ماه‌‌های چهار تا نه حاملگی ششصد میکروگرم
• در دوران شیردهی پانصد میکروگرم

 به یاد داشته باشید که در کشور ما به‌طورکلی دوز چهارصد مورد تأیید و استفاده است و اثر مفید لازم را به جنین و مادر منتقل می‌کند. اگر فرزند قبلی شما نقص لولۀ عصبی داشته، توصیه می‌شود تحت‌ِنظر پزشک میزان روزانۀ اسیدفولیک خود را تا چهارصد میکروگرم (همان چهارمیلی‌گرم) هر روز افزایش دهید.

اگر باردار و شاغل هستید، شاید بخواهید بدانید که آیا می‌توانید به کارتان در دورة بارداری ادامه دهید یا نه. بسیاری از زنان بدون هیچ مشکلی به کارشان ادامه می‌دهند. حاملگی تغییرات زیادی در بدن شما ایجاد می‌کند و توانایی برای ادامة کار، بستگی به سلامت کلی شما، سلامت جنین و نوع کارتان دارد. بیشترِ شغل­ها برای کل دورة بارداری بی خطرند، اما مشاغلی هستند که در اواخر بارداری ممکن است نیاز به تغییر در شرایط یا توقف آنها باشد. برای مثال گاهی زمان‌بندی و ساعات کاری باید تغییر کند.

اگر در دورة بارداری به کار ادامه می‌دهید، بی خطر بودن کار و احساس راحتی شما اهمیت دارد. بسیاری از کارهای پشت میزی و کار با کامپیوتر در حین حاملگی ایمن‌ هستند، اما به علت تجمع مایع در حاملگی، بعضی از مادران تنگی کانال در مچ دست  پیدا می‌کنند و این مسئله کار با صفحه‌کلید کامپیوتر را مشکل می‌کند. اگر فرم بدن در حاملگی تغییر کرده باشد و تمام مدت نشسته باشید، کشیدگی پشت، گردن و شانه در طول روز مشکل‌زا می‌شود.

اگر شغلی دارید که اغلب نیاز به بلند کردن، هل دادن و کشیدنِ اشیا دارد، در مورد ادامة آن با پزشک خود مشورت کنید. علائم بارداری، نظیر سرگیجه و خستگی شدید، بعضی مشاغل فیزیکی را مخاطره‌آمیز می‌کند. وقتی مرکز ثقل بدن شما تغییر می‌کند، حس تعادل شما آسیب می‌بیند و مستعد افتادن هستید.

خطرات محیطی

اگر با مواد شیمیایی، اشعه، فلزات سنگین، گازها و عوامل بیولوژیک مانند باکتری، قارچ، ویروس یا انگل سر و کار دارید، ممکن است به رعایت برخی احتیاط‌ها نیاز داشته باشید. بعضی از این عوامل از طریق خون مادر و جفت به جنین می‌رسند و بعضی سلامت مادر و جنین را مستقیماً تحت تأثیر قرار می‌دهند. در این موارد حتما با پزشک خود مشورت کنید. در صورت لزوم لباس‌های محافظ بپوشید و نکات ایمنی را همیشه رعایت کنید. اگر در فضای بسیار گرم  یا سرد کار می‌کنید و یا در معرض صداهای بسیار بلند قرار دارید، شاید تغییر وظائف کاری‌تان لازم باشد.

اگر در شغلتان باید مرتب سفر کنید، سعی کنید زمان‌بندی سفرها را در اواسط بارداری، بین هفته چهاردهم تا بیست و هشتم، تنظیم کنید؛ چون علائم اولیة بارداری از بین رفته و از طرفی شکم هنوز خیلی بزرگ و ناراحت‌کننده نشده است. مسافرت هوایی بعد از سی و شش هفته توصیه نمی‌شود. در صورت مسافرت هوایی، موارد زیر رعایت شود:

1- صندلی‌ای را رزرو نمایید که به‌راحتی بتوانید بلند شوید و قدم بزنید؛ همچنین نزدیک به سرویس بهداشتی باشد.

2- کمربند را زیر شکم و در امتداد استخوان لگن بکشید.

3- در هر وعده مقدار کمتری غذایی بخورید.

4- در صورت مسافرت خارج از کشور مطمئن باشید که در زمان معیّن برای انجام واکسیناسیون و یا امور پزشکی دیگر حضور خواهید داشت. از مسافرت به نواحی با خطر بالای مالاریا بپرهیزید.

5- در مسافرت با اتومبیل، زمان نشستن نباید بیش از پنج تا شش ساعت باشد. بعد از پنج یا شش ساعت پیاده شوید و حرکات کششی پا را انجام دهید. ضمناً همیشه کمربند ایمنی را ببندید.

از دیگر مشکلات شایع مادران باردار که مخصوصاً در محل کار بسیار آزاردهنده است، تهوع و استفراغ صبحگاهی است. برای تسکین و تخفیف این مشکل باید از غذاها و حتی بوی غذاهای در حال گرم شدن که محرک تهوع هستند، دوری کنید. بیسکوئیت‌ها یا سایر غذاهای ملایم، میان‌وعده‌های خوبی برای رفع گرسنگی و تهوع هستند. چای زنجبیل و آبنبات زنجبیل هم ترکیبات مفید و خوبی هستند.

در دوران بارداری احساس خستگی و نداشتن انرژی کافی در زمان کار شایع است و استراحت در ساعات کاری نیز امکان‌پذیر نیست. خستگی می‌تواند از علائم فقر آهن باشد، از این رو غذاهایی مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی، سبزیجاتِ با برگ سبز، غلات و حبوباتِ غنی‌شده با آهن مصرف کنید. همچنین استراحت‌های کوتاه و مکرر به خود بدهید. بلند شدن و چند دقیقه راه رفتن در اتاق، باعث نیرو و انرژی مجدد می‌شود. می‌توانید لامپ‌ها را خاموش کنید و چشمانتان را ببندید و پاها را بالاتر قرار دهید. این کارها نیز به شما انرژی دوباره می‌دهد.

یک بطری آب در میز یا محل کار خود داشته باشید و در طول روز کم کم همة آن را بخورید. در انتهای روز بهتر است خریدها را آنلاین انجام داده و برای تمیز و مرتب کردن خانه از کسی کمک بگیرید. ورزش ممکن است آخرین نکته‌ای باشد که به ذهنتان می‌رسد. در انتهای یک روز طولانی، فعالیت فیزیکی می‌تواند به حفظ انرژی کمک کند. به‌ویژه اگر تمام روز پشت میز نشسته‌اید، بهتر است بعد از کار پیاده‌روری کنید و یا به کلاسِ تناسب اندامِ دوران بارداری بروید.

حداقل هشت ساعت خواب در شبانه‌روز ضروری است. به پهلوی چپ بخوابید تا خون‌رسانی به جنین به حداکثر برسد و ورم کاهش یابد. برای راحتی بیشتر یک بالش بین پاها و یکی زیر شکم قرار دهید. همچنان‌که سن حاملگی بیشتر می‌شود، فعالیت‌هایی مثل نشستن و ایستادن مشکل‌زا و ناراحت‌کننده می‌شوند. استفاده از صندلی‌های قابل تطابق با پشتی خوب، نشستن‌های طولانی را راحت‌تر می‌کند. به‌ویژه با افزایش سن حاملگی و افزایش وزن و تغییر شکل بدن، در صورت قابل تطابق نبودن صندلی محیط کار، می‌توان از یک بالش کوچک برای حمایت پشت استفاده کرد. پاها را بالاتر قرار دهید تا ورم به حداقل برسد. پاها را به صورت ضربدری روی هم قرار ندهید. اگر لازم است در محل کار مدت طولانی بایستید، یکی از پاهای خود را بالاتر روی یک زیر پایی یا جعبه قرار داده و به تناوب پاها را عوض کنید.

ایستادن طولانی، خصوصاً در اواخر بارداری، باعث درد پا و پشت و کاهش خون‌رسانی به جنین و حتی کاهش رشد جنین می‌شود. کفش‌های راحت بپوشید که به‌خوبی از قوس کف پا محافظت کنند. حتی وقتی در حال بلند کردن اجسام سبک هستید، وضعیت مناسب می‌تواند از پشت شما محافظت کند. روی زانوها خم شوید، نه کمر؛ و با کمک پاهای خود اجسام را بلند کنید، نه پشت خود. از پیچ و خم دادن به بدن در حین بلند کردن اجسام خودداری کنید.

و در پایان اینکه استرس‌های شغلی، انرژی‌ای را که برای حفظ بارداری و مراقبت از خود و جنین دارید، از شما می‌گیرند. بنابراین استرس‌های شغلی را مدیریت کنید.

راه‌کارهای کاهش استرس شغلی

• لیستی از کارها و تقدّم و تأخّر آنها تهیه کنید و ببینید آیا می‌توانید بعضی کارها را به دیگران بسپارید یا حذف کنید.
• از کسانی که که حامی شما هستند، در محیط کار کمک بگیرید. تکنیک‌های آرام‌سازی ماندد تنفس آهسته یا تصور حضور در یک محیط آرام را تمرین کنید و کلاس‌های یوگای بارداری را امتحان نمایید.

سخن آخر

وضعیت‌های خاصی در محیط کار ممکن است خطر عوارض بارداری افزایش دهند. مثلاً ممکن است از طرفی مستعدِ زایمان زودرس باشید و از سوی دیگر در تماس با مواد مضر، سرو صدای زیاد، لرزش ناشی از ماشین‌های بزرگ و درجة حرارت بسیار بالا و یا مجبور به ایستادن طولانی و بلند کردن وسائل سنگین در محیط کار. در هر یک از این موارد که احساس نگرانی می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید تا با هم تصمیم بگیرید که آیا شما نیاز به مراقبت‌های خاص و یا تغییر وظائف کاری‌تان در حین بارداری دارید یا خیر.

شیردهی موفق برای تمام مادرانی که فرزند خود را تازه به دنیا آورده‌اند، وضعیتی ایده‌آل است. جریان مداوم شیر بعد از تولد و پستان گرفتن نوزاد، موجب اعتماد به نفس مادر برای تداوم شیردهی می‌شود. اما دو عامل مهم سبب اختلال در یک شیردهی موفق می‌شود:

• کافی نبودن جریان شیر
• قراردادن نادرست نوزاد زیر پستان مادر

معمولاً مصرف مایعات و انواع نوشیدنی‌های مجاز در ماه‌های اول پس از زایمان، سبب تولید شیر کافی می‌شود، اما تداوم آن منوط به مداوم و منظم بودنِ مکیدن نوزاد است. اگر مکیدن کم باشد، تولید شیر هم کم شده و به مرور، منجر به خشکی پستان‌ها می‌گردد. همچنین وقتی نوزاد به شکل صحیح زیر پستان قرار گیرد، یعنی تمام هالة پستان داخلِ دهانِ او باشد، موقعیت مطلوب برای شیر دادن وجود دارد و این موقعیت، سببِ مکیدنِ صحیح و تولید بیشتر شیر می‌شود.

هرگاه موقعیتِ دهانِ نوزاد مناسب نباشد، تَرَک نوکِ پستان اتفاق می‌افتد، در این شرایط باید از پستان دیگر استفاده کرد. همچنین با چرب کردن نوک پستان با کرم‌های ترمیم‌کننده، باید به بهبود سریع‌تر آن کمک کرد. اگر به هر دلیلی، برای مثال بیماری نوزاد یا تب و کم‌اشتهایی او، شیر در پستان باقی بماند و خارج نشود، باید در اسرع وقت شیر را دوشید و پستان را کامل تخلیه کرد تا تبدیل به عفونت و التهاب و در نتیجة آن آبسه پستان نشود.

شروع التهاب پستان با درد آن و تب همراه است. روش درمان نیز تخلیة پستان، مصرف مسکن و مایعات فراوان و در صورت ادامه تب، مصرف آنتی‌ بیوتیک است. اگر عفونت پستان درمان نشود، تبدیل به آبسة پستان می‌شود. درمان آبسه، تخلیة آن و مصرف آنتی بیوتیک وریدی و بستری مادر است. پس برای جلوگیری از عوارض شیردهی، که گاه با شکست مادر در شیر دادن همراه است، نیاز به آگاهی و آموزش کافی قبل از زایمان و سپس در دوران شیردهی است تا از عوارض شدید جلوگیری و دوران شیردهی با موفقیت و سلامت طی شود.

گفتنی است که شیردهی کامل تا دو سال، از شاخص‌های سلامت جامعه و یکی از معیارهای سازمان بهداشت جهانی (WHO) برای یک جامعة سالم است. به امید روزی که تمام مادران انگیزة کافی برای شیردهی و پشتکار و اعتماد به نفس لازم را در این برهة مهم از زندگی نوزاد داشته باشند.

دیسمنوره و انواع آن

«دیسمنوره»یا دردِ دورانِ قاعدگی به دردی گفته می­شود که در حین دورة خونریزی ماهیانه به وجود می­آید. شیوع دقیق آن مشخص نیست، ولی حدود پنجاه و دو درصد از زنان در طول دورة باروری این درد را تجربه می­کنند. شیوع آن در سنین جوانی شایع­تر است؛ این درد معمولاً با شروع دوره­های تخمک­گذاری در بانوان ایجاد می­شود و بعد از زایمان و با افزایش سن کاهش می­یابد. شکل معمول آن در روزهای اول خونریزی شروع می­شود، تا روز سوم ادامه دارد و با قطع خونریزیاز بین می­رود. این دردممکن است با علائم دیگری چون سردرد، تهوع و استفراغ، سرگیجه، بی­حالی و افزایش حساسیت به درد و تحریکات فیزیکی و روانی همراه باشد.

عامل ایجاد دیسمنوره، ترشحِ عواملی شبه­هورمونی است به نام پروستاگلندین­ها که از سلول­های تخریب­شدة لایة داخلِ رحمی ترشح می­کنند و باعث انقباضات عضلانی و ایجاد درد می­شوند. میزان ترشح پروستاگلندین­ها در بعضی افراد بیشتر است، بنابراین آنها درد بیشتری احساس می­کنند.درد معمولاً در زیر شکم هست و به پاها و کمر تیر می­کشد. این درد حالت کرامپی دارد، یعنی کم و زیاد می شود و حالتی مبهم دارد. همچنین در بعضی مواقع، درد با احساس افسردگی و نفخ شکم همراه است.

دیسمنوره، با توجه به علت ایجاد­کنندة آن، به دو شکل اولیه و ثانویه تقسیم می­شود. در مواردِ اولیة دیسمنوره، غالباً علت خاصی برای ایجاد آن وجود ندارد و معمولاً با بالا رفتن سن و بعضی مواقع با زایمانطبیعی از بین می­رود؛ این دردهامعمولاً خفیف­اند و به­راحتی با مصرف مسکّن بهبود می­یایند. در موارد دیسمنورة ثانویه، علتی برای آنقابل ردیابی است؛ مانندِ عفونت لگنی، اندومتریوز، میوم رحمی، انسداد مسیرِ خروجِ خونِ قاعدگی، شکل­های غیر طبیعی سیستم ژنیتال زنانه، اشکالات پردة بکارت، فتق و توده­های شکمی. در این حالت باید ارزیابی توسط پزشک انجام شود و اگر علت ثانویه وجود دارد، برطرف گردد.

دیسمنورة اولیه معمولاً با شروع قاعدگی یا حداقل یک تا دو روز قبل از قاعدگی شروع می­شود و دو تا سه روز بعد از شروعِ آن پایان می­یابد، ولی در دیسمنورة ثانویه، درد غالباً از اواسط دورة قبل از قاعدگی شروع می­شود و به مرور افزایش می­یابد؛ چنان­که قبل و بعد از قاعدگی بیشترین شدت را دارد. اگر دختر شما بلافاصله بعد از شروعِ عادتِ ماهیانه و در سن پایین به دیسمنوره مبتلا شده، بهتر است علت­های ثانویه بررسی گردد؛ چون در اوائل شروع سیکل­های ماهیانه، دوره­های قاعدگی بدون تخمک­گذاری است و نباید با درد همراه باشد، ولی مدتی بعد از شروعِ تخمک­گذاری منظم، دردهای قاعدگی نیز شروع می­شوند. بنابراین شروع دردهای قاعدگیِ دختران جوان در اوائل شروع سیکل­های ماهیانه، غیر عادی است و باید بررسی گردد.

درمان دیسمنوره

در علل ثانویه باید به درمان عاملی پرداخت که سببِ ایجاد دیسمنوره شده است، مثلاً در عفونت­های لگنی، درمان عفونت و در پولیپ یا میوم یا اندومتریوز، درمان مخصوص آن بیماری انجام می­شود؛ ولی در دیسمنورة اولیه معمولاً مصرف داروهای مسکنی چون ایبوبروفن، مفنامیک اسید و ناپروکسن مفید است.

روش­های سنتی درمان دیسمنوره هم جالب هستند، بنابراین در اینجا به آنها نیز اشاره می­کنیم. در طول روزهای اول قاعدگی بهتر است از مصرف غذاهای نفاخ خوداری نمایید. استعمال دخانیات و الکل سبب تشدید دیسمنوره می­شود. اسیدهای چرب اساسی بیشتری مصرف نمایید. این اسیدها در ماهی­های آب سرد (نظیر سالمون)، آجیل یا گردو، بادام و کنجد وجود دارند و درد قاعدگی را کاهش می­دهند. بهتر است یک هفته قبل از قاعدگی از این غذاها بیشتر استفاده کنیم.

اسفناجِ بخار پز، تمشک، زعفران، رازیانه، ترخون، تره فرنگی، موسیر،فلفل سیاه و دارچین بیشتری در رژیم غذایی مصرف نمایید. استفاده از انواع دمنوش­ها مثل چای بابونه، سنبل­الطیب و گل گاو زبان بسیار مفید است. مصرف مکمل­های منیزیوم و B6 از یک هفته قبل از عادت ماهیانه نیز مفید است.

برخی از بانوان ممکن است با مصرف برخی از غذاها دچار دیسمنوره بیشتری شوند که بهتر است این غذاها و مواد استفاده نشود. از مصرف زیاد نمک در دورة ماهیانه خودداری نمایید. همچنین تمرین­های ورزشی مانندِ یوگا، تای چی، پیلاتس و تمرینات تنفسی نظیرِ تنفس عمیق و هیپنوتیزم به کاهش درد قاعدگی کمک می­کند.

در حاملگی به علت ترشح هورمون‌های جفتی، مانند هورمون رشد، هورمون آزادکنندة کورتیکوتروپین، لاکتوژن جفتی و پروژسترون، مقاومت به انسولین افزایش می‌یابد. شیوع دیابت بارداری در آمریکا، حدود شش تا هفت درصد است.

ریسک‌فاکتورهای دیابت بارداری

• سابقة دیابت بارداری در حاملگی‌های قبلی و یا سابقة عدم تحمل گلوکز
• تعلق به نژادهایی که شیوع دیابت تیپ دو در آنها بیشتر است (مانند نژاد آفریقایی-آمریکایی، هیسپانیک-آمریکایی، بومیان آمریکا و غرب و شرق آسیا)
• سابقة خانوادگی دیابت به‌ویژه در خویشاوندان درجة اول
• داشتنِ شاخص تودة بدنیِ بیشتر از سی، افزایش وزن قابل توجه در اوائل جوانی و یا بین حاملگی‌ها، و افزایش وزن زیاد در بازة هفتة دوازدهم تا بیست و چهارم حاملگی
• داشتن بیش از بیست و پنج سال  سن در زمان حاملگی
• مرگ و میر پریناتال (دوران بارداری و پس از زایمان) غیر قابل توجیه یا مالفورماسیون (ناهنجاری) جنینی
• سندروم متابولیک، تخمدان پلی کیستیک، فشارخون بالا و مصرف کورتون
• حاملگی‌های متعدد

زمان غربالگری دیابت بارداری

در غیاب تست قند خون اولیه و یا تست خون اولیة منفی، هفته‌های بیست و چهارم تا بیست و هشتمِ حاملگی زمان غربالگری است.

روش غربالگری

• بررسی دومرحله‌ای: ابتدا تست آزمایش تحمل گلوکز  (GCT)با پنجاه گرم گلوکز و در صورت مثبت بودن این تست، تست تحمل گلوکز (GTT) سه ساعته با صد گرم گلوکز برای تشخیص دیابت بارداری انجام می‌شود.
• بررسی یک‌مرحله‌ای: تست تحمل گلوکز (GTT) دو ساعته با هفتاد و پنج گرم گلوکز انجام می‌شود.

درمان تغذیه‌ای

در تمام مبتلایان به دیابت بارداری، درمان تغذیه‌ای با اهداف زیر انجام می‌شود:

• رسیدن به قند خون نرمال
• جلوگیری از ایجاد کتوزیس (بدن به جای گلوکز شروع به سوزاندن چربی کند)
• رسیدن به وزن حاملگی مناسب بر اساس شاخص توده بدنی(BMI)
• رشد مناسب جنین

توصیه‌های غذایی

• مصرف سه وعده غذا با حجم کم تا متوسط و دو تا چهار نوبت اسنک یا لقمه‌های کوچک
• برای زنانِ با وزنِ حاملگیِ ایده‌آل، دریافتِ 30 کیلو کالری بر کیلوگرم در روز
• برای زنان دارای اضافه وزن، دریافت 22 تا 25 کیلو کالری بر کیلوگرم در روز
• برای زنان نسبتاً چاق، دریافت 14 کیلو کالری بر کیلوگرم در روز
• برای زنان چاق، دریافت حداقل 1800 کالری در روز جهت جلوگیری از کتوزیس

محدودیت دریافت کربوهیدرات در رژیم غذایی، در حدِ چهل درصدِ کالری دریافتی است. مابقی کالری شامل پروتئین (بیست درصد کالری روزانه) و چربی (چهل درصد کالری روزانه) است و مصرف چربی اشباع‌شده باید کمتر از هفت درصد کل کالری روزانه باشد. مصرف لقمه‌های کوچک شبانه جهت جلوگیری از کتوزیس ناشی از ناشتایی لازم است.

عوارض دیابت بارداری بر جنین

• نوزادان LGA یا بزرگ نسبت به سن حاملگی و ماکروزومی
• پره‌اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی
• افزایش مایع آمنیوتیک یا پلی هیدرآمنیوس
• مرده‌زایی
• عوارض نوزادی: شامل افزایش قند خون، هیپربیلی‌ روبینمی یا زردی نوزادی، کاهش کلسیم، کاهش منیزیوم، پلی‌ سیتمی‌ (افزایش‌ تعداد گلبول‌های‌ قرمز خون‌)، سختی در تنفس و بزرگ شدن قلب
• عوارض دراز مدت: اختلالات رشد و نمو سیستم عصبی و تکامل زبانی و عوارض متابولیک پس از تولد

عوارض مادری دیابت بارداری

• احتمال شیوع آن در حاملگی‌های بعدی، برای یک سوم تا دو سوم زنان دارای دیابت بارداری
• تحمل نکردن گلوکز در دورة بعد از حاملگی، در بیست از درصد زنان دارای دیابت بارداری
• سندروم متابولیک
• امکان دیابت تیپ دو: 7/3 درصد، طی نه ماه پس از زایمان؛ 9/4 درصد، طی پانزده ماه پس از زایمان؛ 1/13 درصد،  طی پنج سال پس از زایمان؛ 9/18 درصد، طی نه سال پس از زایمان؛ 50 تا 70 درصد، طی پانزده تا بیست و پنج سال پس از زایمان
• مهم­ترین عامل توسعة دیابت تیپ یک به تیپ دو در زنان دارای دیابت بارداری با HLA DR3/DR4، بانوانِ لاغرِ دارای دیابت بارداری، وجود دیابت کتوزیس در طی حاملگی و نیاز به درمان با انسولین در طی حاملگی
• احتمال ابتلا به بیماری قلبی- عروقی

پیگیری و پیشگیری از دیابت تیپ دو

1- آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) در طی چهار تا دوازده هفته پس از زایمان با تست تحمل گلوکز (GTT) دو ساعته با هفتاد و پنج گرم گلوکز توصیه می‌شود.

2- آزمایش قند خون پلاسما در حالت ناشتا (FPG)، به عنوان تست قابل قبول جهت بررسی پس از دیابت بارداری پذیرفته شده است.

3- پس از دیابت بارداری، بررسی سالانة تست تحمل گلوکزِ (GTT) دو ساعته با هفتاد و پنج گرم گلوکز یا آزمایش قند خون پلاسما در حالت ناشتا هر سه سال یک بار انجام می‌گیرد.

4- در افرادی با سابقة خانوادگی دیابت، چاقی و سایر ریسک‌فاکتورهای دیابت، پیشنهاد می‌شود بررسی دیابتِ تیپ دو هر یک تا دو سال انجام گیرد.

5- جهت پیشگیری از بیماری قلبی-عروقی در غیاب شواهد تیپ دو، رعایت رژیم غذایی سالم، کاهش وزن، فعالیت فیزیکی مناسب و ترک سیگار برای تمام خانم‌هایی که مبتلا به دیابت بارداری بودند، توصیه می‌شود.

تولد نوزاد حادثه‌ای لذت‌بخش در زندگی یک زن و البته زمان ایجاد تغییراتی مهم و بزرگ در زندگی اوست. اضافه شدن مسئولیت‌های مراقبت از نوزاد و تغییرات در روابط زوج و خانواده، بر کار و روابط اجتماعی زن تأثیر می‌گذارد و در نهایت می‌تواند منجر به استرس بارز در او شود.

علاوه بر رنجی که هر فرد با افسردگی متحمل می‌شود، در افسردگی بعد از زایمان، از آنجا که نوزاد نیز برای تغذیه و مراقبت به مادر وابسته است، مشکلات بیشتری در زمینة اجتماعی و سلامت ایجاد می‌شود. متأسفانه در موارد قابل توجهی، افسردگی بانوان بدون تشخیص و درمان باقی می‌ماند. این موضوع نشان می‌دهد که بالینگران باید تلاش بیشتری برای شناسایی و درمان زنان انجام دهند؛ به‌ویژه در دورة بعد از زایمان که اختلالات خلقی می‌تواند تأثیرات عمیقی بر مادر، خانواده و نوزاد داشته باشد. البته شایع‌ترین اختلال خلقی، «غم بعد از زایمان» (Post partum blue) است که باید آن را از افسردگی بعد از زایمان افتراق داد.

غم بعد از زایمان یا اندوه بچه

غمِ بعد از زایمان یا اندوه بچه، شایع‌ترین علامت خلقی است که خانم‌ها در دورة بلافاصله بعد از زایمان تجربه می‌کنند. در حدود پنجاه تا هشتاد درصد بانوان این اختلال را تجربه می‌کنند که شامل علائم گذرا و نوسانات خلقی سریع، ازجمله زود به گریه افتادن، تحریک‌پذیری، اضطراب، بی‌خوابی، فقدان انرژی، کاهش اشتها، احساس ملال، سردرگمیِ ذهنی و احساس احاطه شدن به‌ویژه در زمینة مسئولیت‌های مراقبت از نوزاد است.

غم بعد از زایمان ماهیتی گذرا دارد؛ این اختلال به‌طور مشخص بعد از روز سوم زایمان و با ترخیص مادر از بیمارستان رخ می‌دهد، علائم آن در روز پنجم افزایش می‌یابد و به‌طور خودبه‌خودی تا روز دهم بعد از زایمان برطرف می‌شود. با اینکه اصطلاح «blue» برای نشان دادن خلق پایین به کار می‌رود، بعضی از تحقیقات گزارش کرده‌اند که در غم بعد از زایمان، خرسندی و هیجان زنان نسبت به افسردگی بیشتر است و به همین دلیل استفاده از «blue» را در این نام­گذاری اشتباه دانسته­اند.

سبب‌شناسی غم بعد از زایمان

گرچه عوامل ایجاد‌کنندۀ غم بعد از زایمان به گونه‌ای روشن مشخص نشده است، به‌طور کلی آن را به عواملی چون تغییرات هورمونی زنان، استرس تولّد بچه و آگاهی از اضافه شدن مسئولیت مادری نسبت داده‌اند. اغلبِ تحقیقات نشان داده‌اند که عواملی چون سن، نژاد، فرهنگ، وضعیت اقتصادی - اجتماعی و شیوۀ تغذیه‌ای نوزاد، ارتباط چندانی با غم بعد از زایمان ندارند.

در مواردی دیده شده که اختلال در روابط زوج یا روابط خانوادگی ضعیف با افزایش غم بعد از زایمان همراه است و بعضی مطالعات گزارش کرده‌اند که اختلالاتِ خلقیِ قبلی و یا اختلالات خلقیِ حینِ بارداری، احتمال ایجاد غم بعد از زایمان را افزایش می‌دهند.

پیش‌آگهی و درمان

اگرچه در بیست تا بیست و پنج درصد از مواردِ غمِ بعد از زایمان، افسردگی بعد از زایمان گزارش شده، اما شواهد قاطعی وجود ندارد که نشان دهد «اندوه بچه» به یک دوره افسردگی منجر خواهد شد. جز آموزش، تخلیة هیجانی تجربیات مادر و حمایت از مادر، اختلال اندوه بچه به درمان تخصصی دیگری نیاز ندارد؛ البته پایش دقیق از نظر تشدید یا طولانی شدن علائم لازم است و اگر علائم بیش از دو هفته طول بکشد، ارزیابیِ افسردگی پس از زایمان ضروری است.

افسردگی پس از زایمان

در تقسیم‌بندیِ جدیدِ اختلالات روان‌پزشکی، افسردگیِ پس از زایمان به «افسردگیِ حوالی زایمان» تغییر نام داده است. این افسردگی با بروزِ علائمِ جدیدِ افسردگی در هر زمان از دوران بارداری تا یک ماه پس از آن (و در بعضی منابع تا سه ماه پس از زایمان) مشخص می‌شود.

در حدود ده تا پانزده درصد از زنانی که زایمان می‌کنند، ممکن است دچار افسردگی پس از زایمان شوند. خلق افسرده یا احساس لذت نداشتن، هیجان غالب در این زنان است. اختلال خواب و اشتها، اضطراب، احساس گناه یا بی‌کفایتی شدید و افکار وسواسیِ جبری به‌ویژه با محتوای آسیب زدن شایع است. در بعضی موارد هم علائم روان‌پریشی و یا افکار آسیب به خود یا کودک دیده می‌شود.

فاکتورهای خطر در ایجاد افسردگی پس از زایمان (Postpartum depression)، شامل سابقة شخصی یا خانوادگی افسردگی و همچنین سابقة شخصیِ افسردگی‌های پیشینی است که مرتبط با حوادثِ تولید مثلی (از جمله افسردگیِ قبل از قاعدگی یا افسردگیِ بعد از بارداری قبلی) بوده‌اند. زنانی که با مشکلات روانیِ اجتماعی شدید یا متعدد، مشکلات بین فردیِ مزمن و فقدان حمایت مواجه‌اند، با ریسک بالاتری برای تجربة افسردگیِ اساسی در دورة بعد از زایمان روبه‌رو هستند.

برخلاف غم بعد از زایمان، افسردگی حوالی زایمان نیازمند درمان اختصاصی تحت نظر روان‌پزشک است و در صورت عدم درمان می‌تواند عوارض نامطلوب برای مادر، جنین و نوزاد در پی داشته باشد و چند ماه تا چند سال ادامه یابد. درمان‌ها شامل درمان‌های دارویی و غیر دارویی است که بر اساس نوع و شدت افسردگی و زمان بروز آن، در مورد نوع درمان تصمیم‌گیری می‌شود.

بارداری زمان مناسبی برای ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی ازجمله رژیم غذایی سالم‌تر و افزایش فعّالیت جسمانی است، زیرا در این دوران زنان بیشتر تمایل دارند که رفتارهای غیرسالم را کنار بگذارند. تحقیقات بسیاری ثابت کرده‌اند که ورزش در بارداری ایمن است و با کاهش خطر افزایش وزن بیش از حد از دیابت بارداری، فشار خون بالا و پره‌اکلامپسی (مسمومیت حاملگی)، دردهای لگنی، جنین بزرگ، زایمان با ابزار، بی‌اختیاری ادرار و افسردگی جلوگیری می‌کند. البته ورزش‌های معمول در بارداری با توجّه به تغییرات در آناتومی و فیزیولوژی مادر باردار تعدیل می‌شوند تا از ایجاد عوارض جانبی در جنین جلوگیری شود.

فواید ورزش در بارداری

• مشابه سایر افراد غیرباردار باعث بهبود عملکرد سیستم قلبی- تنفّسی می‌شود.
• کاهش دردهای اسکلتی عضلانی ناشی از بارداری مثل درد کمربند لگنی و کمر
• جلوگیری از ازدیاد وزن بیش از حد
• پیشگیری از بی‌اختیاری ادراری با ورزش کگل (تقویت عضلات کف لگن)
• کاهش خطر تولّد نوزاد درشت
• کاهش زایمان با ابزار (فورسپس و واکیوم)
• کاهش ایجاد دیابت بارداری و فشار خون بالا در بارداری با فعّالیت جسمانی در قبل و اوایل بارداری.

خطرات ورزش در بارداری

• ضربه به مادر که می‌تواند منجر به عوارضی مثل جداشدگی جفت و در نتیجه تأثیر بر سلامت جنین شود.
• ورزش‌های آبی درجة حرارت بهتری برای بدن ایجاد می‌کنند. افزایش درجة حرارت مرکز بدن مادر در حدود بیشتر مساوی 39 درجة سانتی‌گراد در چهار تا شش هفتة اول بارداری با افزایش خطر اختلال لولة عصبی در جنین همراه است. اگرچه طیّ ورزش معمولاً درجة حرارت به این حد نمی‌رسد.
• ورزش ممکن است اثر منفی کمی بر وزن هنگام تولّد نوزاد داشته باشد (در حدّ کمتر از شصت گرم)، امّا خطر تولّد نوزادی کمتر از سنّ بارداری بالا نمی‌رود.
• ورزش‌های سبک تا متوسّط خطر سقط یا زایمان زودرس را در بارداری‌های طبیعی افزایش نمی‌دهند. البته از انجام ورزش‌های سنگین مثل مسابقات تنیس، وزنه‌برداری و دوی ماراتن در زمان لانه‌گزینی باید اجتناب شود.

موارد منع ورزش در بارداری

زنان باردار مبتلا به بیماری‌های طبّی (مانند مسمومیت بارداری و محدودیت رشد جنین) بهتر است ورزش را محدود یا از ورزش اجتناب کنند، زیرا ورزش در این افراد سبب افزایش مقاومت عروق جفتی می‌شود.

توصیه‌ها

• شروع ورزش با پنج تا ده دقیقه گرم کردن و نرمش‌های کششی باشد، سپس شروع برنامة ورزشی در هر بار سی دقیقه و حداقل پنج بار در هفته و پایان دادن به ورزش با پنج تا ده دقیقه سرد کردن بدن.
• ورزش‌ها باید شامل ورزش‌های ایروبیک و تمرین‌های مقاومتی باشد، مثل راه رفتن، شنا، دوچرخه‌سواری، پارو زدن و قایقرانی.
• فعّالیت‌هایی که همراه با خطر افتادن و ضربه به شکم است، ممنوع است.
• ورزش‌های که با پرش و تغییرات سریع در جهت همراه است، خطر آسیب مفاصل را افزایش می‌دهد و بهتر است از آن‌ها اجتناب شود. در بارداری به دلیل شلی لیگامان‌ها در اثر هورمون‌ها مفاصل کمتر حمایت می‌شوند، به‌خصوص در زنانی که عضلات ضعیفی دارند.
• یوگا عموماً برای مادر و جنین ایمن است و می‌تواند راحتی و قدرت مادر را افزایش و استرس را کاهش دهد. البته مادران از وضعیت‌هایی که در آن راحت نیستند و احتمال عدم تعادل و افتادن دارد، باید اجتناب کنند.
• از ورزش‌هایی که عموماً در وضعیت خوابیده به پشت انجام می‌شود، بعد از سه ماهة اول اجتناب شود، چون در این وضعیت تقریباً ده درصد زنان حملات افت فشار خون را به دلیل فشار رحم حامله بر آئورت به‌خصوص در سه ماهة سوم تجربه می‌کنند.
• ورزش‌های قدرتی با وزنة کوچک‌تر از چهارونیم کیلوگرم یا بدون وزنه در بارداری ایمن است، امّا از ورزش‌های ایزومتریک تکرارشونده باید اجتناب شود، چون منجر به افزایش فشار ناگهانی و افزایش فشار داخل شکم و کاهش موقّت جریان خون جفتی می‌شود.
• ورزش‌های مربوط به عضلات کف لگن در دوران بارداری خطر  بی‌اختیاری ادرار را کاهش می‌دهد.
• از رفتن به ارتفاعات بالای شش هزار  پا به دلیل کاهش اکسیژن محیط باید اجتناب شود. در صورت بروز سردرد، تهوّع، خستگی و بی‌اشتهایی باید سریعاً به پایین منتقل شوند.

ورزش‌های آبی در بارداری

• منجر به کاهش ادم محیطی و کاهش فشار روی مفاصل تحمّل‌کنندة وزن می‌شود.
• شنا در وضعیت کرال پشت با عوارض جانبی همراه نیست.
• از غوّاصی در سراسر بارداری باید اجتناب شود، چون جنین در خطر بیشتری قرار می‌گیرد و گردش خون ریة جنین نمی‌تواند حباب‌ها را فیلتر کند.
• مادران باردار باید از قرار گرفتن در معرض دمای بالای 32 درجه اجتناب کنند.

شدّت ورزش در بارداری

• باید متناسب با تحمّل شخص باشد و به‌تدریج افزایش یابد.
• در زنان بارداری که سابقة ورزشی ندارند، از ده دقیقه در روز به سی دقیقه و پنج تا هفت روز در هفته به‌تدریج افزایش یابد. شرایط محیط از نظر تهویه، دما و میزان رطوبت مناسب باشد. هرگونه کاهش وزن حین ورزش یعنی از دست دادن مایعات بدن و باید قبل از شروع مرحلة بعدی مایعات از دست‌رفته جبران شود. قند خون در زنان باردار طیّ ورزش نسبت به زنان غیرباردار سریع‌تر پایین می‌آید، درنتیجه رژیم غذایی مناسب اهمّیت دارد.

چه زمانی ورزش را متوقّف کنیم؟

• خونریزی واژینال
• انقباض‌های رحمی منظّم و دردناک
• نشت مایع آمنیوتیک
• تنگی نفس
• گیجی و سنکوب
• سردرد شدید
• درد قفسة سینه
• ضعف عضلات
• درد یا تورّم ساق پا

توصیه‌های ورزشی در افراد مختلف

ورزشکاران حرفه‌ای باردار

این زنان ممکن است افزایش وزن دوران بارداری و وزن جنینی کمتری داشته باشند که به دلیل کاهش تودة چربی جنینی است. در آنان که در خطر تولّد نوزادی کوچک‌تر از سنّ بارداری هستند، ورزش باید محدود شود. ورزش حرفه‌ای در عواقب زایمان مثل طول مرحلة منجر به زایمان، میزان سزارین و شدّت پارگی پرینه تأثیر ندارد.

زنان دیابتیک

در زنان مبتلا به دیابت یا در معرض خطر ابتلا به دیابت ورزش منجر به بهبود کنترل قند خون و افزایش حسّاسیت بافت‌ها به انسولین می‌شود و خطر ایجاد دیابت بارداری را کاهش می‌دهد.

زنان چاق

ورزش منجر به محدودیت افزایش وزن می‌شود و میزان خطر ابتلا به دیابت بارداری و مسمومیت حاملگی را کاهش می‌دهد.

زنان در معرض خطر بالای سقط یا تولّد پره‌ترم

در این افراد ورزش به‌خصوص از نوع کششی و بلند کردن وزنه توصیه نمی‌شود، امّا در بیشتر زنان فعّالیت فیزیکی میزان خطر سقط یا تولّد زودرس را بالا نمی‌برد و استراحت این خطر را کاهش نمی‌دهد.

زنان در معرض خطر بالای محدودیت رشد جنین

اثر ورزش در افراد با سابقة محدودیت رشد جنین در بارداری قبلی ناشناخته است، امّا واضح است که باید محدودیت ورزشی در سه ماهة دوم و سوم داشته باشند.

دورة پس از زایمان

ورزش بازگشت به وضعیت قبل از بارداری را تسهیل می‌کند و از خطرات مرتبط با چاقی، دیابت، افزایش فشار خون و افسردگی جلوگیری می‌کند. پس از زایمان طبیعی، زمان مناسب برای شروع ورزش به عوامل زیادی ازجمله درصد پارگی پرینه، کم‌خونی و وجود عوارض مرتبط با بارداری بستگی دارد. شروع زودهنگام ورزش شرایط کف لگن بیمار را سریع‌تر بهبود می‌بخشد. ورزش کگل می‌تواند بی‌اختیاری ادرار و مدفوع پس از زایمان را کاهش دهد که طیّ هفتة اول تا دوم پس از زایمان در بیمارانی که پس از زایمان طبیعی پارگی یا بخیه ندارند، می‌تواند شروع شود.

پس از سزارین بازگشت سریع به ورزش و زندگی معمول میزان عوارض را کاهش می‌دهد، امّا در صورت وجود شرایطی مثل کم‌خونی، ترومبوآمبولی (وجود لختة خون در عروق) ، اختلالات قلبی- ریوی، درد و نیاز داشتن به مسکّن، تهوّع و استفراغ، نوروپاتی (بیماری اعصاب محیطی) و بی‌اختیاری باید شروع ورزش به تعویق افتد.

پس از ترخیص

در هفتة اول یا دوم پس از ترخیص:

• شروع ورزش با برنامة پیاده‌روی حداقل ده دقیقه چند بار در روز و افزایش آن در حدّ تحمّل توصیه می‌شود.
•  بالا و پایین رفتن از پلّه‌ها در خانه با سرعت آهسته و افزایش دفعات آن در حدّ تحمّل.
• توصیه می‌شود پس از سزارین موقّتاً وزنة بزرگ‌تر از وزن نوزاد بلند نشود.
• پس از بهبود زخم محلّ سزارین می‌توان برای بازگشت به ورزش اقدام کرد. فاسیای شکمی در 51 تا 59 درصد موارد در عرض 42 روز و در 73 تا 93 درصد موارد در عرض 140 روز به قدرت قبلی برمی‌گردد. بهتر است تا زمانی که درد کاملاً از بین می‌رود، صبر کنند.
• زنانی که قبل از بارداری ورزش می‌کردند، از هفتة ششم پس از زایمان می‌توانند به‌تدریج به فعّالیت‌های ورزشی برگردند. ممکن است سه ماه طول بکشد که مفاصل و لیگامان‌ها به وضعیت قبل از بارداری برگردند؛ به همین دلیل باید از وزنه‌های سبک شروع کنند.
•  

در دوران شیردهی به دلیل اینکه ورزش شدید منجر به افزایش ناگهانی ترشّح اسید لاکتیک در شیر می‌شود، ممکن است پذیرش شیر مادر توسّط نوزاد کاهش یابد. شیردهی قبل از ورزش از این مشکل جلوگیری می‌کند.

با توجّه به اينكه بيماري اندومتريوز (بيماري‌ای كه در آن بافت اندومتر يعني بافت داخلي رحم در بيرون از رحم كاشته مي‌شود) از عوامل اصلي نازايي است، پيشگيري از اندومتريوز مي‌تواند در پيشگيري از نازايي مؤثّر واقع شود. افزايش تحرّك بدني به‌ويژه در بانواني كه تودة بدني سنگين‌تري دارند، كاهش استفاده از غذاهاي چرب و فست‌فودها و كنترل دائم قند و چربي به عنوان عوامل اصلي پيشگيری از ابتلا به بيماري اندومتريوز محسوب مي‌شوند.

از بيماري‌هاي شايع ديگر در بانوان تخمدان‌هاي پلي‌كيستيك يا همان PCO است كه اين بيماري نیز مي‌تواند منجر به نازايي يا مشكلات باروري شود. تخمدان پلي‌كيستيك شايع‌ترين علّت عدم تخمك‌گذاري در زنان جوان است كه قدم اول در درمان آن كاهش وزن، اصلاح سبك زندگي، ورزش و اجتناب از بي‌تحرّكي است. از توصيه‌هاي ديگر اجتناب از مصرف سيگار، مشروبات الكلي و دوري از امواج الكترومغناطيسي است كه مي‌توانند روي باروري تأثير داشته باشند. مشكلات رواني نه تنها پايه‌هاي يك زندگي زناشويي را متزلزل مي‌كند، بلكه بر نازايي و ناباروري نیز اثر مي‌گذارد. افسردگي و ساير مشكلات روحي نه تنها بر ناباروري زنان بلكه بر ناباروري مردان هم نقش دارد. بنابراين توصيه به انجام مشاوره‌هاي روانپزشكي زوجين برای تشخيص، پيشگيري و گاه درمان اختلالات روانشناختي توصيه مي‌شود. دوري از بيماري‌هاي عفوني، انجام واكسيناسيون‌هاي لازم و ويزيت دوره‌اي خانم‌ها بعد از ازدواج توسّط متخصّص زنان و زايمان برای پيشگيري، تشخيص و درمان عفونت‌هاي ناحیة تناسلی لازم است.

در مجموع برای پيشگيري از نازايي در بانوان ورزش و تحرّك بدني، رژيم سالم غذايي و عدم مصرف فست‌فودها و موادّ نگهدارنده، عدم مصرف سيگار و مشروبات الكلي، دوري از امواج مضر و برخورداري از سلامت رواني و جسماني توصيه مي‌شود.

سرطان بیضه شایع‌ترین بدخیمی سفت، توپر و قابل لمس در مردان 15 تا 35 ساله است. این سرطان یک درصد مجموع کلّ سرطان‌های مردان را شامل می‌شود. به‌طور کلّی دو نوع بافت‌شناسی در سرطان بیضه وجود دارد که از نظر درمانی اهمّیت دارد: سمینوم و غیرسمینوم. به دلیل پیشرفت‌های قابل توجّه درمانی هم اکنون سرطان بیضه یکی از تومورهای قابل درمان محسوب می‌شود.

علائم بالینی

معمولاً تظاهر تومورهای بیضه به‌صورت یک تورّم یا غدّة بدون درد در یک بیضه است که خود فرد یا شریک جنسی وی آن را تشخیص می‌دهد. گاهی فردی که قبلاً بیضة کوچک و تحلیل رفته داشته، متوجّه بزرگی بیضه می‌شود. تقریباً سی تا چهل درصد بیماران درد مبهم یا سنگینی در پایین شکم، ناحیة دور مقعد و کیسة بیضه احساس می‌کنند، امّا درد حادّ بیضه نیز در ده درصد موارد دیده می‌شود.

در ده درصد بیماران تظاهر تومور بیضه به‌صورت پخش شدن تومور یا متاستاز به نواحی دیگر است و بسته به محلّ درگیری علائم ظاهر می‌شود:

• تودة گردنی به دلیل درگیری غدد لنفاوی
• سرفه یا تنگی نفس به دلیل درگیری ریوی
• بی‌اشتهایی، تهوّع، استفراغ یا خونریزی گوارشی به دلیل درگیری غدد شکمی
• درد کمر، علائم عصبی (درگیری مغزی)، ورم اندام تحتانی
• بزرگ شدن سینه‌ها در بعضی تومورهای خاصّ بیضه
• پرکاری تیروئید در بعضی موارد
• در برخی موارد عفونت در بعضی نواحی مغز

معاینة بیضه

معاینة هر دو بیضه و شروع از بیضة سالم باید انجام شود. بیضة طبیعی قوام یک‌دست دارد و به‌آسانی زیر دست حرکت می‌کند و از عناصر اطراف خود جداست و هیچگونه چسبندگی ندارد. هر گونه توده در بیضه و سفتی و سختی در آن باید مشکوک در نظر گرفته شود و بررسی شود. در بعضی موارد ممکن است بیضه آب آورده باشد و در اطراف آن آب یا مایع جمع شده باشد که در این صورت معاینه مشکل خواهد شد و در این موارد باید از سونوگرافی کمک گرفت. البته در هر تودة بیضة مشکوک سونوگرافی جایگاه تشخیصی دارد و حتماً باید انجام شود.

به مردانی که احتمال خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان بیضه دارند، مثل افرادی که در کودکی مبتلا به بیضة نزول‌نکرده یا داخل شکمی بوده‌اند و عمل شده‌اند، توصیه می‌شود که به‌صورت دوره‌ای بیضة خود را معاینه کنند یا تحت کنترل و بررسی پزشک خود باشند. قطعی‌ترین روش تشخیص تومور بیضه و نوع آن خارج کردن تودة بیضه با عمل جرّاحی و از ناحیة کشالة ران و بالای طناب بیضه‌ای و بررسی پاتولوژی تومور است. تودة بیضه از خود موادّی تولید می‌کند که می‌توان با انجام تست‌های خونی نیز آن‌ها را بررسی کرد.

در اغلب مردان با تشخیص تومور بیضه سی‌تی‌اسکن شکم، لگن و عکس قفسة سینه نیز انجام خواهد شد تا برای گسترش احتمالی تومور و تعیین ادامة درمان اطّلاعات کافی فراهم شود.

درمان سرطان بیضه

اولین و درست‌ترین روش درمان تودة بیضه خارج کردن آن به روش جرّاحی است که هم برای درمان و هم برای تشخیص نوع تومور و مرحله‌بندی آن و ادامة درمان لازم است. از شیمی‌درمانی و رادیوتراپی اغلب به‌عنوان درمان کمکی همراه با جرّاحی استفاده می‌شود.

روش درمان همة بیماران یکسان نیست و پزشک بر اساس وضعیت هر بیمار به‌صورت جداگانه برای روش درمانی تصمیم‌گیری خواهد کرد.

عوارض جانبی مربوط به درمان سرطان بیضه

به دلیل اینکه تومور بیضه اغلب مردان جوان‌تر را درگیر می‌کند که ممکن است هنوز بچّه‌دار نشده باشند، درمان‌های جرّاحی همراه با شیمی‌درمانی و رادیوتراپی می‌تواند روی تولید اسپرم در آنان تأثیر منفی بگذارد و باعث ناباروری شود. همچنین به دلایل ناشناخته تا حدود پنجاه درصد مردان با تومور بیضه، حتّی قبل از شروع درمان تعداد اسپرم کمی دارند. به همین دلیل به مردانی که برای درمان آماده می‌شوند، توصیه می‌کنیم که اسپرم خود را فریز کنند تا بتوانند پس از درمان برای بچّه‌دار شدن به روش‌های کمک‌باروری و آزمایشگاهی از اسپرم خود استفاده کنند.

به‌طور کلّی به مردان جوان -که خطر ایجاد سرطان بیضه در آنان بالاتر است- توصیه می‌شود که به‌طور دوره‌ای و منظّم از حدود چهارده تا پانزده سالگی به بعد خود را معاینه کنند و در موارد مشکوک لمس توده یا سفتی یا هر دو مورد به پزشک مراجعه کنند.

موارد با خطر بالاتر شامل افراد زیر است:

• افرادی که سابقة بیضه نزول‌نکرده در دوران کودکی داشته‌اند، حتّی اگر عمل جرّاحی و درمان شده باشند.
• بیماران با سابقة آسیب و ضربه به بیضه
• مصرف هورمون‌ها توسّط مادر فرد در دوران بارداری
• عفونت بیضه در اثر مواردی مثل اوریون در دوران کودکی
• سابقة سرطان در اعضای درجة یک خانوادة.

یائسگی مانند بلوغ یکی از مراحل نرمال زندگی است و نباید غیرطبیعی تلقّی شود. این دوره برای برخی از خانم‌ها بسیار خوش‌آیند است، چون قاعدگی و سندرم قبل از قاعدگی حذف می‌شود و نیاز به روش‌های پیش‌گیری از بارداری برطرف می‌گردد. این زمان بهترین فرصت برای اقدامات پیش‌گیرانه و مراقبت‌های بهداشتی است، بنابراین باید برنامه‌ریزی دقیق انجام شود، ازجمله ترک سیگار، کنترل وزن، قطع الکل، پیش‌گیری از بیماری‌های قلبی ـ عروقی، پوکی استخوان، و سالم نگه‌داشتن ذهن، غربال‌گری سرطان و... .
در حال حاضر تحقیقات گذشته مبنی بر اینکه تغییرات متعدد مغزی و جسمی تحت‌ِتأثیر یائسگی رخ می‌دهد رد شده است. این باور که اختلال رفتاری در زمان یائسگی زنان مربوط به مسائل هورمونی است یک باور غلط است. درواقع هم‌زمانی یک سری وقایع مهم که می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد در همین بازۀ زمانی رخ می‌دهد، مانند بازنشسته شدن از شغل، جدایی فرزندان از خانواده، مراقبت از والدین پیر، نداشتن امنیت مالی برای آینده، شروع بیماری در همسر یا دوست یا بستگان که همگی از مشکلات اجتماعی و شخصی محسوب می‌شوند.
طبق آخرین مقالات، زنانی که دیدگاه مثبت به یائسگی داشته‌اند اثرات منفی مغزی و جسمی در آن‌ها دیده نشد، بنابراین نوع نگرش بسیار اهمیت دارد.
طول‌ِعمر طبیعی در سال ۱۹۰۰ در امریکا ۴۹ سال بوده، ولی امروزه با پیشرفت‌های علمی و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی افزایش یافته است. در سال ۲۰۰۵، طول‌ِعمر برای زنان 7/80 سال و برای مردان 4/75 سال بوده و در حال حاضر به ۸۵ سال برای زنان و ۸۳ سال برای مردان رسیده است. بنابراین حدود دوسوم (۶۶ درصد) جمعیت به ۸۵ سال خواهند رسید و ۹۰ درصد از ۶۵ سالگی خواهند گذشت. درواقع هدف اصلی بهبود کیفیت زندگی است، به‌گونه‌ای که بتوان سال‌های بیشتری بدون ناتوانی زندگی کرد و رضایت‌مندی افراد را از زندگی بالا برد.
امروزه علاوه‌بر رشد جمعیت، باید به رشد جمعیت سالمند نیز توجه ویژه کرد و به‌عنوان یک مشکل اجتماعی به آن نگریست. سالمندی به سن بالای ۶۵ سال اطلاق می‌‌شود، ولی امروزه سالمندان معمولاً تا سن ۷۵ سالگی مشکل جدی‌ پیدا نمی‌کنند. جمعیت سالمند دنیا از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۲۵ دو برابر خواهد شد. 
تقریباً ۹۰ درصد خانم‌های سفیدپوست امریکایی می‌توانند به ۷۰ سالگی برسند. در یک آمار در امریکا نشان داد ۵۵ درصد خانم‌ها و ۳۵ درصد مردان به ۸۵ سالگی خواهند رسید، بنابراین باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که کیفیت زندگی افزایش یابد.
اختلاف در طول‌ِعمر زنان و مردان درواقع تفاوت در میزان هورمون‌های جنسی است که منجر به تفاوت در میزان کلسترول و بیماری‌های قلبی ـ عروقی و آترواسکلروز می‌شود و در نهایت منجر به مرگ می‌گردد.
۴۰ درصد تفاوت مرگ‌ومیر مربوط به بیماری‌های قلبی ـ عروقی است. ۳۳ درصد مربوط به سرطان ریه، بیماری‌های مزمن ریه (آمفیزم)، سیروز کبدی و خودکشی است. نکتۀ دیگر در تفاوت میزان مرگ‌ومیر مربوط به کشیدن سیگار است. یادمان باشد که زنان سیگاری نیز در معرض مرگ‌ومیر و بیماری همانند مردان هستند.
شایع‌ترین علت مرگ‌و‌میر در امریکا در سال ۲۰۱۶ به شرح زیر است:
  بیماری‌های قلبی
  سرطان
  حوادث غیرمترقبه 
  بیماری‌های مزمن ریوی
  سکتۀ مغزی
  آلزایمر 
  دیابت قندی
  آنفولانزا
  بیماری کلیه
  خودکشی
حال برای رسیدن به زندگی‌ با کیفیت مناسب و حس رضایتمندی باید در روش زندگی تغییر ایجاد کرد، مانند رژیم غذایی کم کلسترول، ترک سیگار، رسیدن به وزن ایده‌آل و ورزش کردن به‌صورت فعال. بیشترین تمرکز ما باید روی مشکلات مربوط به سن باشد. سالمندی با کاهش بینایی، کاهش شنوایی، اختلال حافظه، اختلال شناختی و کاهش قدرت بدنی همراه است، از این رو با مداخلات دارویی، روان‌شناختی و اجتماعی، و با برنامه‌ریزی بهداشتی دقیق می‌توانیم آلزایمر، پوکی استخوان، پرفشاری خون، چاقی و بی‌اختیاری ادرار را کنترل کنیم یا به تأخیر بیندازیم تا بتوانیم پیش از مرگ زندگی‌ای با کیفیت بالاتر و سلامتی بهتر داشته باشیم و تعداد سال‌هایی را که فرد به‌صورت یک انسان ناتوان زندگی خواهد کرد کاهش دهیم.
نکتۀ قابل‌ِتوجه اینکه عوارض جانبی سیگار در زنان بیشتر از مردان است. مصرف روزانه 1 تا 4 نخ سیگار، ۲/۵ برابر بیشتر خطر بیماری قلبی ـ عروقی کشنده دارد و ترک سیگار بسیار سودمند است، مهم نیست شما چندساله هستید، هر زمان سیگار را ترک کنید خطر مرگ‌ومیر را کاهش می‌دهید. پنج سال پس از ترک سیگار، ۶۱ درصد مرگ‌ومیر بیماری‌های قلبی و ۴۲ درصد مرگ‌ومیر ناشی از سکته را کاهش داده‌ایم.

همان‌گونه که ویتامین‌‌ها و پروتئین‌ها برای سلامت جسمانی ما لازم‌اند، عشق مادری در دورۀ نوزادی و کودکی برای سلامت روانی فرد ضروری است. داشتن رابطه‌ای گرم و صمیمی و مداوم بین مادر و کودک (یا جانشین دائمی مادر) امری حیاتی است. نوزادان در حدود ۶ ماهگی به مادر خود دلبسته می‌شوند و پس ‌از آن از غریبه‌ها می‌ترسند. اگر این علاقه و دلبستگی در ۲ تا ۳ سال اول زندگی رخ ندهد، بعد از آن احتمالاً خیلی دیر و با دشواری شکل می‌گیرد. وقتی کودک در زمان شکل‌گیری دلبستگی از مادرش جدا شود، بلافاصله شروع به اعتراض و گریه می‌کند و اگر دلبستگی نوزاد با مادرش خوب پیش نرود، موجب می‌شود در زندگی بزرگسالی در برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل شود. چنین افرادی اگر در بزرگسالی در رابطۀ عاطفی شکست بخورند، از افرادی که در کودکی دلبستگی خوبی با مادر خود داشتند، آسیب‌پذیرتر خواهند بود.
دلبستگی در کودکان درواقع پیوند عاطفی عمیقی است که با مراقب اولیۀ خود برقرار می‌کنند. در این حالت ارتباط نوزاد با مادر یا مراقب اولیه بستری را فراهم می‌کند که نحوۀ تعامل نوزاد با جهان پیرامونش را مشخص می‌کند. اگر این رابطه درست شکل بگیرد، کودک می‌تواند به دنیا اعتماد ‌کند و فکر ‌کند که دنیا جای خوبی است، اما اگر این ارتباط با مراقب به‌صورت نادرست شکل بگیرد، دیدِ کودک نسبت به دنیا همراه با بدبینی می‌شود و جهان را محلی ناامن می‌پندارد. همچنین دلبستگی ناایمن، کودک را مستعدِّ ابتلا به انواع اختلالات روانی می‌کند.
تحقیقات انجام‌شده درمورد کودکان در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰، که در مراکز مراقبت‌های شبانه‌روزی زندگی می‌کردند، نشان داد این کودکان مشکلات بلندمدتی در رشد زبانی، اجتماعی و شناختی دارند. کار با نوجوانان بزهکار نشان می‌دهد که بیشتر آنان در شش ماه اول زندگی در مقایسه با نوجوانانی که مشکلات هیجانی داشتند، از مادرانشان جدا شده بودند. یک عامل متمایزکنندۀ کودکان بزهکار از کودکان دچار مشکلات هیجانی این بود که کودکان بزهکار اغلب جدایی‌های بلندمدت ناشی از بیماری یا مرگ والدین و یا فروپاشی خانواده و... را تجربه کرده بودند، اما کودکان با مشکلات هیجانی چنین تجربه‌هایی را نداشتند. پژوهش‌های متعدد نیز از کشورهای مختلف به الگویی مشابه دست ‌یافت. محرومیت جدی کودک از مراقبت مادر باعث بی‌عاطفگی، روابط سطحی و خصومت کودک نسبت به دیگران همراه با تمایلات ضداجتماعی می‌شود.

پیوند والد ـ کودک
 پیوند والد ـ کودک، پیوند غیرقابل‌جایگزینی برای رشد سالم است و اکثر مشکلات دوران کودکی و بزرگسالی از تجربیات این پیوند منتج می‌شود. طلاق، بیماری یا مرگ والدین در اولین سال زندگی ممکن است کیفیت دلبستگی ایمن را به دلبستگی ناایمن تبدیل کند.

برای ایجاد دلبستگی در کودک کدام کنش‌های متقابل بین والدین و کودک اهمیت بیشتری دارد؟
کودک به سبب کارهایی که والدین برای ارضای نیازهایش به غذا، آب، گرما و آسودگی از درد می‌کند به آن‌ها دلبستگی پیدا نمی‌کند؛ همچنین مدت‌زمانی که کودک با هر یک از والدینش می‌گذراند نیز تعیین‌کنندۀ کیفیت رابطۀ کودک با والدینش نخواهد بود. به‌همین دلیل دلبستگی کودکان با مادران شاغل به‌اندازۀ دلبستگی کودکانی است که مادرانشان شاغل نیستند، بنابراین کیفیت نگهداری از کودک بیشتر تعیین‌کننده است تا کمیت آن. یکی از راه‌هایی که می‌تواند دلبستگی امن را در کودک ایجاد کند پاسخ‌گویی و حساس بودن در برابر حالات گوناگون کودک است. والدینی که کودکان دلبسته دارند، به‌طورکلی به کارهای کودکان خود واکنش مثبت و سریع نشان می‌دهند و بین آنان مراودات لذت‌بخشی وجود دارد که با خلق‌وخو و توانایی‌های شناختی کودک تناسب دارد. جنبۀ مهم حساسیت و پاسخ‌گو بودن توانایی هماهنگ شدن با رفتار و حرکات کودک است. 
دومین مشخصه، حامی و ملایم بودن است. والدینی که کودکان دلبسته دارند به هنگام راهنمایی کودک با لحنی آرام با آنان حرف می‌زنند و در موقع مناسب رفتار کودک را با حرف‌های مطلوب تحسین می‌کنند. رعایت این الگو در بزرگسالی نیز منجر به عزت‌نفس و امنیت کودک می‌شود، چون احساس امنیت را از مادر دریافت کرده است و مادر یا به‌طورکلی خانواده خاستگاه امنی برای او می‌شود. بنابراین در روابط اجتماعی بسیار قوی و مثبت عمل می‌کند، نسبت به روابط خود احساس رضایت دارد و ارتباط بلندمدت‌تر و متعهدانه‌تری دارد، همچنین از هوش هیجانی بالایی برخوردار است و منطقی‌تر و متفکرانه‌تر رفتار می‌کند.

ناباروری در حدود 10 تا 20 درصد در بین زوج‌های ایرانی شیوع دارد. مردان و زنان هرکدام مسئول 40 درصد از موارد ناباروری‌اند و در 10 درصد هر دو عامل ناباروری هستند. در 10 درصد باقیمانده هیچ علّتی یافت نمی‌شود. تغییر سبک زندگی در ناباروری زوج‌ها تأثیرگذار است. زوج‌هایی که قصد فرزندآوری دارند، باید دست‌ِکم 2 سال پیش از تلاش برای بچه‌دارشدن سبک زندگی خود را اصلاح کنند.
سبک زندگی یعنی مجموعه‌ای از عادت‌های مختلف که در سلامت جسمی و روانی فرد نقش دارند. سبک زندگی ناسالم یعنی داشتن عادت‌های نادرست و مخرّب مانند تغذیۀ نامناسب، چاقی، خواب نامنظّم، ورزش نکردن، سیگار و قلیان کشیدن و قرارگرفتن در معرض آلودگی‌های محیطی که علاوه‌بر به خطر انداختن سلامت فرد، موجب کاهش قدرت باروری نیز می‌شود.
زندگی شهرنشینی و قرارگرفتن در معرض آلودگی هوا با کاهش و ضعف اسپرم مردان همراه است. همچنین زندگی شهری و مدرن با بی‌تحرّکی، چاقی و استرس همراه است که بر باروری زنان و مردان تأثیر منفی دارد. زنان چاق یا مبتلا به اضافه‌وزن در مقایسه با زنانی که وزن طبیعی دارند، مدت زمان بیشتری را برای باردارشدن لازم دارند. چاقی در خانم‌ها باعث اختلالات هورمونی، بی‌نظمی قاعدگی و مشکلات دوران بارداری مانند دیابت و فشار خون بارداری می‌شود و در آقایان باعث کاهش حجم و کیفیت اسپرم و افزایش آسیب کروموزومی در اسپرم می‌شود. بنابراین کنترل وزن یکی از روش‌هایی است که در پیشگیری از ابتلا به ناباروری در مردان و زنان مؤثّر است و کاهش وزن می‌تواند باعث بارورشدن افراد شود، به‌طوری‌که آمارها نشان می‌دهد زنان با شاخص تودۀ بدنی بین 25 تا 39 دو برابر بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به ناباروری قرار دارند. همچنین احتمال ابتلا به ناباروری در زنانی با شاخص تودۀ بدنی کمتر از 19 در دورۀ پیش از بارداری 25 درصد بیشتر می‌شود.
براساس جدیدترین تحقیقات، مصرف سیگار و سایر دخانیات از عواملی هستند که احتمال باروری در مردان و زنان را به مقدار چشمگیری کاهش می‌دهند. کشیدن سیگار می‌تواند با آسیب جدّی بر تعداد، تحرّک و کیفیت اسپرم‌ها تأثیر بگذارد. یکی از مهم‌ترین اثرات سیگار در خانم‌ها، کاهش ذخیرۀ تخمدان و کاهش سنّ یائسگی است. همچنین کشیدن سیگار خطر بروز ناهنجاری در جنین را افزایش می‌دهد، درحالی‌که ترک سیگار یک سال پیش از باردارشدن احتمال باروری را به میزان چشمگیری افزایش داده و درصد زایمان زودرس یا سقط جنین ناشی از استعمال سیگار را کاهش می‌دهد. بنابراین اصلاح سبک زندگی یکی از کارهای مهمّی است که برای بهبود سلامت باروری باید انجام داد. داشتن سبک زندگی سالم نخستین و مهم‌ترین رکن در سلامت باروری است.
با رعایت نکات زیر در جهت اصلاح سبک زندگی می‌توان از ناباروری پیشگیری کرد:
1. از مصرف سیگار، تنباکو، الکل و مواد مخدّر خودداری کنید.
2. در محیط‌هایی که دارای مواد شیمیایی مضر و فلزات سنگین است کار نکنید.
3. از آلاینده‌های محیطی دوری کنید.
4. مواد غذایی سالم به‌خصوص سبزیجات و میوه‌های تازه را در سبد غذایی خود وارد کنید.
5. فست‌فودها و غذاهای فراوری‌شده را از سبد غذایی‌تان حذف کنید.
6. مراقب سلامت جسمی و روانی خود باشید.
7. وزن متناسب داشته باشید.
8. روزانه حداقل نیم ساعت ـ حتی در منزل ـ ورزش کنید.
9. روابط جنسی سالم داشته باشید تا دچار عفونت‌های جنسی و عوارض خطرناک نشوید.

ماموگرافیِ غربال‌گری اولین اقدام تصویربرداری در شناسایی زودرس سرطان پستان است، چراکه این روش تصویربرداری مکرراً نشان داده که اجرای منظم آن مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پستان را کاهش می‌دهد. درواقع، ماموگرافی می‌تواند سرطان پستان را 1 تا 4 سال زودتر از آنکه به‌طور بالینی نمود یابد شناسایی کند.
از ماموگرافی به‌عنوان یک روش غربال‌گری در زنان بدون علامت سرطان پستان و به‌منظور شناسایی زودرس این بیماری و در جهت کاهش مرگ‌و‌میر آن استفاده می‌‌شود. همچنین در افرادی که دچار سرطان پستان شده‌اند و درمان به اتمام رسیده، از ماموگرافی به‌عنوان یک روش پیگیری منظم بعد از درمان، به‌خصوص حداقل در 5 سال اول پس از درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سونوگرافی
سونوگرافی به‌صورت معمول در غربال‌گری سرطان پستان استفاده نمی‌شود، اگرچه سونوگرافی غربال‌گری پستان می‌تواند ضایعات مخفی را که با ماموگرافی قابل‌ِشناسایی نیستند تشخیص دهد. اضافه کردن معمول سونوگرافی به ماموگرافی غربال‌گری می‌تواند سبب شناسایی بسیاری از ضایعات به‌صورت مثبت کاذب شود که درواقع اهمیت چندانی از نظر تشخیص سرطان پستان ندارد. همچنین نتایج مثبت کاذب باعث نگرانی و اضطراب دربارۀ انجام نمونه‌برداری‌های بی‌مورد و با نتایج خوش‌خیم در افراد می‌شود و درنهایت سبب اختلال در روند تصویربرداری‌های منظم بعدی می‌گردد.
در یک پژوهش وسیع، که بر روی بیش از 3000 زن انجام شد، افراد تحت ماموگرافی غربال‌گری و در همان روز تحت سونوگرافی پستان نیز قرار گرفتند و با یک گروه 15176 نفره از زنانی که فقط ماموگرافی غربال‌گری انجام دادند مقایسه شدند. نتایج نشان داد که اضافه کردن سونوگرافی اثری به شناسایی بیشتر موارد سرطان پستان زودرس نخواهد داشت، ولی انجام سونوگرافی همراه با ماموگرافی غربال‌گری موارد نیاز به بیوپسی پستان را بیشتر می‌کند، بدون آنکه اثر بر شناسایی موارد زودرس پستان داشته باشد.
درکل، افراد جامعه از نظر ابتلا به سرطان پستان به دو گروه با خطر متوسط و افراد پُرخطر تقسیم می‌‌شوند. طبق تعریف، افراد با خطر متوسط به افرادی اطلاق می‌گردند که کمتر از 15 درصد خطر ابتلا به سرطان پستان را دارند. در این افراد تنها عامل مهم ابتلا به سرطان پستان سن افراد است. خطر ابتلا به سرطان پستان در سنین پایین‌تر از 40 سال کمتر است و پس از این سن، به‌تدریج این خطر افزایش می‌یابد. هرچند متأسفانه در جامعۀ ما به نظر می‌رسد متوسط سن ابتلا به سرطان پستان کمتر از 40 سال است و موارد سرطان پستان در سنین جوانی نسبت به بسیاری از جوامع دیگر بیشتر است.
به‌طورکلی، در اجرای اقدامات غربال‌گری، زنان را به گروه‌های زیر 40 سال، 40 تا 49 سال، 50 تا 74 سال و 75 سال به بالا تقسیم می‌کنند:
زنان زیرِ 40 سال
در زنان زیرِ 40 سال با احتمال خطر متوسط، به‌طور عمومی هنوز توصیۀ معمول به انجام ماموگرافی غربال‌گری نمی‌‌شود.
زنان 40 تا 49 سال
برای زنان 40 تا 49 سال توصیه به انجام ماموگرافی هر 1 تا 2 سال می‌شود و این فاصله بستگی به میزان اضطراب و نگرانی شخص و پذیرش بافت‌های احتمالی خوش‌خیم و بی‌اهمیت در پستان دارد و باید کاملاً با بیمار صحبت و مشورت شود. درکل ماموگرافی در زنان جوان‌تر نسبت به زنان مسن‌تر کارایی کمتری دارد.
زنان 50 تا 74 سال
در این دسته از زنان، توصیۀ اکید به انجام ماموگرافی حداقل هر دو سال است، مگرآنکه یافته‌های ماموگرافی غربال‌گری قبلی‌شان یافته‌های مشکوک داشته باشد که در این شرایط انجام فاصله‌های 2 سال ماموگرافی غربال‌گری در فاصلۀ زودتری انجام می‌پذیرد. نکتۀ مهم آنکه این برنامۀ غربال‌گری حداقل تا سن 74 سال باید تداوم یابد.
زنانِ 75 سال به بالا
برای این دسته از زنان، درصورتی‌که انتظار بقا بیش از 10 سال داشته باشند، می‌توان توصیه به ادامۀ انجام ماموگرافی غربال‌گری کرد. البته لازم است ذکر شود که تا سن 80 سال نیز خطر ابتلا به سرطان پستان بالاست، ولی اینکه آیا اقدامات درمانی بعدی درمان سرطان چقدر می‌تواند در افزایش طول عمر کلی این دسته از بیماران مؤثر باشند نامعلوم است.
در زنان با خطر متوسط ابتلا به سرطان پستان استفادۀ معمول از سایر روش‌های تصویربرداری جهت شناسایی زودرس سرطان پستان، نظیر سونوگرافی یا MRI  توصیه نمی‌شود.

در زنانی که به‌علت تغییرات ژنتیکی و سابقۀ خانوادگی مثبت و متعدد اقوام درجۀ اول و یا افرادی که سابقۀ تشعشع به قفسۀ سینه دارند و یا در کل بیش از 20 درصد خطر ابتلا به سرطان پستان دارند، توصیۀ اکید به اجرای منظم و معمول ماموگرافی غربال‌گری با فاصله‌های کوتاه‌تر و زودتر به‌همراه سایر روش‌های تشخیصی مثل سونوگرافی و MRI پستان است.

سندرم راکی‌تانسکی یک اختلال مادرزادی است که بر دستگاه تناسلی زنانه تأثیر می‌گذارد. در این سندرم رحم وجود ندارد یا بسیار کوچک است، کانال واژن کوتاه‌تر یا باریک‌تر از حدّ معمول است و در برخی موارد کانال واژن وجود ندارد.
در دختران با سندرم راکی‌تانسکی، تخمدان‌ها نرمال و دارای عملکرد طبیعی از نظر ترشح هورمون و تخمک‌گذاری است. نمو دستگاه تناسلی خارجی در این بیماران کاملاً طبیعی و صفات ثانویۀ جنسی (رشد پستان و موهای جنسی) مشابه سایر زنان بروز می‌کند.
باید توجه داشت که 40 درصد از این بیماران دارای مشکلات تکاملی در سیستم کلیه و مجاری ادراری هستند، 15 درصد این افراد فقط یک کلیه دارند، در 10 درصد بیماران مشکلات شنوایی و مشکلات استخوان ستون فقرات (اسکولیوز) دیده می‌شود و در 2 تا 3 درصد موارد ناهنجاری قلبی هم‌زمان دیده می‌شود.
تقریباً در هر 5000 نوزادِ دختر یک نوزاد به سندرم راکی‌تانسکی مبتلاست. الگوی کروموزومی این بیماران طبیعی و 46XX است. رایج‌ترین سن تشخیص در 15 تا 18 سالگی است. بیمار به‌دلیل فقدان عادت ماهانه به پزشک مراجعه می‌کند؛ سونوگرافی در قدم اول و MRI در گام‌های بعدی با دقت کافی می‌تواند وجود یا نبودِ رحم را مشخص کند و تخمدان‌ها و کلیه‌ها را ارزیابی نماید.
پس از تشخیص بیماری، بسیاری از بیماران و خانواده‌ها احساساتی مانند تعجب، افسردگی، عصبانیت و طرد شدن را تجربه می‌کنند و بسیاری از والدین احساس گناه می‌کنند، از این رو حمایت روانی و مشاورۀ مناسب جزء اساسی در درمان این بیماران است. پس از ازدواج با استفاده از عمل جراحی واژینوپلاستی (بازسازی واژن) و متعاقب آن با استفاده از دیلاتورهای واژن می‌توان توانایی مقاربت و کیفیت زندگی زناشویی را بهبود بخشید. همچنین با توجه به وجود تخمدان طبیعی می‌توان از طریق لقاح آزمایشگاهی، تخمک خانم را با اسپرم همسرش بارور کرد و با استفاده از رحم اجاره‌ای این بیماران صاحب فرزند بیولوژیک خود خواهند شد.

پوليپ‌هاي رحمي از شايع‌ترين علل خونريزي‌هاي غيرطبيعي دستگاه تناسلي در خانم‌ها هستند. تقريباً يك چهارم زنان در طول زندگي‌شان دچار پوليپ رحمي می‌شوند. پوليپ‌هاي رحمی‌ ناشي از رشد بيش از حدّ بافت رحمی‌ هستند كه منجر به ايجاد برجستگي در سطح آندومتر (پوشش داخلی رحم) می‌شوند.
پوليپ‌ها در ٩٥ درصد موارد خوش‌خيم‌اند و ممكن است كاملاً بدون علامت باشند، ولي گاهی با خونريزي همراه‌اند. پولیپ‌‌ها ممكن است پايه‌دار باشند و گاه بدون پايه؛ همچنین می‌توانند منفرد باشند يا متعدد؛ اندازۀ آن‌ها گاهی كوچك و ميلي‌متري است و در بعضي موارد بزرگ كه حتي به چند سانتي‌متر هم می‌رسند. پوليپ‌ها گيرندۀ استروژني و پروژستروني دارند، بنابراين هورمون‌ها در رشد آن‌ها می‌توانند تأثيرگذار باشند.

اپيدميولوژي
پوليپ‌هاي رحمی ‌در سنّ بلوغ و نوجواني نادر هستند. قبل از يائسگي شايع‌ترند و بعد از يائسگي شيوعشان كاهش می‌يابد.

عوامل خطر در ايجاد پوليپ رحمي
  افزايش سطح استروژن، چه داخلي و چه خارجي (مصرف دارو)
  مصرف تاموكسيفن: در ٢ تا ٣٦ درصد خانم‌هايي كه پس از سنّ يائسگي تاموكسيفن می‌خورند پوليپ ديده می‌شود. معمولاً در اين افراد پوليپ‌ها می‌تواند متعدد و يا به‌صورت بزرگ‌تر (بالاي 2 سانت) باشد.
  چاقي: (شاخص تودۀ بدنی) BMI بالاي ٣٠ احتمال پوليپ رحمی ‌را به ٣ برابر افزايش می‌دهد.
  هورمون‌تراپي پس از يائسگي نیز احتمال پوليپ را افزایش می‌‌دهد، به‌خصوص در بيماراني كه استروژن بدون پروژسترون مصرف می‌كنند.

علائم باليني پولیپ رحمی
 خونريزي غيرمعمول رحمی ‌در ٦٤ تا ٨٨ درصد بيماران ديده می‌شود كه اين اختلال قاعدگي در اكثر موارد به‌صورت لكه‌بيني بین قاعدگي‌ها است و معمولاً حجم خونريزي كم است، ولي گاهی منجر به خونريزي بيشتري می‌شوند.
در بعضي موارد هم پوليپ‌ها بدون علامت‌اند و به‌طور اتفاقي در حين معاينۀ واژينال با اسپكولوم، گاهاً در بررسي نازايي هنگام سونوگرافي و يا هنگام هيستروسكوپي كشف می‌شوند.
پوليپ‌ها يا ادامۀ رشد می‌دهند و يا به همان اندازه باقي می‌مانند و گاهی پسرفت می‌كنند. پوليپ‌هايي كه كوچك‌تر و منفرد هستند، احتمال پسرفت خودبه‌خودي‌شان بيشتر است.
احتمال بدخيمی ‌در پوليپ‌ها وجود دارد و اين احتمال در زنانی كه در سنّ بعد از يائسگي هستند و در كساني كه خونريزي دارند نسبت به ساير خانم‌هاي پوليپ‌دار بدون علامت بيشتر است.
اندازۀ پوليپ نیز در احتمال بدخيمي آن مؤثر است و هرچه پوليپ بزرگ‌تر باشد، احتمال بدخيمي آن بيشتر است. احتمال خطر در مصرف‌كنندگان تاموكسيفن بيشتر است.

درمان پولیپ‌های رحمی
درمان پولیپ در مواردي كه بيمار علامت و خونريزي غيرطبیعی دارد، حتماً جراحي و برداشتن آن توصيه مي‌شود، هم براي حذف پوليپ و هم از جهت خطر آنمي بيمار. در مواردي كه بيمار بدون علامت است و به‌طور اتفاقي تشخيص داده می‌شود، بسته به سن بيمار، تعداد پوليپ، اندازۀ پوليپ و... تصميم‌گيري می‌شود. مثلاً بيمار بالاي 50 سال، بيمار چاق، نولي پار (زنی که هرگز یک مورد حاملگی را تا بعد از هفتۀ 20 ادامه نداده است) و بيمار تحت درمان تاموكسيفن يا بيماري كه سابقۀ تومور وابسته به استروژن (خودش و يا خانواده‌اش) دارد، برداشتن پوليپ توصيه می‌شود.
درمان پوليپ به‌صورت پوليپكتومي (برداشتن پولیپ) با هيستروسكوپ است. البته اگر پوليپ از كانال سرويكس (دهانۀ رحم) به بيرون آویزان باشد، می‌توان پوليپ را به‌طور سرپايي و بدون نياز به ديلاسيون (باز و گشاد کردن) سرويكس برداشت.

آلودگی هوا عبارت است از هرگونه تغییر در ویژگی‌های اجزای متشکل محیط، به‌طوری که استفادۀ پیشین از آن‌ها ناممکن شود و مستقیم یا غیرمستقیم منافع و حیات موجودات زنده به‌ویژه انسان‌ها را به خطر اندازد. این تغییرات شامل وجود تمامی ترکیبات شیمیایی، فیزیکی، بیولوژیکی و رادیولوژیکی در غلظت‌های مشخص در جو است که قادرند کیفیت طبیعی هوا را دچار اختلال کنند. 
آلودگی هوا به شیوه‌های مختلف، بسته به غلظت و زمان مواجهه می‌تواند در بلندمدت و کوتاه‌مدت اثر زیان‌باری را بر انسان‌ها به‌ویژه جنین، نوزادان و کودکان بگذارد. با افزایش این آلاینده‌ها در هوا، کشورهای مختلف و سازمان‌های بین‌المللی به‌دنبال راه‌حلی برای کاهش اثر آن‌ها از طریق برگزاری همایش‌ها، تدوین مقررات و متعهد کردن کشورهای عضو برای پای‌بندی به آن مقررات برآمدند. در بسیاری از کشورها نیز به‌منظور آشکار نمودن اهمیت هوای پاک و برجسته کردن آن به‌عنوان مسئله‌ای ضروری در حفظ سلامت افراد و کیفیت محیط‌زیست، به‌صورت نمادین روز ملی هوای پاک درنظر گرفته شده است. در ایران نیز از سال 1377 به‌منظور جلب افکار عمومی روز 29 دی به‌عنوان روز ملی هوای پاک نام‌گذاری شده است. این روز نمادی است برای توجه به حفظ کیفیت هوای محیط.
افزایش روند شهرنشینی، توسعۀ صنعتی و به‌تبع آن استفادۀ حداکثری از منابع سبب شده که با طیف گسترده‌ای از انواع آلودگی‌ها اعم از آلودگی آب، خاک، هوا و صوت در محیط زندگی روبه‌رو شویم. غلظت آلاینده‌های منتشر شده از فعالیت‌های بشر به حدی رسیده که علاوه‌بر تخریب محیط ‌زیست، به‌طور مستقیم و غیرمستقیم سلامت انسان را با خطر جدی مواجه کرده است. هوای آلوده یکی از عوامل مهم در ایجاد خطرهای بهداشتی برای انسان است. 

انواع آلاینده‌های هوا
آلاینده‌ها دسته‌بندی‌های متفاوتی دارند، اما از نظر ترکیبات تشکیل‌دهنده عمدتاً به انواع ذرات (PMs، فلزات سنگین و ...)، ترکیبات گوگردی(SOx, H2S)، ترکیبات نیتروژن (NOx)، ترکیبات کربن (CO, CO2, HC)‌، ترکیبات فلوراید و پراکسی‌استیل‌نیترات طبقه‌بندی می‌شوند. هریک از ترکیبات فوق براساس منشأ تولید، غلظت و زمان مواجهه می‌تواند اثرات متفاوتی را بر سلامت انسان‌ها ایجاد کند. این آلاینده‌ها در اصل از انتشار مستقیم حاصل از فرآیندهای احتراق ناقص مانند سوخت‌های فسیلی، فرآیندهای صنعتی، و در تولید برق ایجاد می‌شوند.
در سراسر جهان آلودگی هوای محیط یک مشکل جدی بهداشتی است که هم کشورهای توسعه‌یافته و هم کشورهای در حال توسعه را، به‌ویژه در مناطق شهری، تحت‌ِتأثیر قرار میدهد. اغلب کشورهای در حال توسعه انرژی را از منابع طبیعی برای اهداف تجاری و صنعتی دریافت می‌کنند، اما فناوری کافی برای کاهش آلودگی احتمالی هوا در اختیار ندارند. 92 درصد مردم در سراسر جهان هوای آلوده تنفس می‌کنند و 93 درصد از همۀ کودکان در محیط‌هایی با غلظت آلودگی هوای بالاتر از شیوه‌نامه‌های WHO زندگی می‌کنند. این آلودگی نه‌تنها بر سلامت بزرگسالان، بلکه می‌تواند بر سلامت جنین، نوزاد و کودک نیز تأثیر بگذارد.
تحقیقات نشان داده است که طیف وسیعی از عوارض آلودگی هوا بر دستگاه تولید مثل و نتایج بارداری نیز اثرگذار است. گروهی از ذرات معلق یا هیدروکربن‌ها در هشتمین ماه بارداری بر رشد جنین اثر مستقیم دارند. این اتفاق بیشتر در نواحی صنعتی و آلوده، به‌ویژه در فصل زمستان پس از پدیدۀ وارونگی دمایی رخ می‌دهد. آلاینده‌های منواکسیدکربن، دی‌اکسیدکربن و ذرات معلق بیشترین تأثیر را در این میان دارند و بر دستگاه تولید مثل زن و مرد تأثیر منفی بر جای می‌گذارند. حتی برخی از مواد شیمیایی از سدّ خونی جفت عبور می‌کنند و در سرم مادر باردار و جنین قابل شناسایی هستند. وجود برخی از آلاینده‌ها و مواد شیمیایی در مایع آمنیون گزارش شده است. علاوه‌بر این، بروز پارگی جفت می‌تواند با قرار گرفتن در معرض PM (ذرات معلق) افزایش یابد.
تحقیقات ژنتیکی بسیاری جنبه‌های مختلفی از اثر آلاینده‌ها را در سلامت انسان‌ها آشکار کرده‌اند، مانند تغییرات DNA کروموزومی ناشی از تماس با آلاینده‌ها، آسیب به جنین و درنهایت ایجاد سرطان که نشان‌دهندۀ ارتباط با آلودگی و اثر آن است. مواجهه با هوای آلوده با کاهش شدید اسپرم، کاهش درصد اسپرم‌های طبیعی از نظر شکل، و ساختمان غیرطبیعی کروماتین اسپرم ارتباط دارد. ارتباط مستقیمی بین قرار گرفتن مادر در هوای آلوده و وزن کم نوزاد هنگام تولد وجود دارد، به‌طوری که با افزایش آلودگی هوا خطر کم‌وزنی افزایش می‌یابد. افزایش گرد و غبار هوا سبب افزایش تولد زودهنگام و مرگ‌ومیر ناشی از آن می‌شود. 
با توجه به عملکرد آلاینده‌ها، گروه‌های حساس جمعیتی مانند افراد مسن، زنان باردار، افرادی که دارای اختلالات قلبی ـ عروقی و تنفسی هستند، کودکان و نوزادان بیشتر در معرض خطر ناشی از کیفیت هوای ضعیف هستند.
نوزادان (0 تا 1 سال) و کودکان زیر 5 سال به‌دلیل اینکه در مرحلۀ رشد خود قرار دارند، در معرض اثر نامطلوب‌تر آلودگی هوا قرار می‌گیرند. هم آلودگی هوای محیط خارج و هم آلودگی هوای داخل منزل به عفونت‌های دستگاه تنفسی کمک می‌کند که این مسئله منجر به 543000 مرگ در کودکان زیر 5 سال در سال 2016 شده است.
در پژوهشی که به بررسی تحقیقات مرتبط با اثرات آلودگی هوا بر کودکان بین سال‌های 1992 تا 2018 پرداخته است، ارتباط معنی‌داری بین مرگ‌و‌میر نوزاد و کودک زیر 5 سال و قرار گرفتن در معرض PM10  (ذرات کوچک‌تر از 10میکرون) و PM2.5 (ذرات کوچک‌تر از 5/2 میکرون) به‌دست آمد. قرار گرفتن در معرض PM2.5 ارتباط قوی‌تری با مرگ‌ومیر نسبت به PM10 را نشان داد. ذرات PM2.5 می‌تواند در آلوئول‌ها رسوب کند و درنتیجه می‌تواند به گردش خون سیستمیک منتقل شود، از این رو، PM2.5 با طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها همراه است. در این زمینه نتایج پژوهشی که در 175 شهر چین انجام شد نیز نشان داد که کاهش انتشار آلاینده‌‌های صنعتی، به‌ویژه دی‌اکسیدگوگرد  با کاهش 20 تا 63 درصدی مرگ‌ومیر نوزادان و کودکان همراه است. دی‌اکسید گوگرد ـ که به‌دلیل حلالیت بالا در آب بر تارهای صوتی و سیستم تنفسی فوقانی تأثیر می‌گذارد ـ عمدتاً از سوختن سوخت‌های فسیلی حاصل می‌شود.
می‌توان گفت که PM2.5، PM10، CO، SO2 و NO2 به‌طور قابل‌توجهی با مرگ‌ومیر نوزاد و کودک زیر 5 سال ارتباط دارند. تمام آلاینده‌های هوا، که در تحقیقات پیشین مورد بررسی قرار گرفته، با افزایش خطر مرگ‌ومیر نوزادان و کودکان زیر 5 سال ارتباط داشتند، اما ترکیبات PM2.5 و PM10 اثر قوی‌تری را نشان می‌دهند. بنابراین، شناخت منابع و غلظت آلاینده‌های هوا به ایجاد مقررات جدید برای اقدامات کنترلی کمک می‌کند. این مسئله منجر به کاهش اثر نامطلوب بر نوزادان، کودکان زیر پنج سال و زنان‌باردار می‌شود.
از آن‌جایی‌که کیفیت هوا بر سلامت انسان‌ها نقش مهمی دارد، بهره‌مندی از هوای پاک حق همۀ افراد جامعه و بخش جدایی‌ناپذیر سلامت انسان است. اولین گام در فراهم کردن هوای پاک تدوین ضوابط و قوانین سخت‌گیرانه درخصوص انتشار آلاینده‌ها از منابع ثابت و متحرک است. پس از آن الزام به رعایت این قوانین و مقررات از طریق روش‌های مشارکتی و تشویقی می‌‌تواند به میزان زیادی سلامت افراد جامعه به‌ویژه زنان باردار و کودکان را ارتقا بخشد.

بارداری یکی از تجربه‌های‌ پر چالش در زندگی است که در صورت همراهی یک پزشک باتجربه و مهربان در این دوره می‌تواند به پرخاطره‌ترین و شیرین‌ترین روزهای زندگی تبدیل شود. سؤالات و مشکلات متعددی ممکن است در این دوران ایجاد شود. در این مقاله به تعدادی از علائم خطرِ دوران بارداری پرداخته‌ایم که در صورت مواجهه با آن‌ها باید سریعاً به مراکز درمانی مراجعه و با پزشک خود مطرح کنید.
خونریزی 
لکه‌بینی یا خونریزی در ماه‌های نخست بارداری در هنگام لانه‌گزینی جنین شایع است، اما می‌تواند از نشانه‌های‌ سقط، تهدید به سقط، بارداری خارج رحمی ‌یا مول باشد. مادران مبتلا باید سونوگرافی ترانس واژینال انجام دهند و در صورت صلاح‌دید پزشک، میزان سرمی ‌BHCG نیز مورد بررسی قرار گیرد. در نیمۀ دوم بارداری این علامت می‌تواند ناشی از جداشدگی زودرس جفت، جفت سرراهی یا مرگ داخل رحمی‌ جنین باشد.
درد شکم
درد شکم در بارداری تشخیص‌های‌ افتراقی متعدد دارد که بررسی زودهنگام آن و برطرف کردن علت درد می‌تواند برای مادر و جنین نجات‌دهنده باشد. شایع‌ترین علت درد شکم در بارداری شامل موارد زیر است:
تورشن یا پیچ‌خوردگی کیست‌های‌ تخمدان، حاملگی خارج رحم، سقط، عفونت پرده‌های‌ اطراف جنین، عفونت رحمی، عفونت‌های‌ دستگاه ادراری، آپاندیسیت، دژنراسیون میوم (اختلال خون‌رسانی به میوم)، توده‌های‌ رحمی، بیماری کیسه صفرا و دردهای زایمانی زودرس که بروز هر کدام از موارد بالا تهدیدکنندۀ حیات مادر و جنین است و لزوم مراجعۀ سریع به مرکز درمانی را ایجاد می‌کند.
سردرد
سردرد در زنان باردار به‌دلیل تغییرات هورمونی شایع است، اما در صورت پایدار بودن، بروز جدید، عدم پاسخ به مسکّن‌ها یا همراهی با تشنّج، تاری دید، گیجی و سایر علائم عصبی بیمار باید از نظر ابتلا به فشارخون بارداری یا ترومبوزهای عروقی مورد بررسی قرار گیرد.
خارش
خارش پوستی از مشکلات شایع دوران بارداری است که در اثر کشیدگی و ترک‌خوردگی پوست، بیماری‌های‌ پوستی، آلرژی و عفونت‌ها می‌تواند ایجاد شود، اما در صورت همراهی با خستگی، بی‌اشتهایی و تیرگی ادرار و عدم پاسخ به درمان‌های‌ معمول می‌تواند نشانه‌ای از کلستاز بارداری و در اثر تجمع نمک‌های‌ صفراوی در پوست باشد که در صورت درمان نشدن به‌موقع منجر به خطرهای عمده‌ای برای مادر و جنین خواهد شد.
تورّم اندام‌ها و صورت
تورّم در اندام تحتانی در اواخر بارداری اکثر خانم‌های‌ باردار، در اثر فشارِ رحمِ باردار بر ورید‌های‌ لگنی ایجاد می‌شود، اما درصورتی‌که با تورّم صورت و اندام فوقانی همراه باشد، حتماً باید بررسی‌های‌ لازم از نظر فشار خون بارداری صورت گیرد و درصورتی‌که با درد و قرمزی اندام تحتانی باشد، نشانۀ لختگی خون در ورید اندام تحتانی است که تهدید‌کنندۀ حیات است و بیمار باید سریعاً تحت درمان قرار گیرد.

دو عامل مهم در شیوۀ زندگی، یعنی وزن و ورزش می‌تواند بر قدرت باروری تأثیر داشته باشد. حتی زوج‌های با سابقۀ ناباروری، با تغییر عادات زندگی می‌توانند قدرت باروری خود را تحتِ‌تأثیر قرار دهند.
بسیاری از زنان در دوران بارداری برای انجام هر نوع فعّالیت جسمانی مردّد هستند. آن‌ها تصوّر می‌کنند انجام ورزش در دوران بارداری خطرناک است، اما هیچ مدرک و شواهد علمی‌ای برای ‌اثبات این باورها وجود ندارد. طی تحقیقات علمی ‌ثابت شده ورزش در دوران بارداری ایمن و برای مادر و کودک مفید است. البته لازم است که بدانید ورزش در دوران بارداری کاملاً بی‌خطر نیست و خانم‌ها برای ورزش کردن در دوران بارداری باید با پزشک خود مشورت کنند تا اطمینان به‌دست آورند که کدام ورزش در دوران بارداری مشکلی برای مادر و کودک ایجاد نمی‌کند، یا از چه ورزش‌هایی باید اجتناب کرد و چه ورزش‌هایی را می‌توان انجام داد.
پیاده‌روی روزانه با سرعت مناسب و منظّم، همچنین انجام برخی حرکات ساده و سبک یوگا در دوران بارداری مفید است و می‌تواند اضطراب مادر را کاهش دهد. پیاده‌روی با بالا بردن هورمون‌های شادی‌آور در سطح خون به غلبه بر افسردگی کمک می‌کند. ورزش‌های تعادلی مانند یوگا و آرام‌سازی تا حدّ زیادی استرس در خانم‌ها را کاهش می‌دهد و توانایی باروری آن‌ها را بالا می‌برد.
ورزش باعث پیشگیری و درمان ناباروری می‌شود و نقش ویژه‌ای در مراحل بارداری دارد. زنانی که تحرّک کافی دارند در زمان اقدام به بارداری با مشکلات کمتری روبه‌رو می‌شوند و به‌علّت داشتن وزن مناسب از عوارضی مانند فشار خون بارداری، اختلالات گوارشی و نیز چاقی بیش از حد مصون می‌مانند. تحرّک و ورزش نقش ویژه‌ای در بارداری، زایمان، پیشگیری از پوکی استخوان و عوارض یائسگی در دوران سالمندی دارد.
افزایش وزن در توانایی باروری زنان اثر نامطلوب داشته و احتمال سقط در اوایل بارداری را به‌همراه دارد. بنابراین انجام حرکات ورزشی ملایم می‌تواند در نگهداشتن وزن مناسب در طول دورۀ بارداری به خانم‌های باردار کمک کند.
یکی از عمده‌ترین دلایل نازایی در زنان، به‌ویژه در افراد چاق، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک است که می‌توان با انجام حرکات ورزشی متعادل و با نظر پزشک این عارضه را درمان کرد و از پیشرفت آن جلوگیری کرد. ورزش‌های متعادل ازجمله یوگا و مدیتیشن، استرس در خانم‌ها را به مقدار زیادی کاهش و توانایی باروری را افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهد ورزش‌های متعادل از مهم‌ترین راه‌های درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک است. درحقیقت کاهش وزن در بهبود نشانه‌های تخمدان پلی‌کیستیک و ایجاد تخمک‌گذاری و افزایش قدرت باروری نقش مؤثّری دارد. انجام ورزش‌های ملایم به‌مدّت 35 تا 45 دقیقه در روز، می‌تواند اکسیژن‌رسانی و خون‌رسانی به بافت‌ها و تخمدان‌ها را تأمین کند.
از طرفی ورزش زیاد احتمال ناباروری را افزایش می‌دهد. کارشناسان توصیه می‌کنند زنانی که قصد بارداری دارند از ورزش‌های شدید و طولانی پرهیز کنند. زیرا ورزش زیاد منجر به لاغری بیش از حد می‌شود و می‌تواند بر روند تخمک‌گذاری تأثیر بگذارد و آن را متوقّف کند. انجام ورزش‌های سنگین بیش از 5 ساعت در هفته و با شدّت زیاد ـ که در حدّ حرفه‌ای و قهرمانی باشد ـ می‌تواند باعث قطع خون‌ریزی ماهانه شود و تخمک‌گذاری را قطع کند. 
به‌طورکلّی، دویدن بیش از 15 کیلومتر در هر هفته، ورزش بیش از حد در نظر گرفته شده‌است. برای درمان مشکلات باروری ناشی از ورزش زیاد، مؤثّرترین راه کاهش یا تغییر مقدار ورزش است.
به آن دسته از بانوانی که به‌دلیل مشغلۀ کاری نمی‌توانند به یک‌باره نیم ساعت در روز فعّالیت ورزشی داشته باشند توصیه می‌شود با تقسیم زمان به سه بخش 10 دقیقه‌ای در طول روز، بدن خود را در وضعیت مناسب نگه دارند.

وقتی تصمیم به باردار شدن می‌گیرید در‌حالی‌که از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنید، ممکن است نگران باشید که آیا استفاده از این روش‌ها توانایی بارداری شما را تحت‌ِتأثیر قرار می‌دهد یا خیر؟ به‌خاطر داشته باشید که در بعضی موارد، پس از متوقّف شدن استفاده از روشی که دارای هورمون‌های استروژن یا پروژسترون است، ممکن است باردار شدن شما با کمی تعویق اتّفاق بیفتد، اما در طولانی‌مدت این روش‌ها هیچ تأثیر منفی‌ای بر قدرت باروری شما ندارد. در ادامه در مورد روش‌های پیشگیری از بارداری ـ که به‌طور معمول استفاده می‌شوند ـ توضیحاتی را ارائه خواهیم داد. این مقاله می‌تواند به برخی از سؤالات احتمالی شما پاسخ دهد.

چه موقع باید استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری را متوقف کنید؟
تا زمانی‌که برای باردار شدن آماده نیستید نیازی به قطع مصرف روش‌های پیشگیری از بارداری، به‌خصوص «روش‌های هورمونی کنترل بارداری» نیست. به‌خاطر داشته باشید اگر روش پیشگیری از بارداری هورمونی را کنار گذاشته‌اید اما هنوز آمادۀ بارداری نیستید، لازم است تا زمان آماده شدن از روش دیگری مانند کاندوم استفاده کنید.

چه مدت طول می‌کشد تا پس از قطع روش پیشگیری باردار شوید؟
اگر از روش‌های غیرهورمونی مانند کاندوم استفاده می‌کنید، مطمئناً به محض داشتن رابطۀ جنسی محافظت‌نشده می‌توانید باردار شوید. اما در مورد قرص‌ها، پچ و یا آی یو دی، اکثر خانم‌ها چند ماه پس از قطع استفاده معمولاً باردار می‌شوند. اگر می‌خواهید به‌طور دقیق‌تر درمورد هر روش بدانید، ادامۀ مطلب را دنبال کنید. 
•  بارداری پس از قطع مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری
اگرچه اغلب ممکن است در طیّ 1 تا 3 ماه پس از قطع مصرف قرص‌های ترکیبی ـ که در خود استروژن و پروژسترون دارند ـ باردار شوید، اما اکثر خانم‌ها طیّ یک سال پس از قطع قرص باردار می‌شوند. اما اگر از قرص فقط پروژسترونی ـ که «مینی پیل» نامیده می‌شود ـ در دوران شیردهی استفاده می‌کنید، ممکن است روزها یا هفته‌ها پس از قطع آن باردار شوید. چون مینی پیل تخمک‌گذاری را به‌طور مداوم به روشی که قرص استروژنی انجام می‌دهد، متوقّف نمی‌کند. مینی پیل مخاط رحم شما را نازک می‌کند، به محض قطع مصرف مینی پیل پوشش داخلی دوباره ضخیم می‌شود و این امکان را برای شما فراهم می‌کند که باردار شوید.
•  بارداری پس از خارج کردن آی یو دی یا دستگاه داخل رحمی 
باردار شدن بلافاصله بعد از اینکه پزشک آی یو دی شما را خارج کرد، امکان‌پذیر است. زنان معمولاً طیّ 1 ماه پس از خارج کردن آی یو دی تخمک‌گذاری می‌کنند. البته در اکثر موارد بارداری در طیّ 6 ماه تا 1 سال اتّفاق می‌افتد.
• بارداری پس از حذف پچ‌های پیشگیری از بارداری
 1 تا 3 ماه پس از قطع استفاده از پچ کنترل بارداری، اغلب تخمک‌گذاری شروع می‌شود. 
• بارداری پس از پایان دورۀ روش پیشگیری از بارداری تزریقی
برخلاف سایر روش‌های کنترل بارداری هورمونی، ممکن است باردار شدن پس از پایان دورۀ مصرف این روش دشوارتر باشد. ممکن است 10 ماه یا بیشتر طول بکشد تا دوباره تخمک‌گذاری کنید. برای برخی از خانم‌ها 18 ماه طول می‌کشد تا قاعدگی دوباره شروع شود، به‌همین دلیل متخصّصان این روش را برای زنانی که تمایل دارند طیّ یک سال پس از استفاده از روش کنترل بارداری بچّه‌دار شوند، توصیه نمی‌کنند.

آیا بارداری بلافاصله پس از استفاده از روش کنترل بارداری ایمن است؟
بله. در گذشته تصوّر می‌شد که بارداری بلافاصله پس از قطع روش پیشگیری، خطر سقط جنین را در افراد بالا می‌برد، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که بارداری بلافاصله پس از قطع روش پیشگیری بارداری ایمن است.

آیا بلافاصله پس از قطع روش پیشگیری باید پریود منظّمی داشته باشیم؟
خیر، لازم نیست. برخی از زنان پس از قطع روش‌های کنترل بارداری هورمونی به مدت چند ماه پریود نمی‌شوند، زیرا روش‌های جلوگیری از بارداری تعادل هورمونی فرد را تحت‌ِتأثیر قرار می‌دهد و ممکن است مدتی طول بکشد تا بدن به حالت پیش از بارداری برگردد.

آیا می‌توان پیش از پریود شدن باردار شد؟ 
بله، قبل از پریود شدن می‌توانید باردار شوید. درحقیقت، اگر تخمک‌گذاری بلافاصله پس از توقّف روش کنترل بارداری اتّفاق بیفتد و رابطۀ جنسی محافظت‌نشده‌ای داشته باشید، ممکن است باردار شده‌باشید که این باعث شده پریود نشوید. اگر از زمان قطع روش پیشگیری از بارداری خود پریود نشده‌اید و به‌تازگی رابطۀ محافظت‌نشده داشته‌اید، حتماً آزمایش بارداری انجام دهید، چون تخمک‌گذاری بسیار مهم‌تر از پریود شدن است. 

روش تشخیص تخمک‌گذاری چیست؟
تخمک‌گذاری عبارت است از آزاد شدن تخمک از یکی از تخمدان‌های زن. تخمک پس از آزاد شدن به سمت پایین لولۀ رحمی ‌حرکت می‌کند، جایی که ممکن است لقاح توسّط سلول اسپرم اتّفاق بیفتد. تخمک‌گذاری به‌طور معمول یک روز طول می‌کشد و در اواسط چرخۀ قاعدگی یک خانم اتّفاق می‌افتد، یعنی حدود دو هفته پیش از آنکه انتظار داشته باشد پریود شود. اما زمان انجام این فرآیند برای هر زن متفاوت است و حتی ممکن است ماه به ماه متفاوت باشد. اگر خانمی ‌می‌خواهد باردار شود، باید زمان تخمک‌گذاری خود را پیگیری کند. دانستن اینکه خانمی ‌هر ماه در چه زمانی تخمک‌گذاری می‌کند مفید است، زیرا داشتن رابطۀ جنسی در زمان تخمک‌گذاری می‌تواند به بارداری فرد ختم شود. درصورتی‌که زن و شوهر یک یا دو روز پیش از تخمک‌گذاری زن و روز تخمک‌گذاری رابطۀ جنسی داشته باشند، احتمال بارداری بیشتری وجود دارد. 

یک جنین ماده هنگام تولّد 1 تا 2 میلیون تخمک نابالغ در داخل تخمدان خود دارد. با ورود دختر به سنّ بلوغ، حدود 300000 از این تخم‌ها باقی می‌ماند. تقریباً 300 تا 400 مورد از تخمک‌های باقی‌مانده در طول زندگی باروری زن تخمک‌گذاری می‌کنند. بدن زن با هر چرخۀ قاعدگی ماهانه خود را برای یک بارداری احتمالی آماده می‌کند. چرخه توسط هورمون‌ها، ازجمله هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون و همچنین هورمون محرّک فولیکول و هورمون لوتئین‌ساز تنظیم می‌شود. هورمون‌ها در تمام مراحل چرخۀ قاعدگی نقش اساسی دارند و اجازه می‌دهند تخمک بالغ و درنهایت آزاد شود. 
وقتی تخمک بالغ تخمدان زن را ترک می‌کند و به داخل لولۀ رحمی ‌می‌رود، سلول اسپرم می‌تواند تخمک را بارور کند. اسپرم می‌تواند حدود 3 تا 5 روز پس از مقاربت جنسی در داخل دستگاه تناسلی زن زنده بماند. برای وقوع بارداری، سلول اسپرم باید تخمک را ظرف 12 تا 24 ساعت از زمان تخمک‌گذاری بارور کند. سپس تخمک بارورشده به رحم می‌رود، جایی که می‌تواند به پوشش رحم متّصل شود و به یک جنین تبدیل شود.
زمان تخمک‌گذاری
بسیاری از افراد به اشتباه معتقدند که تخمک‌گذاری همیشه دقیقاً 14 روز پس از آخرین قاعدگی زن اتّفاق می‌افتد، اما این صحیح نیست و زمان تخمک‌گذاری برای هر زن متفاوت است و به طول دورۀ قاعدگی وی بستگی دارد. اگر خانمی به‌طور معمول سیکل‌های قاعدگی 28 روزه داشته باشد، معمولاً بین روزهای 13 تا 15 تخمک‌گذاری دارد. 

در تخمک‌گذاری بدن زن ممکن است یکی از سه نشانۀ زیر وجود داشته باشد
تغییر در ترشّحات واژن
چند روز قبل از تخمک‌گذاری، دهانۀ رحم ـ که قسمت پایین رحم است ـ ترشّحاتی تولید می‌کند که نازک، شفّاف، لغزنده و کشدار است. این تغییر در مخاط دهانۀ رحم زمانی اتّفاق می‌افتد که تخمک‌گذاری نزدیک می‌شود و تخمدان‌های او برای آزادسازی تخمک آماده می‌شوند. روز بعد از تخمک‌گذاری، مخاط دهانۀ رحم غلیظ و کدر می‌شود.
تغییر در دمای پایۀ بدن
پیگیری درجۀ حرارت پایۀ بدن زن ـ که صبح پیش از برخاستن از رختخواب انجام می‌شود ـ برای دو تا سه دورۀ قاعدگی ممکن است به پیش‌بینی باروری او کمک کند. اندکی پس از تخمک‌گذاری در بسیاری از زنان در اوایل صبح دمای بدن افزایش جزئی‌ای (حدود نیم درجه سانتی‌گراد) را نشان می‌دهند. معمولاً زن در طیّ 2 تا 3 روز پیش از افزایش درجۀ حرارت بارورتر است. به‌همین دلیل لازم است افراد چند ماه این مسئله را مورد بررسی قرار دهند تا به نتیجۀ مناسب برسند.
افزایش هورمون لوتئینه‌کننده
حدود 24 تا 36 ساعت پیش از تخمک‌گذاری، سطح هورمون لوتئین‌ساز افزایش می‌یابد. افزایش هورمون لوتئینیزه علامت تخمدان برای آزاد کردن تخمک است. این افزایش هورمون را می‌توان با استفاده از کیت پیش‌بینی‌کنندۀ تخمک‌گذاری، که می‌تواند نمونۀ ادرار را در روزهای منتهی به تخمک‌گذاری آزمایش کند، تشخیص داد. هنگامی‌که افزایش هورمون‌های لوتئین‌ساز مشاهده می‌شود، آزمایش نتیجۀ مثبتی را نشان می‌دهد.

در رابطۀ جنسی طبیعی ابتدا باید تمایل برای برقراری ارتباط وجود داشته باشد، سپس با تحریک روانی و جسمی آمادگی جهت انجام مقاربت در مرد و زن به‌وجود آید. در مردان این آمادگی نیاز به برقراری یک نعوظ کامل و با دوام دارد، سپس دخول لازم است. پس از ادامۀ تحریک جنسی، مرد و زن باید به اوج لذّت جنسی یا ارگاسم برسند. در مردان ارگاسم با افزایش تعداد تنفّس و انقباض‌ عضلات کف لگن و سپس خروج منی همراه است.

انزال زودرس عبارت است از رسیدن به ارگاسم و خروج منی به مدّت 1 تا 3 دقیقه پس از ایجاد نعوظ (پیش یا پس از دخول). در بیش از 75 درصد موارد، اقدام به فعّالیت جنسی بدون میل مرد یا زن، به انزال و عدم توانایی به تأخیر انداختن انزال منجر می‌شود، به‌گونه‌ای که باعث نارضایتی مرد یا زن و ایجاد استرس، احساس گناه و گاهاً بی‌میلی به برقراری رابطۀ جنسی می‌شود.

علل انزال زودرس

در یک جمله می‌توان گفت که علت دقیق انزال زودرس هنوز مشخّص نیست و علل متفاوت می‌تواند باعث بروز این عارضه شود، ازجمله کمبود مواد خاص در مغز (انتقال‌دهندۀ عصبی به نام سروتونین)، مشکلات روحی مثل اضطراب و افسردگی، مشکلات در روابط جنسی زوج‌ها، اختلالات هورمونی (مثل پرکاری تیروئید)، التهاب پروستات و گاهاً نداشتن اعتمادبه‌نفس و ترس مرد از اختلال نعوظ و... از دلایل این عارضه محسوب می‌شوند.

انزال زودرس عارضه‌ای بسیار شایع است و در حداقل 30 درصد مردان مشاهده می‌شود، اما به دلایل مختلف مثل ناآگاهی یا خجالت تحت پیگیری و درمان قرار نمی‌گیرد.

درصورت مراجعه به پزشک مهم‌ترین عامل برای تشخیص درست بیماری و درمان آن، فهم دقیق مرد از وضعیت و توضیح کامل و درست مشکل است. بیمار باید به سؤالات پزشک دقیق و بدون خجالت یا دروغ پاسخ بگوید.

یکی از نکات مهم در شرح حال بیمار توضیحات درست در مورد نعوظ است. گاهی فرد دچار اختلال نعوظ است و بدون اشاره به آن فقط از انزال زودرس شاکی است. حضور همسر و توجّه به توضیحات وی در اغلب موارد مفید است.

نکتۀ جالب در مورد انزال زودرس آن است که معمولاً باعث نازایی نمی‌‌شود، مگر آنکه انزال پیش از دخول صورت گیرد یا با اختلال کامل نعوظ همراه باشد.

درمان انزال زودرس

روش‌های مختلف درمان برای انزال زودرس پیشنهاد می‌شود اما نکتۀ اصلی برای موفقیت درمان پیگیری و اجرای درست آن‌هاست. بسیاری از بیماران با وجود آنکه سال‌ها از این مشکل رنج می‌برند و خود یا همسر خود را دچار عوارض روحی می‌کنند، همچنان در پیگیری درمان سهل‌انگارند و انتظار دارند با یک توصیه یا نسخه مشکل حل شود، درحالی‌که واقعیت این است که درمان این بیماری عموماً مشکل و خسته‌کننده است.

نکتۀ مهم دیگر در درمان مردانی که دچار انزال زودرس‌اند، همکاری همسر است؛ یعنی زن ضمن حمایت روحی و روانی بهتر است در انجام درمان نیز پیگیر و همراه مرد باشد.

پس از ارزیابی و شناسایی مشکل، وضعیت روحی و روانی بیمار و کیفیت روابط عاطفی با همسر، درمان‌های مختلف پیشنهاد می‌شود.

اقداماتی که فرد بدون مصرف دارو ممکن است با انجام آن‌‌ها بهبود یابد

• استفاده از کاندوم که منجر به کاهش تحریک می‌شود.
• تقویت عضلات کف لگن (روش kegel) که قدرت کنترل انزال را بالا می‌برد.
• فشار روی سر آلت در زمان احساس نزدیک شدن به ارگاسم؛
• قطع تحریک جنسی در زمان احساس نزدیک شدن به ارگاسم، و شروع مجدّد فعّالیت پس از کاهش تحریک.

اقدامات دارویی  

• بی‌حس‌کننده‌های موضعی مثل لیدوکایین که حدود 15 دقیقه پیش از شروع فعّالیت به سر آلت زده می‌شود. باید توجّه داشت که پیش از دخول باید این مواد را کاملاً پاک کرد تا وارد دستگاه تناسلی زن نشود.
• داروهای ضدّ افسردگی خاص که باعث افزایش سروتونین در مغز می‌شود و انزال را به تأخیر می‌اندازد. این داروها انواع و روش‌های  مختلف استفاده دارد و باید تحت‌ِنظر پزشک شروع یا قطع شوند.
• داروی ضدّ درد ترامادول که به‌دلیل احتمال بروز اعتیاد و عوارض مغزی فقط در موارد خاص استفاده می‌شود.
• درصورتی‌که بیمار اختلال نعوظ داشته باشد، داروهای مهارکنندۀ فسفودی استراز مثل سیلدنافیل یا تادالافیل می‌تواند مفید باشد.
• داروهای اختصاصی بیماری‌های زمینه‌ای مثل پرکاری تیروئید یا اضطراب.

IVF چیست؟
IVF یک روش درمان کمک‌باروری است. در طول انجام IVF تخمک‌های بالغ از تخمدان گرفته‌ می‌شود و با اسپرم در محیط آزمایشگاه تلقیح می‌گردد و سپس جنین تشکیل‌شده بعد از 3 یا 5 روز در داخل رحم کاشته می‌شود. جنین‌های اضافه به‌صورت فریزشده نگهداری خواهند شد.
IVF مؤثّرترین روش درمان نازایی است. در طی مراحل IVF می‌توان از اسپرم و تخمک اهدایی، جنین اهدایی یا رحم اجاره‌ای استفاده نمود كه بسته به علّت نازايي، مشكلات موجود و نظر پزشك معالج تصميم‌گيري انجام خواهد شد. احتمال موفّقیت در IVF بسته به علّت نازایی و سن متفاوت است. احتمال چندقلویی در IVF نسبت به بارداری طبیعی بالاتر است.

آمادگی پیش از بارداری
وقتی از IVF به‌عنوان درمان استفاده می‌شود، با توجّه به سنّ زن و مرد، نوع روش درمانی و کیفیت اسپرم و تخمک احتمال بارداری متفاوت خواهد بود. آزمایش‌هایی که قبل از شروع IVF انجام می‌شوند:
•  بررسی ذخیرۀ تخمدان یا AMH؛
•  بررسی هورمون‌های تخمدانی مثل FSH, LH و استرادیول که روز دوم تا سوم سیکل قاعدگی انجام می‌شود.
•  آزمایش‌های سلامت و چکاپ برای خانم؛
•  آزمایش‌های مربوط به اسپرم؛ 
•  بسته به سنّ مادر یا بیماری‌های زمینه‌ای ممکن است بررسی‌های تکمیلی مثل سونوگرافی از پستان و ماموگرافی یا آزمایش‌های دیگری لازم شود. هدف بررسی سلامت مادر قبل از شروع روند IVF و بارداری است که مادر به بهترین حالت ممکن وارد این فرایند شود. 
•  عکس رنگی رحم برای بررسی وضعیت رحم پیش از جایگزین کردن جنین‌ها داخل رحم مورد نیاز است.
•  سونوگرافی رحم و تخمدان‌ها که در ابتدای شروع IVF و در طی تکمیل روند درمان چندین بار انجام خواهد شد.
•  بعضی مواقع پیش از IVF جهت بررسی سلامت رحم و حفرۀ رحمی ‌نیاز به عمل هیستروسکوپی و دیدن حفرۀ رحم است.
از پزشک معالجتان می‌توانید درمورد سؤالاتی که ممکن است طی روند IVF پیش بیاید راهنمایی بگیرید. برای مثال:

تعداد جنین‌های انتقال‌یافته
تعداد جنین‌ها برحسب سنّ مادر و کیفیت جنین‌ها و همچنین تعداد جنین‌های به‌عمل‌آمده متفاوت است. 

طول مرحلۀ IVF
معمولاً از شروع سیکل IVF تا روز انتقال جنین حدود 45 روز طول می‌کشد که البته بسته به روش مورد استفاده و وضعیت رشد تخمک‌ها در مادر متفاوت است.

رویان‌های اضافه چه می‌شوند؟
معمولاً رویان‌های اضافه فریز می‌شوند و درصورت نیاز در زمان‌های دیگری انتقال می‌یابند.

آیا فریز کردن جنین‌ها سبب کاهش احتمال باروری می‌شود؟
پژوهش‌های بسیاری در این مورد انجام شده. درمجموع انتقال جنین در سیکل‌های بارداری با جنین فریز، شانس بهتری جهت حاملگی نسبت به جنین‌های تازه دارند. به‌دلیل اینکه معمولاً 2 تا 3 جنین به رحم انتقال می‌یابد، احتمال بارداری چندقلویی هم بیشتر از بارداری طبیعی است، ولی در بعضی مواقع به‌دلیل خطری‌ که بارداری چندقلویی دارد، مجبور به کم کردن تعداد جنین‌ها بعد از حاملگی می‌شوند که البته شرایط و قواعد خاصّی دارد و از نظر اخلاقی تصمیم مشکلی است.
درمورد استفاده از تخمک و جنین اهدایی، مشاوران حقوقی و ژنتیک در مرکز درمان ناباروری مشکلات احتمالی آن مسئله را بررسی و حل خواهند کرد.

ناباروری بر مردان و زنان سنین باروری تأثیر می‌گذارد و افراد مبتلا را در معرض مشکلات عاطفی و روانی زیادی قرار می‌دهد. ناتوانی در داشتن فرزند اغلب با عزّت نفس پایین، افسردگی، مشکلات جنسی، شرم، احساس گناه و قطع رابطه با دوستان و خانواده و همکاران مرتبط است. از سوی دیگر، افراد در ناباروری به‌دلیل وجود آزمایش‌ها و بررسی‌های متعدّد، عوارض دارویی و افزایش نگرانی‌های مالی، همچنین قطعی نبودن نتیجه ممکن است در مواجهه با تمام این فشارها آسیب‌پذیر شوند و در مقابل این احساسات به‌تنهایی و بدون کمک از جانب دیگران دچار افسردگی شوند.

فرهنگ نقش معناداری در دادن معنای متفاوت به ناباروری دارد. در کشورهای شرقی باروری یکی از عوامل با ارزش است و هنگامی‌که باروری با مشکل روبه‌رو می‌شود، می‌تواند منجر به بحرانی روانی شود. افسردگی بر سلامت فیزیکی انسان تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد نگرانی و اضطراب در روابط شخصی و کار می‌شود و مانع لذّت بردن از زندگی روزمرّه می‌گردد. درمان‌های مؤثّری وجود دارد که می‌تواند به فرد کمک کند تا افسردگی را پشت سر بگذارد. مشکلات روان‌شناختی مانند افسردگی، فشار روانی، و اضطراب از مهم‌ترین مشکلاتی است که 85 درصد خانواده‌های نابارور با آن مواجه‌اند.

بسیاری از محقّقان دریافته‌اند که زنان در روند درمان‌های ناباروری در معرض خطر بالای ابتلا به افسردگی هستند و از آنجایی که در گذشته ناباروری معمولاً به‌عنوان یک موضوع مخصوص زنان دیده می‌شد، تحقیقات بیشتری نیز دربارۀ افسردگی در زنان انجام شد و به دنبال آن باعث شد بسیاری از مردان حمایت عاطفی لازم را در زمان برخورد با ناباروری دریافت نکنند. از آنجا که تجربۀ ناباروری می‌تواند هم برای مردان و هم برای زنان استرس‌زا باشد و آن‌ها را با بحران مواجه کند، درحال حاضر تحقیقاتی نیز در این زمینه ـ که مردان هم از افسردگی مرتبط با ناباروری رنج می‌برند ـ انجام شده‌است.

مشکلات روانی عامل مهمّی ‌در عملکرد روش درمان و کاهش پاسخ‌دهی بدن بیمار در درمان‌های نازایی است، به‌همین دلیل در صورت ادامۀ ناکامی ‌در درمان و شکست‌های احتمالی، مشکلات روانی بیمار افزایش می‌یابد.

متخصّصان با توجّه به اهمّیت موضوع سلامت روان و تأثیر آن در باروری توصیه می‌کنند درمان باروری بهتر است هم‌زمان با درمان روحی و روانی صورت گیرد. بنابراین، با توجّه به‌ وجود علائم افسردگی در زنان و مردان نابارور، حضور روان‌شناسان در مراکز تشخیص و درمان ناباروری ضروری به‌نظر می‌رسد تا با استفاده از تخصّص خود به شناسایی عوامل خطرزا و آموزش راهکارهای صحیح مواجهه با احساس افسردگی بپردازند.

برای بسیاری از زوج‌ها نداشتن فرزند و ماندن در کنار همسری که توانایی باروری ندارد بسیار سخت و طاقت‌فرساست، از سوی دیگر بسیاری از این افراد از این مشکل برای خود فرصت ایجاد کرده‌اند.

روان‌شناسان روش‌های زیر را برای کنار آمدن با ناباروری توصیه می‌کنند

• سراغ علاقه و هدف خود بروید. شما صاحب اهداف و ایدئال‌های بزرگی بوده‌اید که پیش از ازدواج داشته‌اید، حالا زمان مناسبی برای برنامه‌ریزی در راه رسیدن به اهداف بزرگ زندگی‌تان است.
• آسودگی‌ خاطر داشته باشید، چون آرامش روند درمان شما را تسریع می‌بخشد.
• با همسر خود زمان بیشتری را به تفریح و شادی اختصاص دهید. تفریح و خنده فشار روانی را کاهش می‌دهد.
• به یکدیگر فرصت دهید؛ بسیاری از مراحل درمان ناباروری زمان‌بر هستند و احتمال شکست در آن‌ها وجود دارد.
• رابطۀ عاطفی خود را با همسرتان بیشتر کنید.
• اگر مشکل ناباروری از سوی همسرتان است، به‌طور یقین احساس خشم و گناه می‌کند، به‌همین دلیل تسلی خاطر او باشید.
• گروه‌های حمایتی می‌توانند به شما کمک کنند که بر افسردگی ناشی از ناباروری غلبه کنید. در این گروه‌ها با افرادی که تجربۀ مشابه با شما دارند ملاقات می‌کنید و با آن‌ها به صحبت می‌نشینید تا دربارۀ ناباروری و درمان‌ها و موضوع‌های مربوط، احساسات خود را ابراز کنید.

هیستروسکوپی یک روش جرّاحی حداقل تهاجمی است که برای ارزیابی یا درمان پاتولوژی‌های واژن، کانال رحم و رحم استفاده می‌شود. در طی هیستروسکوپی حفرۀ رحم با گاز یا مایع خاص پر می‌شود تا متّسع شود؛ سپس یک تلسکوپ حاوی دوربین از طریق واژن وارد حفرۀ رحم می‌شود و بررسی زیر دید مستقیم انجام می‌گیرد. اکثر موارد تشخیصی هیستروسکوپی می‌تواند بدون بی‌هوشی و با بی‌حسّی موضعی انجام شود و بسته به اینکه تشخیصی یا درمانی باشد از ده دقیقه تا حدود یک ساعت طول می‌کشد. هیستروسکوپی برای ارزیابی بیماری‌های زنان با علائم زیر استفاده می‌شود:
•  خونریزی‌های غیرطبیعی رحمی ‌قبل و بعد از یائسگی 
•  پولیپ‌ها و ضخامت آندومتر 
•  میوم‌های زیر مخاطی و بعضی میوم‌های داخل جداری رحم
•  چسبندگی داخل رحمی
•  ناهنجاری‌های آناتومیک مادرزادی رحم مثل دیوارۀ رحمی
•  خارج کردن اجسام خارجی و IUD باقیمانده در رحم
•  خارج کردن بقایای بارداری
•  عقیم‌سازی
•  ضایعات داخل دهانۀ رحم

موارد منع انجام هیستروسکوپی
•  بارداری زندۀ داخل رحمی
•  عفونت‌های لگنی
•  سرطان رحم و دهانۀ رحم شناخته‌نشده
•  شرایط طبّی همراه مثل بیماری قلبی و عروق کرونر
بعضی بیماران خونریزی مختصر و کرامپی‌های رحمی بعد از عمل احساس می‌کنند که با مسکّن‌ها کنترل می‌شود. اغلب بیماران طی 24 ساعت به فعّالیت طبیعی برمی‌گردند.

عوارض هیستروسکوپی نادر است:
•  سوراخ‌شدگی رحم 
•  خونریزی حین عمل
•  آسیب مثانه و روده
•  آمبولی مایع و گاز
•  اندومتریت
این عوارض در هیستروسکوپی تشخیصی کمتر از جرّاحی رخ می‌دهد. گاهی هیستروسکوپی به‌تنهایی برای ارزیابی اختلالات رحمی‌ کافی نیست و نیاز به انجام جرّاحی هم‌زمان مثل لاپاراسکوپی وجود دارد.

آیا ورزش در دوران بارداری بی‌خطر است؟
با پزشک خود راجع به ورزشِ حین بارداری مشورت کنید. برای بیشتر زنان باردار ورزش هم برای مادر و هم بچّه، نهتنها بی‌خطر، بلکه بسیار مفید است. اگر سالم هستید و بارداری بی‌خطری را می‌گذرانید، ورزش احتمال سقط (یعنی از دست دادن بارداری قبل از هفتۀ 20)، زایمان زودرس (به‌دنیا آمدن نوزاد قبل از هفتۀ 37 بارداری) و نوزاد با وزن کم (وزن تولّد زیر 2 کیلوگرم) را افزایش نمی‌دهد.

به چه مقدار ورزش در حین بارداری نیاز دارید؟
زنان حاملۀ سالم به حداقل دو و نیم ساعت ورزش متوسّط تا شدید هوازی در هر هفته نیاز دارند. فعّالیت‌های هوازی تنفّس را تندتر و عمیق‌تر، و ضربان قلب را تندتر می‌کند (فعّالیت فیزیکی متوسّط تا شدید یعنی فعّالیتی که باعث تعریق و افزایش ضربان قلب شود). اگر هنگام انجام فعّالیتی نتوانید به‌طور طبیعی صحبت کنید، یعنی فعّالیت فیزیکی‌تان بسیار سخت است. نباید همۀ دو و نیم ساعت را در یک وعده انجام دهید، باید این زمان را در هفته تقسیم کنید. مثلاً 30 دقیقه در هر روز هفته باشد و اگر 30 دقیقه پشت سر هم در یک روز زیاد باشد، می‌توان آن را به 3 تا 10 دقیقه در یک روز تقسیم کرد.

چرا فعّالیت فیزیکی در بارداری مفید است؟
1. برای خانم‌های باردار سالم فعّالیت فیزیکی منظّم می‌تواند ذهن و بدن را سالم نگه دارد. فعّالیت فیزیکی کمک می‌کند تا حسّ خوبی داشته باشید و انرژی مضاعف به‌دست آورید. همچنین قلب، ریه و عروق خونی شما را قوی می‌کند، اندام شما را متناسب نگه می‌دارد و باعث می‌شود که در طول بارداری افزایش وزن مناسبی داشته باشید. 
2. فعّالیت فیزیکی باعث برطرف شدن ناراحتی‌های شایع دوران بارداری مثل یبوست، دردهای مهره‌های کمری و پشتی، تورّم در پاها و زانو می‌شود.
3. به مدیریت استرس و خواب بهتر کمک می‌کند (استرس نگرانی‌ها و فشارهایی است که شما در پاسخ به چیزهایی که در زندگی‌تان اتّفاق می‌افتد احساس می‌کنید).
4. به کاهش خطر عوارض بارداری مثل دیابت بارداری و پره اکلامپسی کمک می‌کند که هر دو این‌ها یعنی دیابت و فشارخون بعد از  هفتۀ 20 حاملگی، احتمال عوارض بارداری مثل زایمان زودرس (قبل از هفتۀ 37 حاملگی) را افزایش می‌دهد.
5. فعّالیت‌های فیزیکی احتمال سزارین را کاهش می‌دهد و بدن را برای زایمان و دردهای زایمانی آماده می‌کند. فعّالیت‌هایی مثل یوگا، پیلاتس و تمرین تنفّس و سایر روش‌های آرام‌سازی به شما در مدیریت فرایند زایمان طبیعی کمک می‌کند و انرژی و قدرت کافی به شما می‌دهد.
اگر قبل از بارداری سالم و ورزشکار بوده‌اید، ادامۀ همان فعّالیت‌ها و ورزش‌ها در حین بارداری بی‌خطر و بی‌ضرر به‌نظر می‌رسند. با این حال در مورد ادامۀ فعّالیت ورزشی با پزشکتان مشورت کنید. مثلاً اگر دونده یا تنیس‌باز بوده‌اید یا انواعی از فعّالیت‌های فیزیکی شدید انجام می‌داده‌اید، با افزایش سنّ بارداری و افزایش سایز شکم و برآمده شدن آن ممکن است نیاز به تغییر میزان آن یا تغییر آن ورزش به ورزش دیگر باشد.
اگر قبل از بارداری ورزش نمی‌کردید، بارداری زمان خوبی برای شروع ورزش است و بعد از مشاوره با پزشک می‌توان با ورزش‌های کم‌خطر، آهسته و به‌طور کم‌کم شروع کرد. مثلاً با 5 دقیقه در هر روز شروع کنید و به 30 دقیقه در روز برسانید.

ورزش‌های زیر در بارداری ایمن و بی‌خطرند
1. پیاده‌روی؛ درصورتی‌که پیاده‌روی منظّم انجام شود، به‌خصوص در خانم‌هایی که قبلاً فعّالیت‌های فیزیکی چندانی نداشته‌اند، یک فعّالیت بسیار خوب است و در عین حال باعث کشیدگی عضلات و فشار بر روی مفصل نمی‌شود.
2. شنا و ورزش‌های آبی؛ آب محافظ بسیار خوبی برای مادر و جنین در حال رشد است و از طرفی حرکت در خلاف جریان آب باعث افزایش ضربان قلب می‌شود و در عین حال فشاری به مفاصل و عضلات وارد نمی‌کند. اگر از کمردرد در حین یا بعد از ورزش‌ها و فعّالیت‌های فیزیکی دیگر رنج می‌برید، شنا و ورزش‌های آبی را امتحان کنید.
3. دوچرخۀ ثابت بی‌خطرتر از دوچرخۀ متحرّک در بارداری است، زیرا احتمال افتادن به‌خصوص در اواخر بارداری، که شکم بزرگ‌تر می‌شود، کمتر خواهد بود.
4. یوگا و پیلاتس؛ مربی خود را در جریان بارداری خود قرار دهید تا حرکت‌های ورزشی متناسب با وضعیت و سنّ بارداری‌تان را به شما توصیه نماید. وضعیت‌هایی مانند خوابیدن به شکم و پشت به‌خصوص بعد از سه ماهۀ اول بارداری خطرناک است. بعضی سالن‌ها کلاس‌های یوگا و پیلاتس مخصوص بارداری دارند.
5. ورزش‌های هوازی Low Impact یا کم‌برخورد که در آن همیشه یک پا روی زمین یا وسیله است، مثل پیاده‌روی و دوچرخۀ ثابت که در این‌ها کششِ زیاد و مضرّی به بدن وارد نمی‌شود. ولی در ورزش‌های هوازی High Impact هر دو پا هم‌زمان از روی زمین برداشته می‌شوند، مانند دویدن و طناب‌بازی؛ به‌همین دلیل مربی ورزش باید از حامله بودن فرد آگاه باشد تا ورزش‌های متناسب با سنّ بارداری به فرد توصیه کند.
6. Strength training یا ورزش‌های قدرتی به شما در ساختن عضلات کمک می‌کنند و استخوان‌ها را قوی می‌کنند و درصورتی‌که سنگین نباشند، بسیار مفیدند. از طرفی نیازی به ثبت‌نام در سالن‌های ورزشی یا داشتن تجهیزات ورزشی خاصّی نیست. شما می‌توانید پیاده‌روی کنید یا با ویدئوهای ورزشی در خانه ورزش نمایید و یا راه‌های فعّال بودن در زندگی را پیدا کنید و فعّال باشید. مثل قدم زدن در حیاط با استفاده از پله‌ها به‌جای آسانسور.

آیا فعّالیت‌های فیزیکی برای همۀ خانم‌های باردار ایمن است؟
خیر. برای بعضی مادران باردار ورزش بی‌ضرر و ایمن نیست. شرایط زیر در بارداری می‌تواند ورزش در بارداری را با مشکل مواجه کند:
•  احتمال زایمان زودرس که به شروع دردهای زایمانی قبل از هفتۀ 37 بارداری گفته می‌شود. خونریزی و آبریزش ممکن است از نشانه‌های زایمان زودرس باشند. 
•  حاملگی دوقلو و سه یا بیشتر و همراه با سایر عوامل زایمان زودرس؛ می‌توانید با پزشک خود مشورت کنید و با توجّه به شرایط‌تان ورزش‌هایLow Impact  مانند پیاده‌روی، شنا یا یوگای بارداری را انجام دهید.
•  نارسایی سرویکس یا سرکلاژ: سرویکس یا گردن رحم در بالاترین قسمت واژن در راه ورود به رحم است. در نارسایی یا بی‌کفایتی سرویکس، باز شدن دهانۀ رحم زودتر از موقع زایمان اتّفاق می‌افتد و باعث تولّد زودتر از موقع یا حتی سقط می‌شود. در این مورد پزشک معالج توصیه به سرکلاژ یا دوختن دهانۀ رحم می‌کند تا به حفظ بارداری کمک نماید و از تولّد زودرس نوزاد جلوگیری کند.
•  فشارخون حاملگی یا پره اکلامپسی که بعد از هفتۀ 20 بارداری شروع می‌شود و پس از به‌دنیا آوردن نوزاد خاتمه می‌یابد.
•  جفت سرراهی بعد از هفتۀ 26 بارداری؛ این مورد به وضعیتی گفته می‌شود که در آن جفت در قسمت‌های پایین رحم قرار می‌گیرد و همه یا قسمتی از گردن رحم را می‌پوشاند. جفت نقش رساندن اکسیژن و موادّ غذایی را به جنین برعهده دارد و جفت سرراهی می‌تواند باعث خونریزی شدید و مرگ جنین شود.
•  کم‌خونی شدید مادر یا بیماری‌های قلبی و ریوی مادر؛ در کم‌خونی، گلبول‌های قرمز سالم کافی برای انتقال اکسیژن به قسمت‌های مختلف بدن وجود ندارد.

چه نوع فعّالیت‌هایی در بارداری ایمن نیستند؟
باید مراقب باشید و در مورد نوع ورزش‌هایی که می‌توانید انجام دهید مشورت کنید. در حین بارداری از فعّالیت‌های زیر خودداری نمایید:
•  هر نوع فعّالیت ورزشی با جست‌وخیز زیاد که می‌تواند باعث از بین رفتن تعادل و افتادن شوند. مثل اسب‌سواری، اسکی، ژیمناستیک و اسکیت‌سواری.
•  هر نوع ورزشی که ممکن است به شکم برآمده آسیب وارد کند. مثل هاکی روی یخ، بوکس و بسکتبال.
•  هر نوع ورزشی که نیاز به دراز کشیدن به پشت باشد، به‌خصوص بعد از 3 ماه اول؛ زیرا باعث قرار گرفتن رحم بزرگ روی وریدهای بزرگ و کاهش برگشت خون به قلب و کاهش فشارخون و محدود شدن جریان خون به جنین می‌شود.
•  فعّالیت‌هایی که باعث ضربۀ شدید آب به شکم شود، مثل اسکی روی آب و شیرجه. 
•  ورزش در ارتفاعات بالای 1800 متر، مگر اینکه همیشه در این ارتفاعات زندگی می‌کنید. فعّالیت فیزیکی در ارتفاعات در حین بارداری اکسیژن‌رسانی به جنین را کاهش می‌دهد.
•  فعّالیت‌هایی که باعث افزایش دمای بدن جنین شوند. مثل یوگای داغ که در اتاقی با دمای 32 درجه سانتی‌گراد انجام می‌شود و یا ورزش در بیرون از خانه در روزهای بسیار گرم و مرطوب که برای خانم حامله اصلاً مناسب نیست و باعث افزایش دمای بدن مادر و احتمال افزایش نقص‌های مادرزادی در جنین می‌شود.

چگونه تغییر در فرم و شکل بدن در بارداری روی انجام فعّالیت‌های ورزشی تأثیر می‌گذارند؟
•  بالانس (تعادل): تعادل در بارداری راحت‌تر از دست می‌رود و احتمال افتادن بیشتر می‌شود.
•  دمای بدن: در بارداری دمای بدن کمی ‌بالاتر می‌رود و نسبت به قبل زودتر عرق می‌کنید.
•  تنفّس: همچنان که جنین رشد می‌کند و نیاز به اکسیژن بیشتر می‌شود، با جلوآمدگی شکم، فشار بیشتری به دیافراگم تحمیل می‌شود. دیافراگم عضله‌ای است که به تنفّس کمک می‌کند. در بارداری گاهی احساس می‌شود که نفس‌ها کوتاه‌تر شده‌است.
•  انرژی: بدن به‌شدّت در حال تلاش برای مراقبت از جنین و بارداری است و به‌همین دلیل احساس انرژی کمتری در بارداری می‌کنید.
•  ضربان قلب: در بارداری قلب بیشتر کار می‌کند و ضربان قلب برای تأمین اکسیژن‌رسانی به جنین سریع‌تر می‌شود.
•  مفاصل: بعضی هورمون‌ها در بارداری بیشتر ساخته می‌شوند تا از مفاصل حمایت کنند که شل‌تر و انعطاف‌پذیرتر باشند، بنابراین باید از حرکت‌هایی که باعث کشش و صدمه به مفاصل می‌شوند اجتناب کرد.

چه موقع باید ورزش را متوقّف کرد؟ علائم هشدار کدام‌اند؟
وقتی که از نظر فیزیکی فعّال هستید، مقدار زیادی آب می‌نوشید و به بدن خود و آنچه احساس می‌کنید آگاهید. زمانی باید فعّالیت‌های فیزیکی خود را متوقّف کنید و با پزشک خود تماس بگیرید که یک یا چند علائم زیر را داشته باشید:
•  خونریزی از واژن یا احساس آبریزش
•  درد قفسۀ سینه، تندی ضربان قلب یا تنفّس مشکل
•  احساس سرگیجه، سردرد و ضعف عضلات
•  مشکل در راه رفتن یا درد و تورّم در قسمت‌های پایینی پاها که نشانۀ ترومبوز ورید‌های عمقی یا DVT باشد. DVT وقتی اتّفاق می‌افتد که لخته خون در وریدهای عمقی تشکیل شوند و معمولاً در ساق یا ران‌هاست که اگر درمان نشود، می‌تواند باعث مشکلات جدّی شود.
•  انقباض‌های دردناک و منظّم
•  توقّف حرکات جنین که می‌تواند نشانۀ مرگ جنین باشد.

بعد از زایمان چه زمانی می‌توان ورزش را از سر گرفت؟
با پزشک خود مشورت کنید. اگر زایمان طبیعی بدون عارضه داشته‌اید، معمولاً شروع ورزش چند روز بعد از زایمان یا در اولین فرصتی که مادر آمادگی داشته باشد توصیه می‌شود. اگر زایمان به روش سزارین یا زایمان طبیعی عارضه‌دار داشته‌اید، ممکن است نیاز به انتظار طولانی برای شروع ورزشی باشد. تصمیم‌گیری در این مورد با پزشک شماست. مادرانی که در زمان بارداری فعّال هستند، برگشت به فعّالیت‌های ورزشی بعد از به‌دنیا آمدن نوزاد راحت‌تر است.
درصورتی‌که پس از شروع ورزش احساس درد یا سایر مشکلات حین ورزش دارید، ورزش را متوقّف و با پزشکتان مشورت کنید.

عود سرطان پستان به معنای بازگشت بیماری پس از اجرای درمان اولیه است. اگرچه درمان اولیۀ سرطان پستان می‌‌‌تواند بسیاری از سلول‌های بدخیم را از بین ببرد، با این حال ممکن است تعدادی از سلول‌های سرطانی همچنان باقی بمانند و سبب عود بیماری گردند.
عود سرطان پستان ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها پس از درمان اولیۀ بیماری رخ دهد. سلول‌های سرطانی ممکن است در محل اولیۀ بیماری عود کنند (عود موضعی) یا به سایر نواحی بدن گسترش یابند (عود دوردست).

علائم عود سرطان پستان
علائم و نشانه‌های عود سرطان پستان بستگی به محل و مکانی دارد که بیماری عود کرده‌است.
عود موضعی
عود موضعی به معنای برگشت بیماری در محل اولیۀ تومور است. اگر بیمار تحت جرّاحی حفظ پستان (لامپکتومی) قرار گرفته باشد، بیماری ممکن است در پوست یا بافت جدار قفسۀ سینه عود کند.
علائم و نشانه‌های عود موضعی در پستان 
•  وجود سفتی یا توده در پستان
•  تغییر پوست پستان
•  التهاب یا قرمزشدگی پستان
•  ترشّح از نوک پستان
علائم و نشانه‌های عود موضعی در دیوارۀ قفسۀ سینه پس از جرّاحی برداشت کامل پستان به‌صورت زیر است:
•  پیدایش یک ندول زیر پوستی یا بیشتر، در دیوارۀ قفسۀ سینه
•  وجود سفتی در محل جرّاحی
عود منطقه‌ای 
عود منطقه‌ای به معنای برگشت بیماری سرطان پستان در غدد لنفاوی ناحیۀ زیربغل است. علائم عود منطقه‌ای شامل احساس توده یا تورّم در غدد لنفاوی زیربغل یا گردن است.
عود دوردست
عود دوردست به معنای درگیری سایر ارگان‌های بدن است. عمده‌ترین ارگان‌هایی که در عود دوردست ناشی از سرطان پستان درگیر می‌‌‌شوند، استخوان‌ها، ریه و کبد است.
علائم و نشانه‌های عود دوردست
•  درد مداوم
•  سرفۀ مکرّر 
•  تنگی نفس
•  کاهش اشتها
•  کاهش وزن
•  سردرد شدید
•  تشنّج
عموماً وقتی که درمان بیمار مبتلا به سرطان پستان، به اتمام می‌رسد، پزشک معالج طبق یک برنامۀ منظّم، بیمار را تحت ویزیت و پیگیری پس از درمان قرار می‌‌‌دهد تا بتواند علائم و نشانه‌های عود بیماری را شناسایی و از طرف دیگر عوارض درمان را نیز کنترل کند.

عواملی که خطر عود سرطان پستان را در مبتلایان به سرطان پستان افزایش می‌‌‌دهد
1. درگیری غدد لنفاوی: هرچقدر وسعت و شدّت درگیری این غدد بیشتر باشد، خطر عود بیماری سرطان پستان بالاتر خواهد بود.
2. اندازۀ بزرگ‌تر تومور: هرچقدر اندازۀ تومور بزرگ‌تر باشد، خطر عود بیماری بیشتر است.
3. وضعیت لبۀ (مارژین) جرّاحی: اگر در زمان جرّاحی تومور به‌طور کامل برداشته نشود، به‌عبارت دیگر لبۀ (مارژین) جرّاحی از نظر درگیری تومور مثبت باشد، خطر عود بیماری بیشتر است.
4. انجام رادیوتراپی بعد از لامپکتومی: اگر پس از جرّاحی حفظ پستان (لامپکتومی)، بیمار تحت رادیوتراپی قرار نگیرد، خطر عود بیماری بیشتر است.
5. سنّ جوان‌تر: هرچقدر سنّ فرد مبتلا به سرطان پستان پایین‌تر باشد، خطر عود بیماری بیشتر است. به‌خصوص سنّ کمتر از 35 سال.
6. بیماری سرطان التهابی: مبتلایان به سرطان پستان التهابی با خطر عود بیماری بالاتری مواجه‌اند.
7. چاقی: بیماران مبتلا به سرطان پستان، که وزن بالاتری دارند، خطر عود بیماری‌شان بیشتر است.
8. وضعیت گیرندۀ هورمونی: بیماران مبتلا به سرطان پستان هورمون منفی خطر عود بیماری بالاتری دارند. همچنین بیماران مبتلا به سرطان پستان HIR2 مثبت خطر عود بیماری بیشتری دارند. در مجموع استفاده از درمان‌های مکمّل سبب می‌‌‌شود که احتمال برگشت بیماری سرطان پستان به حداقل ممکن برسد. درمان‌های مکمّل عبارت‌اند از: اجرای هورمون‌درمانی، شیمی‌‌‌درمانی، رادیوتراپی و استفاده از درمان‌های هدفمند طبق نظر پزشک انکلوژیست در کنار بهبود کیفیت شرایط زندگی مانند حفظ وزن مناسب، انجام ورزش منظّم و انتخاب یک رژیم غذایی مناسب.

شایع‌ترین علل درد بیضه به‌ویژه در کودکان و بزرگسالانِ جوان پیچ‌خوردگی بیضه و عوامل عفونی است که در این مقاله به علل به آن پرداخته‌ایم.

تورشن یا پیچ‌خوردگی بیضه

درد تورشن یا پیچ‌خوردگی بیضه شروع سریع و حادّی دارد و یکی از مهم‌ترین موارد درد بیضه است که نیاز به توجّه ویژه و درمان سریع و به‌موقع، ظرف مدّت 4 ساعت دارد؛ در غیر این‌صورت باعث از بین رفتن بیضه می‌شود. در حالت طبیعی و معمولی (شکل شمارۀ یک) بیضه و ضمائم کناری در حالت تقریباً عمودی قرار دارند. اما در مواردی که بیضه در داخل کیسۀ خود اتّصال محکمی ندارد و درواقع ثابت نیست، تحرّک زیادتر از معمول دارد و به‌صورت عرضی در داخل کیسۀ بیضه قرار می‌گیرد (شکل شمارۀ 2) و باعث پیچش آن می‌شود. در مواردی خود طناب آویزان‌کنندۀ بیضه به دور خود می‌پیچد و باعث کاهش خون‌رسانی به بیضه و درنهایت منجر به انفارکتوس شریانی و از دست رفتن آن می‌شود. (شکل شمارۀ 3)

پیچش بیضه در تمام سنین دیده شده‌است، اما در محدودۀ سنّی زیر 19 سال بیشترین درصد را دارد و باید به آن توجّه ویژه شود.

علائم بالینی تورشن یا پیچ‌خوردگی بیضه

به‌طور کلاسیک تظاهر بیماری با شروع حاد و ناگهانی درد بیضه با مدّت شروع کمتر از 12 ساعت است. درد ممکن است در کشالۀ ران یا پایین شکم باشد. اغلب بیماران تهوّع و استفراغ دارند. درد یکی از تظاهرات معمول در بچّه‌هاست که آن‌ها را به‌طور ناگهانی در نیمه‌های شب بیدار می‌کند. در معاینۀ بالینی کیسۀ بیضه ورم کرده‌است. ممکن است سفت شده باشد یا قرمزی داشته باشد. ورم بیضه و کوتاه شدن طناب بیضه ممکن است باشد و ممکن است در اثر شدّت درد، بیمار اجازۀ معاینۀ کامل و دست زدن به بیضه را ندهد.

تشخیص پیچ‌خوردگی بیضه

 تشخیص پیچش بیضه معمولاً به‌صورت بالینی و کلینیکی و براساس علائم ذکرشده و معاینه مشخّص می‌شود. البته انجام سونوگرافی رنگی بیضه یا اسکن هسته‌ای نیز بسیار به تشخیص کمک می‌کند و می‌تواند کاهش خون‌رسانی به بیضۀ مربوط را نشان دهد، اما فقط درصورتی می‌توان از آن‌ها استفاده کرد که اول شک بالینی تشخیص وجود داشته باشد و دوم زمان زیادی هدر نرود و بلافاصله قابل انجام و در دسترس باشد. در غیر این‌صورت باید تنها براساس علائم بالینی و شک پزشک تصمیم‌گیری شود.

درمان قطعی پیچش بیضه توسّط ارولوژیست انجام می‌شود که شامل جرّاحی سریع در کوتاه‌ترین زمان ممکن، بردن به اتاق عمل و آزاد کردن پیچ‌خوردگی و سپس ثابت کردن بیضه به دیوارۀ آن است تا دوباره این مشکل ایجاد نشود. از آنجا که در این ناهنجاری احتمال پیچش بیضۀ مقابل نیز در مراحل بعدی و آینده وجود دارد، در هنگام عمل باید بیضۀ مقابل طبیعی را نیز ثابت کرد.

اگر در هنگام عمل، بیضه سیاه شده باشد یا قابل حیات نباشد، نباید به حال خود رها شود، حتماً باید از بدن فرد بیمار خارج شود.

پیچش آپاندیس یا زائدۀ بیضه یا مجاری انتقال‌دهندۀ اسپرم

برخلاف پیچش خود بیضه، پیچش زوائد آن نیاز به جرّاحی ندارد و با درمان‌های محافظه‌کارانه شامل استراحت و مسکّن یا در موارد عفونت حاد بیضه و مجاری، با اضافه کردن درمان آنتی‌بیوتیک بهبود می‌یابد. اما باید به این نکته توجّه داشت که در بسیاری موارد تشخیص قطعی و افتراق این‌ها از تورشن خود بیضه ممکن نیست و باید باز هم به عمل جرّاحی متوسّل شد.

یکی دیگر از دلایل درد بیضه، آسیب بیضه در اثر ضربه یا تحت‌ِفشار قرار گرفتن آن است که بسته به شدّت آسیب آن، درمان تفاوت دارد و ممکن است در موارد شدید نیاز به اتاق عمل باشد.

هرنی یا فتق کشالۀ ران نیز یکی از عوامل درد بیضه است. عفونت بیضه در اثر ویروس‌هایی مانند اوریون، درد بیضۀ ارجاعی در اثر تحریک اعصاب آن، مثلاً در اثر سنگ‌های لولۀ ادراری و حالب‌ها، گزش حشرات و التهاب عروق بیضه در اثر بعضی بیماری‌های عروقی مادرزادی نیز از علل درد بیضه‌اند.

با مروری کوتاه و مفید دربارۀ دردهای بیضه در بزرگسالان جوان و کودکان ذکر این نکته حیاتی است که هرگونه درد بیضه با شروع حاد و سریع باید به‌صورت جدّی پیگیری شوند، به‌ویژه دردهای شدید در کیسۀ بیضه و خود بیضه یا به‌همراه قرمزی کیسۀ بیضه و سفتی آن. در بچّه‌های کوچک نیز بی‌قراری و گریۀ شدید و حسّاسیت بیضه در لمس توسّط والدین باید بسیار مهم تلقّی شود و به‌سرعت به اورژانس مراجعه شود. با درمان سریع ازجمله درمان‌های دارویی و در موارد پیچ‌خوردگی بیضه با جرّاحی سریع، از آسیب دائمی ‌بیضه و از دست رفتن آن جلوگیری می‌شود.

زخم‌های نوک پستان به دلایل زیادی ایجاد می‌‌شود و درمان آن به علّت ایجاد آن بستگی دارد.

• علّت‌های رایج زخم نوک پستان

• زخم نوک پستان به‌دلیل شیردهی

یکی از شایع‌ترین علّت‌های زخم شدن پستان شیردهی است که علّت اصلی آن چفت شدن نامناسب سینۀ مادر با دهان نوزاد است که درد شدیدی در نوک پستان ایجاد می‌‌کند. اصلاح روش شیردهی می‌‌تواند تأثیر زیادی در کاهش زخم نوک پستان داشته باشد.

• زخم نوک پستان به‌دلیل تغییرات هورمونی

زنان در هنگام قاعدگی، یائسگی یا بارداری به‌دلیل تغییرات هورمونی ممکن است دچار خارش و سوزش و زخم نوک پستان شوند. نوسانات هورمون در این دوران باعث ضخیم شدن پوست نوک پستان می‌‌شود که با مرطوب کردن و استفاده از روغن‌هایی نظیر روغن نارگیل این مشکل حل می‌‌شود.

• زخم نوک پستان به‌دلیل آلرژی و درماتیت آتوپیک

درماتیت آتوپیک نوعی خارش  پوست است که باعث خشکی و زخم نوک پستان می‌‌شود.

• استفاده از محصولات بهداشتی مانند پودر لباسشویی

محصولات بهداشتی نظیر صابون، شامپو، پودر لباسشویی و ضدّعفونی‌کننده‌ها می‌‌توانند باعث خارش پوست و زخم نوک پستان شوند. راه‌ِحل مناسب حذف موادّ شوینده است.

• عفونت و زخم نوک پستان

تعدادی از عفونت‌ها می‌‌توانند باعث درد و زخم نوک پستان شوند. برفک دهان نوزاد می‌‌تواند باعث سفت شدن نوک پستان و درنتیجه ماستیت و التهاب پستان مادر شود. بنابراین درصورت مشاهدۀ برفک دهان نوزاد حتماً باید درمان برفک با مراجعه به پزشک صورت گیرد.

• بیماری پاژۀ نوک پستان  

گه‌گاه زخم نوک پستان می‌‌تواند ناشی از بعضی بدخیمی‌های نوک پستان باشد که در این حالت می‌‌تواند با خارش همراه باشد که به آن پاژۀ نوک پستان می‌‌گویند. (سرطان در جای نوک پستان) و درمان آن جرّاحی است.

• عارضۀ چسبندگی زبان به کف دهان نوزاد

پرده‌ای که زبان را به کف دهان متّصل می‌‌کند کوتاه است و باعث زخم نوک پستان می‌‌شود. با جرّاحی می‌‌توان این عارضه را برطرف کرد.

اگر نوزادی مقداری خون ببلعد (در هنگام شیر خوردن)، هیچ‌گونه آسیبی به او نمی‌‌زند، فقط ممکن است مقداری خون در پوشک او مشاهده شود.

• درمان زخم نوک پستان

درمان زخم نوک پستان به‌ علّت آن بستگی دارد. هوای خشک و سرد به‌طور خاصّی می‌‌تواند به پوست سینه و نوک پستان آسیب برساند. کاهش زمان استحمام به مدّت حداکثر 10 دقیقه و استفاده از مرطوب‌کننده‌های قوی، چربی پوست را حفظ می‌کند و از خشکی پوست پستان جلوگیری می‌‌‌نماید.

اگر زخم نوک پستان به‌دلیل شیردهی ایجاد شده باشد، با اصلاح وضعیت در آغوش گرفتن نوزاد و اصلاح روش شیردهی، به‌طوری که هالۀ قهوه‌ای پستان کامل داخل دهان نوزاد باشد، زخم نوک پستان کاهش می‌یابد. در شیردهی از پستانی که آسیب دیده، استفاده از کمپرس سرد و مرطوب کردن و شستن ملایم نوک پستان به کاهش زخم نوک پستان در دوران شیردهی کمک می‌‌کند.

قبل از شیردهی می‌‌توان از یک استامینوفن یا ایبوبروفن جهت کاهش درد نوک پستان استفاده کرد. قطع شیردهی به مدّت 24 ساعت از پستان آسیب‌دیده کمک شایانی به ترمیم زخم نوک پستان می‌‌کند. اگر بعد از 24 ساعت استراحت زخم همچنان باقی بماند، حتماً به جرّاح پستان مراجعه نمایید. از مالیدن لوسیون، الکل و عطر به نوک پستان جدّاً خودداری کنید. به‌طورکلی هر بیماری با زخم نوک پستان باید به جرّاح پستان مراجعه نماید تا علّت آن بررسی شود و درمان مناسب دریافت کند.

اينكه بارداري با يك لولۀ رحمي امكان‌پذير است يا نه، سؤال شايعي است كه براي خيلي از خانم‌ها كه قصد بارداري دارند ایجاد می‌شود.  پاسخ اين سؤال بله است. يعني امكان بارداري در خانم‌ها با يك لوله وجود دارد، اگرچه در بعضي مواقع اين مسئله كمی ‌چالش‌برانگيز است.

دستگاه تناسلي زنان از دو تخمدان و دو لولۀ رحمی ‌و يك رحم تشكيل شده‌است كه هر دو لوله در حالت طبیعی به رحم اتّصال دارند و مسير از تخمدان هر طرف به لولۀ رحمی ‌و سپس به رحم باز می‌رسد که مناسب براي عبور تخمك‌هاي آزاد‌شده از تخمدان است. در هر ماه يكي از تخمدان‌ها يك يا چند تخمك بالغ آزاد می‌كند كه وارد لولۀ رحمي همان طرف می‌شود (غالباً) و درصورت وجود اسپرم لقاح صورت می‌گیرد. درصورتي‌كه يك لولۀ رحمي آسيب ديده باشد، تخمدان طرف مقابل با لولۀ سالم در ارتباط است و بارداري می‌تواند صورت بگيرد، گرچه بارداري ممكن است با تأخير اتّفاق بیفتد، زيرا بعضي ماه‌ها آزادسازي تخمك از تخمدان سمت لولۀ بسته صورت می‌گيرد.

 احتمال بارداري با یک لولۀ رحمی بستگي به عوامل زير دارد

1. حداقل يكي از تخمدان‌ها سالم و عملكرد مناسب داشته باشد.
2. يك لولۀ رحمي سالم وجود داشته باشد.
3. تخمك‌گذاري منظّم و سيكل قاعدگي طبیعی داشته باشيم.

علل انسداد لولۀ رحمي

• بارداري خارج رحمي

داشتن سابقۀ حاملگي خارج رحمي يكي از شايع‌ترين علل انسداد لولۀ رحمي است. بارداري خارج رحمي به بارداري‌ای اطلاق می‌شود كه محصول حاملگي در جايي خارج از حفرۀ رحم جايگزين شود، كه اغلب این حالت در لوله‌هاي رحمي اتّفاق می‌افتد. اين موضوع بسته به سن بارداري، زمان تشخيص و اينكه تداخلات تشخيصي و درماني در چه زماني انجام می‌شود، می‌تواند منجر به آسيب لوله و گاه انسداد و تخريب كامل لوله گردد.

• بيماري‌هاي التهابي لگن

يكي ديگر از علل آسيب و انسداد لوله‌هاي رحمي، بيماري‌هاي التهابي لگن (PID) است. اين وضعیت التهابي زماني اتّفاق می‌افتد كه دستگاه تناسلي خانم دچار عفونت شود. عفونت‌هاي باكتريايي با عامل كلاميديا يا گنوره (عامل بيماري سوزاك) از شايع‌ترين علل اين عفونت‌ها محسوب می‌شوند.

عفونت‌هاي پس از زايمان هم می‌توانند باعث بيماري‌هاي التهابي لگن شوند و هرچه شدّت عفونت شديدتر و تكرّر آن بيشتر باشد، احتمال آسيب و انسداد لوله بيشتر می‌شود.

• بستن لولۀ رحمي

كساني كه در گذشته لولۀ رحمي خود را بسته‌اند و بعد با جرّاحي مجدّد اقدام به باز كردن آن‌ها كرده‌اند، احتمال آسيب و انسداد لوله‌هاي رحمي را دارند. خانم‌هايي كه از آسيب يك لولۀ رحمي خود اطّلاع دارند، به‌طور معمول يك فرصت ١٢ماهه به‌ آن‌ها جهت ايجاد باروري خودبه‌خودي داده می‌شود و درصورت سن بالاي مادر، اختلالات تناسلي، سابقۀ سقط مكرّر و ... پس از ٦ ماه عدم موفّقيت خودبه‌خودي باید به پزشك مراجعه كنند.

درمان

درصورت نداشتن باروري خودبه‌خودي در بيماران با يك لولۀ رحمي، بايد بررسي‌هاي اوليه انجام شود و اگر تخمك‌گذاري مشكل داشته باشد، روش‌هاي تحريك تخمك‌گذاري با داروهاي خوراكي و يا درصورت نیاز استفاده از داروهاي تزريقي تحريك تخمك‌گذاري توصیه می‌شود. حتّي در بعضي موارد استفاده از روش‌هاي كمك‌باروري مانند لقاح آزمايشگاهي(IVF)  نیز توصیه می‌شود.

­­خستگی یکی از اولین علائم بارداری است که از ابتدای بارداری و لانه‌گزینی، مادران با آن مواجه‌اند. درواقع هورمون‌های بارداری بلافاصله بعد از شروع بارداری بر روی بدن، خلق‌وخو، متابولیسم، مغز، شکل ظاهری و الگوی خواب مادران تأثیر می‌گذارد.

در سه ماهۀ دوم بارداری ـ که از هفتۀ سیزدهم آغاز می‌شود ـ بسیاری از خانم‌ها انرژی تازه‌ای به‌دست می‌آورند و عملاً سه ماهۀ دوم بارداری زمان مناسبی برای انجام اقدامات مهم قبل از ورود کودک است. چون از هفتۀ 28 بارداری ـ که وارد سه ماهۀ سوم بارداری می‌شوید ـ خستگی شدید دوباره برمی‌گردد.

یکی از سؤالات همیشگی مادران باردار این است که چرا این‌قدر خسته‌ام؟

احساس خستگی شما طبیعی است، چون جنین در بدن شما در حال رشد است. علاوه‌بر این، تغییرات هورمونی، تغییرات جسمی ‌و عاطفی نیز سطح انرژی شما را کاهش می‌دهد و احساس خستگی می‌کنید.

برخی از تغییرات تأثیرگذار دوران بارداری

• افزایش سطح استروژن و پروژسترون (به‌عنوان یک آرام‌بخش طبیعی عمل می‌کند.)
• فشارخون و قندخون پایین
• افزایش جریان خون
• اختلال خواب
• اختلالات گوارش و هضم
• بیماری صبحگاهی مادران باردار (تهوّع و استفراغ)
• استرس و اضطراب
• تکرّر ادرار
• سوزش سردل
• درد پشت، ران و لگن

اقداماتی که توجّه به آن‌ها برای زنان باردار جهت کاهش خستگی الزامی ‌است

• بیشتر زنان باردار باید حداقل 8 ساعت را در رختخواب بگذرانند و حداقل 7 ساعت خواب در هر شب داشته باشند. درصورت امکان سعی کنید کمی‌ زودتر از حدّ معمول بخوابید.

با تغییر ساختار بدنتان در بارداری خواب را در اولویت قرار دهید و برای مقابله با خستگی بارداری به این نکات توجه کنید:

• اتاق خواب خود را تاریک، تمیز و سرد نگه دارید.
• فضای مناسب را برای استراحت فراهم کنید.
• برای خواب عمیق اتاق را تاریک کنید.
• برای کیفیت مطلوب خواب، دمای اتاق خواب را کمی‌ خنک‌تر از بقیۀ خانۀ خود تنظیم کنید. کمبود خواب می‌تواند باعث افزایش میزان قندخون شما شود و خطر دیابت بارداری را افزایش دهد.
• چرت زدن می‌تواند هرگونه کمبود خوابتان را جبران کند.
• غذاهای سالم بخورید و مصرف آب را فراموش نکنید.

با مصرف شش وعدۀ غذایی کم‌حجم در روز، میزان قند و انرژی خود را متعادل نگه دارید. وعده‌های غذایی‌ای که سرشار از موادّ مغذّی و پروتئین هستند، به مبارزه با خستگی کمک می‌کنند.

رژیم غذایی سالم سطح انرژی شما را بالا نگه می‌دارد. سعی کنید در رژیم غذایی‌تان ترکیبی از مواد زیر را داشته باشید:

• میوه و سبزیجات، حداقل پنج وعده در روز
• کربوهیدرات‌های سبوس‌دار، مانند نان و ماکارونی سبوس‌دار
• پروتئین، مانند تخم‌مرغ، گوشت بدون چربی، گوشت خوب پخته‌شده یا ماهی. حبوبات؛ مانند عدس، لوبیا و نخود نیز جزو این گروه غذایی هستند.
• محصولات لبنی، مانند شیر، پنیر و ماست.

بعد از ناهار از مصرف کافئین و قهوه خودداری کنید. کافئین ممکن است شما را تا مدّت طولانی بیدار نگه دارد یا باعث بیدار شدن بیشتر شما شود. همچنین می‌تواند باعث شود جنین فعّال‌تر شده، در داخل شکم شما لگد بزند و بچرخد.

• ورزش کنید، اگرچه ممکن است ورزش به خستگی کمک نکند، اما می‌تواند روحیه و خواب شما را بهبود بخشد و حتّی می‌تواند به شما کمک کند تا از عوارض ناشی از زایمان جلوگیری شود.

شیر مادر بهترین غذا برای کودک است. مزایای شیردهی فقط مربوط به نوزادان نیست و شامل مادران هم می‌شود. کارشناسان توصیه می‌‌کنند درصورت نداشتن مشکل در مادر، لازم است در شش ماه اول زندگی نوزاد، تغذیه با شیر مادر انجام شود. و هر مقدار از شیر ـ حداقل تا یک‌سالگی ـ به نوزاد داده شود، برای مادر و کودک مفید خواهد بود.

فواید شیر مادر برای نوزاد

شیر مادر موجب افزایش هوش نوزاد می‌‌شود

 شیر مادر با کمک به رشد مغز نوزاد و کاهش مشکلات مربوط به یادگیری موجب افزایش هوش کودک می‌‌شود. طبق تحقیقات، کودکانی که از شیر مادر تغذیه کرده‌اند، در امتحانات هوش نمرۀ بهتری را کسب می‌‌کنند.

شیر مادر سرشار از موادّ مغذّی است

 شیر مادر بهترین منبع پروتئین، کربوهیدرات، چربی، ویتامین و املاح معدنی برای نوزاد است و تا زمانی که نوزاد نیاز به غذای کمکی نداشته باشد، می‌‌تواند تمامی ‌‌نیازهای او را تأمین کند. شیر مادر سرشار از آنتی بیوتیک‌هایی است که بدن نوزاد را در برابر ویروس‌ها و عفونت‌ها محافظت می‌‌کند.

شیر مادر بدن نوزاد را در برابر بیماری‌ها حفاظت می‌‌کند

 شیر مادر از بیماری‌هایی نظیر ذات‌الریه، آنفولانزا، آلرژی، عفونت گوش میانی، اسهال، سرخجه، مسمومیت غذایی، عفونت معده، سلیاک (نوعی بیماری گوارشی)، دیابت، آسم، آسیب بافت روده، سندروم مرگ ناگهانی نوزاد، بیماری رودۀ التهابی، بیماری قلبی و سرطان جلوگیری می‌‌کند.

شیر مادر از اختلالات روانی جلوگیری می‌‌کند

 نوزادانی که شیر مادر مصرف می‌‌کنند، در آینده کمتر به اختلالات روان‌شناختی دچار خواهند شد. در زمان تولّد، نوزاد تنها می‌‌تواند تا فاصلۀ 38 سانتی‌متری خود را ببیند و این فاصله‌ای است که نوزاد با مکیدن شیر با صورت مادر ایجاد می‌‌کند. کودکی که با مکیدن شیر از عواطف مادر برخوردار می‌‌شود، از نظر روان‌شناختی در آینده کودک سالم‌تری خواهد بود.

شیر مادر موجب سلامت دندان‌ها می‌‌شود

کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌‌کنند، دندان‌های سالم‌تری خواهند داشت. مکیدن سینه علاوه‌بر تقویت فکّ نوزاد به تقویت دندان‌های او نیز کمک می‌‌کند.

شیر مادر منبعی در دسترس است

 شیر مادر همیشه در دسترس است و نیازی به آماده شدن یا گرم کردن ندارد.

شیر مادر از بیماری‌ها در آینده جلوگیری می‌‌کند

 نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌‌کنند، در آینده کمتر دچار افزایش وزن، فشارخون، کلسترول خون و اگزما (نوعی بیماری پوستی) می‌‌شوند.

فواید شیر مادر برای مادر

تغذیه با شیر مادر به کاهش وزن مادر کمک می‌‌کند

در سه ماهۀ اول پس از زایمان به‌دلیل افزایش اشتها و تمایل بدن به ذخیرۀ چربی‌ها، کاهش وزن چندانی در مادران شیرده مشاهده نمی‌‌شود. اما بین 3 تا 6 ماه پس از زایمان، مادران شیرده بیش از دیگر مادران دچار کاهش وزن می‌‌شوند. از آنجا که بدن مادر برای تولید شیر 500 کالری می‌‌سوزاند، شیردهی به کاهش وزن مادر کمک می‌‌کند.

شیر مادر موجب بازگشت رحم به حالت اول ( پیش از بارداری) می‌‌شود

 اکسی‌توسین هورمونی است که در هنگام زایمان در بدن مادر ترشّح می‌‌شود تا روند زایمان را آسان‌تر و از خونریزی جلوگیری کند. در طول بارداری اندازۀ رحم تغییر می‌‌کند. شیردهی با افزایش هورمون اکسی‌توسین موجب انقباض رحم و بازگشت آن به حالت اول می‌‌شود.

شیر مادر خطر سرطان سینه و رحم را کاهش می‌‌دهد

طبق تحقیقات، شیردهی به‌مدّت 12 ماه خطر ابتلا به سرطان سینه، تخمدان و رحم را تا 28 درصد کاهش می‌‌دهد. علاوه‌بر آن زنانی که به‌مدّت 1 تا 2 سال به نوزادان خود شیر داده‌اند، 10 تا 50 درصد کمتر به فشارخون بالا، آرتریت (یک اختلال التهاب مزمن که با درد، تورّم مفاصل و خستگی همراه است)، سلیاک، چربی خون، بیماری قلبی و دیابت نوع 2 دچار می‌‌شوند.

شیر مادر از افسردگی مادر جلوگیری می‌‌کند

 افسردگی پس از زایمان نوعی افسردگی‌ست که کمی ‌‌پس از تولّد نوزاد رخ می‌‌دهد و 15 درصد از مادران را تحت ‌تأثیر قرار می‌‌دهد. ترشّح هورمون اکسی‌توسین در مادران شیرده از افسردگی مزمن جلوگیری می‌‌کند. مادر کمتر احساس خستگی و اضطراب می‌‌کند و حسّ قوی‌تری برای ارتباط با نوزاد خود دارد. ترشّح هورمون اکسی‌توسین باعث می‌‌شود مادران در هنگام شیردهی احساس آرامش کنند.

شیر مادر احتمال بارداری مجدّد را کاهش می‌‌دهد

 استمرار در شیردهی، تخمک‌گذاری و قاعدگی را برای مدّتی متوقّف می‌‌کند. این توقّف در چرخۀ قاعدگی موجب فاصله انداختن بین بارداری‌ها می‌‌شود. هرچند که می‌‌توان از این روش برای پیشگیری از بارداری  برای مدّت کوتاهی استفاده کرد، اما چندان قابل اطمینان نیست.

شیر مادر در زمان و هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌‌کند

 شیردهی روشی آسان، بدون صرف هزینه و زمان است. دمای شیر مناسب و آمادۀ نوشیدن است، درنتیجه نیازی به گرم کردن ندارد. نیازی نیست برای تهیۀ آن هزینه‌ای بپردازید. نیازی نیست محاسبه کنید که نوزاد شما روزانه به چه میزان شیر احتیاج دارد، و نیازی نیست برای تمیز و استریل کردن بطری‌ها زمان بگذارید.

نکات تغذیه‌ای برای افزایش شیر مادر

• مصرف سبزیجات و گیاهانی مانند اسفناج، کدوسبز، نخود سبز، شنبلیله،کاهو، ذرّت، شوید، برگ ریحان، سیب‌زمینی، زیرۀ سیاه و سبز، هویج، چغندر، زنجبیل، رازیانه و سیر به افزایش شیر مادر کمک می‌‌کند.
• مصرف آب فراوان در دوران شیردهی به تولید شیر کمک می‌‌کند. مصرف مایعات، به‌ویژه آب را در دوران شیردهی افزایش دهید.
• در میان‌وعده‌های خود از مغزها و میوه‌های خشک استفاده کنید.
• از غذاهای مقوی و کامل مثل آبگوشت، سوپ و آش استفاده کنید.
• ماهی‌ها به‌دلیل داشتن اسیدهای چرب امگا 3 منبع مفیدی در افزایش کیفیت شیر مادر محسوب می‌‌شوند.
• مصرف غلّات کامل مانند برنج قهوه‌ای، نان سبوس‌دار و جو به تولید شیر بیشتر کمک می‌‌کنند.
• سبزی، برنج، ران مرغ، گوشت برّه و چربی‌های مفید مثل روغن زیتون، کنجد و کلزا را در تمامی ‌‌وعده‌های غذایی خود بگنجانید.
• مصرف ادویه‌هایی مثل زیرۀ سیاه، زردچوبه، شوید خشک و نعناع در افزایش کمیت و کیفیت شیر مادر مؤثّر است.

برای افزایش شیر مادر به نکات زیر توجّه کنید!

• تعداد دفعات شیردهی را افزایش دهید. هنگامی‌‌که نوزاد سینۀ مادر را می‌‌مکد، هورمون‌های تولید شیر آزاد می‌‌شوند. این عمل موجب انقباض ماهیچه‌های سینه و حرکت شیر در لوله‌های تولید شیر می‌‌شود. 8 تا 12  مرتبه شیردهی به نوزاد در طول شبانه‌روز به افزایش شیر مادر کمک می‌‌کند.
• درصورتی که کودک تمایل به خوردن شیر بیشتر ندارد، شیر خود را بدوشید تا تولید شیر ادامه یابد و نوزاد در نوبت بعد شیر تازه مصرف کند.
• از هر دو سینه شیردهی را انجام دهید. تحریک سینه‌ها به این روش به افزایش تولید شیر کمک می‌‌کند.
• لباس زیر مناسب بپوشید. پوشیدن لباس‌های تنگ به قفسۀ سینه فشار می‌آورد و بر تولید شیر تأثیر می‌‌گذارد.
• استراحت کافی داشته باشید. کمبود خواب موجب کاهش تولید شیر می‌‌شود.
• سینه را ماساژ دهید. ماساژ سینه باعث افزایش حجم و چربی‌های موجود در شیر مادر می‌‌شود. از نزدیکی قفسۀ سینه به سمت نوک سینه‌ها ماساژ دهید. این کار را برای هر دو سینه انجام دهید.
• استرس را کنار بگذارید. هرچند استرس تولید شیر را محدود نمی‌‌کند، اما بر روی آزاد شدن آن در مجاری شیر مؤثّر است.
• در صورت امکان از خانوادۀ خود بخواهید در کارها کمکتان کنند تا استرس شما به حداقل برسد.
• پیش از مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنید.
• از دادن موادّ غذایی جامد به نوزاد خودداری کنید. درصورتی‌که نوزاد شما زیر شش ماه سن دارد، به او موادّ غذایی جامد، شیرخشک و یا آب نخورانید.

خواه ‌ناخواه عدّه‌ای از مراجعان دندان‌پزشکی زنان باردار هستند. این قشر به‌عنوان قشر آسیب‌پذیر، چه برای مادر و چه برای جنینی که در رحم زندگی می‌کند، همیشه جزئی از چالش‌های درمانی بوده‌اند و درمان‌های دندان‌پزشکی نیز از این قاعده مستثنا نیستند. اما سؤالی که همیشه برای مادران و خانوادۀ یک مادر باردار مطرح بوده این است که آیا درمان‌های دندان‌پزشکی در دوران بارداری صورت می‌پذیرد؟ و درصورت انجام آیا خطری برای مادر و جنین ندارد؟ در این بحث کوتاه بر آن هستیم که به چند پرسش پرتکرار مراجعان پاسخ دهیم.

به‌طور کلی در بیماران باردار حتّی درصورت نداشتن مشکلات پزشکی، دندان‌پزشک باید ملاحظات خاصّی را درنظر بگیرد تا درمان‌های دندان‌پزشکی هیچ اثر ناخواسته‌ای برای مادر و جنین نداشته باشد.

در مراجعه به دندان‌پزشکی تاریخچۀ ‌کاملی از بیماری‌ها و معالجات، داروهای مصرفی و هر نکته‌ای که بتواند دندان‌پزشک را در ارائۀ یک درمان بهتر یاری نماید، در اختیار دندان‌پزشک قرار دهید تا درصورت نیاز برای انجام درمان با متخصّص زنانی که تحت‌ِنظر آن هستید مشورت شود.

یک اصل کلی در همۀ بیماری‌ها پیشگیری است و این قضیه در دوران بارداری اهمّیت بیشتری پیدا می‌کند. بهترین راهکار برای جلوگیری از مشکلات دندانی در طی بارداری، درمان کلیۀ نیاز‌های دندان‌پزشکی پیش از اقدام به بارداری است. درمان کلیۀ پوسیدگی‌ها، عصب‌های درگیر، برداشتن جرم و پلاک و هر عاملی که احتمال درگیری را در دوران بارداری داشته باشد، طبق یک برنامۀ پیشگیری باید انجام شود.

بسیاری از بیماران جرم‌گیری را یک درمان غیرضروری و زیبایی تلقی می‌کنند، درصورتی‌که جرم و پلاک عامل اصلی بیماری‌های لثه است. در دوران بارداری به‌علّت تغییرات هورمونی بدن مادر احتمال التهاب لثه و خونریزی با کوچک‌ترین تحریک مانند مسواک زدن بسیار شایع است که درصورت حضور جرم و پلاک این قضیه تشدید می‌شود. افزایش خونریزی از لثه در اثر تحریک از ماه دوم بارداری بسیار شایع است که تا بعد از زایمان نیز ادامه دارد و بعد آن به وضعیت طبیعی برمی‌گردد. علّت این مسئله تغییرات هورمونی است و حتّی ممکن است گاهی قسمتی از لثه برآمده شود. در اغلب موارد درمان خاصّی نیاز نیست و خودبه‌خود برطرف می‌شود و صرفاً برداشتن پلاک و بهداشت مناسب کافی است.

چنانچه بعد از بارداری متوجّه مشکلات دندانی شویم، چه اقداماتی را می‌توان در طی دوران بارداری انجام داد؟

در سه ماهۀ اول بارداری تنها درمان انتخابی، که سلامت جنین را به خطر نیندازد، جرم‌گیری و کنترل پلاک مادر است، مگر آنکه نیاز به درمان اورژانس دندان‌پزشکی باشد.

بی‌خطرترین دوره برای انجام درمان‌های معمول دندان‌پزشکی سه ماهۀ دوم بارداری است که در این دوره می‌توان بیماری‌های فعّال دندانی و مشکلاتی را که در سه ماهۀ سوم یا بلافاصله بعد از زایمان مادر را درگیر کند، تحت کنترل درآورد.

لازم است ذکر شود که در دوران بارداری درمان‌های غیرمعمول شامل ایمپلنت‌های دندانی، درمان‌های زیبایی، روکش و ... جزء درمان‌های معمول انتخابی قرار نمی‌گیرند و تا بعد از زایمان و پایداری وضعیت مادر به تعویق می‌افتند.

اوائل سه ماهۀ سوم نیز زمان مناسبی برای خدمات دندان‌پزشکی است اما بعد از آن درمان‌های معمول بهتر است تا بعد از زایمان به تعویق افتد که علّت آن احتمال افت فشارخون مادر است. گفتنی است که مادر باردار هر موقع نیاز به دفع ادرار دارد می‌تواند دندان‌پزشک را در جریان قرار دهد تا درمان متوقّف شود.

یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های مادران باردار و پدر جنین، مضر بودن رادیوگرافی‌های دندانی برای جنین در طی دوران بارداری است. تقریباً در تمام موارد مربوط به رادیوگرافی دندان، این ترس بی‌پایه و اساس است. امنیت رادیوگرافی دندانی به‌طور مناسبی با روش‌های مختلف ازجمله عکس‌برداری سریع، پیشبند و یقۀ سربی و ... ایجاد می‌‌شود. البته دندان‌پزشک فقط درصورت لزوم اقدام به عکس‌برداری می‌‌کند و تنها درصورت ضرورت و برای دستیابی به تشخیص و درمان مناسب این کار انجام می‌شود.

مسئلۀ چالش‌برانگیز دیگر داروهای تجویزی در دوران بارداری برای مادران است که نگرانی برای سلامت جنین را ایجاد می‌کند. به‌طور ایدئال در طی حاملگی، به‌خصوص سه ماهۀ اول هیچ دارویی نباید تجویز شود که البته همیشه وضعیت ایدئال نیست. خوشبختانه اکثر داروهای مورد استفاده در دندان‌پزشکی می‌توانند با ایمنی نسبی در دوران بارداری تجویز شوند.

لیدوکائین (برای تزریق)، استافینوفن، آموکسی‌سیلین، مترونیدازول و به‌طور کلی بسیاری از دارو‌های دیگر برای مادر و جنین ایمن هستند. البته تأکید می‌شود که از مصرف خودسرانۀ هر دارویی در دوران بارداری خودداری نمایید و صرفاً دندان‌پزشک برحسب نیاز باید آن را تجویز کند.

سؤال شایع دیگری که بیماران باردار را نگران می‌کند، ترمیم‌های آمالگام و خطر در معرض قرار گرفتن جیوه است. به‌طور کلی در تحقیقات اثر زیان‌باری مشاهده نشده‌ اما استفاده از آن در طی دوران بارداری بهتر است که محدود شود.

رابطه‌ای بین بارداری و پوسیدگی دندانی وجود ندارد. بسیاری از مادران معتقدند که بارداری باعث از دست رفتن دندان‌های آن‌ها شده‌است. علّت اصلی این موضوع رژیم غذایی قنددار و رعایت نکردن بهداشت مناسب است که شرایط را برای پوسیدگی فراهم می‌کند. بدن به هیچ‌وجه برای تأمین نیاز‌های نوزاد از دندان‌ها کلسیم برداشت نمی‌کند.

با توجّه به حالت تهوّع صبحگاهی بیماران باردار، استفراغ به‌علّت داشتن اسید معده می‌تواند موجب سایش مینای دندان و بوی بد دهان شود که در این حالت استفاده از محلول‌های خنثی‌کننده مانند جوش‌شیرین و آب بعد از هر استفراغ توصیه می‌شود.

طبق بررسی‌های انجام‌شده هر یک از روش‌های کنترل بارداری هورمونی، چه به کمک قرص، تزریق و یا وسیله‌های داخل رحمی (IUD) باشد و چه به کمک کاشت داروهای هورمونی، ممکن است خطر ابتلا به سرطان پستان را مقداری افزایش دهد.
سؤالی که در این زمینه مطرح است، این است که اگر شخصی از این روش‌ها استفاده می‌کند و یا اینکه در چند سال گذشته این روش‌ها را به‌کار برده، آیا باید همواره نگران افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان باشد یا نه؟
بسیاری از پزشکان بر این باورند که پاسخ به این سؤال احتمالاً «نه» است و باید این مطلب را در نظر داشت که این روش‌ها به‌تنهایی به میزان بسیار کمی خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهند.
اگر شخصی روش‌های کنترل بارداری هورمونی را در یک سال گذشته قطع کرده باشد، خطر ابتلا به سرطان پستان وی از این طریق تقریباً معادل زنی است که هرگز از این روش‌ها استفاده نکرده است، ولی اگر زنی بالای چهل سال سن داشته و طبق سایر عوامل خطر مثل سابقة خانوادگی مثبت سرطان و اختلالات ژنتیکی و ارثی مستعدکنندة سرطان در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان باشد، استفاده از روش‌های ضدّ بارداری هورمونی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را در وی افزایش دهد و به چنین افرادی باید تأکید کرد که از روش‌های کنترل بارداری غیرهورمونی استفاده کنند.
پژوهش‌های زیادی نشان داده‌اند که در مقاطعی خطر ابتلا به سرطان پستان با استفاده از قرص‌های ضدّ بارداری به‌طور غیرمعمولی افزایش یافته است. بررسی‌ها نشان داده‌اند زنانی که قبل از سال 1980 از داروهای ضدّ بارداری استفاده می‌کردند، در افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان قرار داشتند، چراکه داروهای آن زمان از مقادیر بالایی از ترکیبات هورمونی نسبت به داروهای موجود و در حال حاضر برخوردار بودند.
افزایش ابتلا به سرطان پستان تنها محدود به قرص‌های جلوگیری از بارداری نیست و حتّی داروهای کاشتنی و یا تزریقی حاوی پروژسترون هم این خطر را افزایش می‌دهند.
نکتة مهم آن است که پس از قطع مصرف داروهای هورمونی ضدّ بارداری خطر ابتلا به سرطان پستان درنهایت به اندازة خطر زنانی خواهد شد که هرگز از این داروها استفاده نکرده‌اند. برای زنانی که داروهای ضدّ بارداری هورمونی را برای پنج تا ده سال و یا بیشتر استفاده کرده‌اند، پنج سال یا بیشتر پس از قطع مصرف این داروها خطر ابتلا به سرطان پستان همچنان کمی بالا باقی می‌ماند، ولی زنانی که فقط به مدّت کوتاهی از این داروها استفاده کرده‌اند، افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان در مدّت بسیار کوتاه‌تری از بین می‌رود.
نکتة مهم‌تر آن است که داروهای کنترل بارداری هورمونی تنها یکی از عوامل خطر سرطان پستان است و عوامل دیگری هم وجود دارند که با کنترل آن‌ها می‌توان از ابتلا به سرطان پستان جلوگیری کرد. در اینجا به بعضی از این عوامل اشاره می‌شود:

وزن
بررسی‌ها نشان داده است زنانی که پس از هجده سالگی ده تا پانزده کیلوگرم افزایش وزن دارند، نسبت به زنانی که تنها دو و نیم کیلوگرم افزایش وزن دارند، در دوران پس از یائسگی در افزایش خطر بالاتری از ابتلا به سرطان پستان قرار می‌گیرند. یکی از دلایل این خطر افزایش تولید استروژن در بافت‌های چربی این دسته از افراد چاق است که باعث می‌شود پس از یائسگی، سطح هورمون‌های موجود در جریان خون همچنان بالا باقی بماند. از این رو همواره تأکید می‌شود که وزن افراد به منظور حفظ سلامتی در حدّ مناسب کنترل شود.

سبک زندگی
نتایج پژوهش‌ها نشان داده است خطر ابتلا به سرطان در زنانی که برنامة ورزشی منظّمی دارند، نسبت به زنانی که ورزش نمی‌کنند، پایین‌تر است. سه تا چهار ساعت ورزش منظّم در هفته خطر ابتلا به سرطان پستان را بیست تا سی درصد کم می‌کند و طبق آخرین توصیه‌های پزشکی، زنان 45 تا 60 سال باید حداقل پنج روز در هفته برنامة ورزشی منظّم داشته باشند.

تراکم بافت پستان  (Dense Breast)
اگر بافت پستانی شخصی متراکم باشد، این بدان معناست که در بافت پستان وی بافت چربی کمتر و بافت غددی و همبندی بیشتری وجود دارد. تراکم بافت پستان با افزایش سن کم می‌شود، ولی بعضی از زنان مسن همچنان بافت پستانی متراکمی ‌دارند که می‌تواند این دسته از افراد را در معرض افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دهد.
تنها راه شناسایی داشتن بافت پستانی متراکم انجام ماموگرافی و مشاوره با پزشک متخصّص جرّاح پستان است. امروزه به کمک ماموگرافی دیژیتال امکان شناسایی ضایعات غیرطبیعی در پستان‌های متراکم، نسبت به روش‌های قبلی ماموگرافی، به میزان بالاتری افزایش یافته است.
با این حال مسلّم است که در بسیاری از زنان جوان استفاده از روش‌های ضدّ بارداری هورمونی سبب پیشگیری از حاملگی‌های ناخواسته و عوارض همراه آن می‌شود و حتّی فوایدی در زمینة کاهش خطر ابتلا به سرطان تخمدان و رحم دارد و این فواید نسبت به افزایش خطر بسیار جزئی سرطان پستان قابل چشم‌پوشی است. با این حال اگر زنی سنّ بالای چهل سال دارد و یا با توجّه به سابقة خانوادگی و یا سایر عوامل در معرض افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دارد، بهتر است از سایر روش‌های ضدّ بارداری غیرهورمونی و یا حتّی انجام اقدامات جرّاحی کم‌خطر نظیر بستن لوله‌های رحمی (Tube Ligation, TL) و یا انجام وازکتومی در همسر وی به جای داروهای هورمونی استفاده کرد.

اختلال ارگاسمی در زنان عبارت است از ناتوانی یا دشواری در رسیدن به اوج لذت جنسی، پس از آن‌که به اندازۀ کافی از لحاظ جنسی برانگیخته و تحریک شده‌اند. تعداد زیادی از زنان در رسیدن به ارگاسم، حتی پس از تحریک زیاد مشکل دارند.

میزان شیوع این اختلال نوسان زیادی دارد و حدوداً بین 10 تا 42 درصد زنان، اختلال ارگاسم دارند که میزان آن با توجّه به سن، فرهنگ و مدت و شدت آن در فرد می‌تواند متفاوت باشد. حدود ۱۰ درصد زنان در طول زندگی خود ارگاسم را تجربه نمی‌کنند.

برای آن‌که اختلال ارگاسم را در فردی تشخیص دهیم، اول باید نشانه‌های آن به‌مدت شش ماه در فرد وجود داشته باشد و دوم باید باعث پریشانی زیاد فرد شده باشد. همچنین برای تشخیص این اختلال، این نشانه‌ها نباید با دلایل دیگری مانند مصرف مواد یا خشونت فیزیکی همسر یا داروی تجویزی یا یک عارضۀ پزشکی دیگر توجیه شود.

دلایل اختلال ارگاسمی در زنان

تشخیص اختلال ارگاسمی در زنان دشوار است. دلایل متفاوت جسمی، روانی و عاطفی می‌تواند در ایجاد آن نقش داشته باشد. ازجمله، افزایش سن، اثر جانبی برخی داروها، مانند داروهای ضدّ افسردگی، مشکلات پزشکی مانند دیابت، آسیب نخاعی، شرم و خجالت، سابقۀ مورد سوءاستفادۀ جنسی قرار گرفتن، سابقۀ جراحی‌های زنان مانند برداشتن رحم، دلایل فرهنگی و مذهبی، وجود مشکلات روان‌شناختی مانند اضطراب و افسردگی با تأثیر غیرمستقیم بر ارگاسم، عزت نفس پایین، ترس از باردار شدن، شرم از اظهار نوع تحریکی که آن‌ها را به ارگاسم می‌رساند، مشکلات ارتباطی با همسر یا تضادهای حل‌نشده در این مورد، و ترس از خوب عمل نکردن در رابطۀ جنسی.

بسیاری از زنان فکر می‌کنند که رسیدن به ارگاسم یا اوج لذت جنسی حق طبیعی زنان به‌اصطلاح محترم نیست.

اختلال ارگاسم می‌تواند دائمی و یا آن‌که در یک دورۀ زمانی محدود به شرایط خاص، شریک جنسی خاص یا نوع تحریک خاصی ایجاد شود؛ یا آن‌که در همۀ شرایط و در همۀ انواع تحریکات، فرد به ارگاسم نمی‌رسد.

انواع اختلال ارگاسمی در زنان

• اختلال ارگاسم اولیه: فرد هرگز ارگاسم را تجربه نکرده است؛
• اختلال ارگاسم ثانویه: فرد برای رسیدن به ارگاسم مشکل دارد، اگرچه قبلاً ارگاسم را تجربه کرده است؛
• اختلال ارگاسم  موقعیتی: زمانی اتفاق می‌افتد که فرد تنها در موقعیت‌های خاصّی به ارگاسم می‌رسد؛
• اختلال ارگاسم فراگیر: ناتوانی در رسیدن به ارگاسم تحت هر شرایطی، با وجود برانگیختگی و تحریک کافی.

درمان اختلال ارگاسمی در زنان

تشخیص نوع اختلال جنسی، این‌که اولیه است یا ثانویه یا موقعیتی و... در تشخیص و نتیجۀ درمان اختلال جنسی زنان مهم است. همچنین، باید بررسی شود که این اختلال فقط در ارتباط با همسر است یا در رابطه با هر جنس مخالف و در هر موقعیتی وجود دارد.

علل اختلال ارگاسمی در زنان هرچه باشد نیازمند بررسی و درمان به‌موقع است. با شناسایی عوامل زمینه‌ساز می‌توان به‌خوبی این اختلال را درمان کرد. فرد مبتلا نباید به این موضوع بی‌توجه باشد، زیرا ترک یا کاهش روابط زناشویی به‌علت این اختلال می‌تواند شدت آن را افزایش دهد و فرد را در آینده با بحران‌های جدی در زندگی زناشویی دچار کند.

شناخت ‌درمانی، زوج‌درمانی، ذهن‌آگاهی، رفتاردرمانی، درمان دارویی و روش‌های مسترز و جانسون ازجمله روش‌های درمانی در این اختلال‌اند.

ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV یک ویروس حاوی DNA است که بیش از دویست ردة آن شناخته شده است و بیش از چهل نوع آن نواحی جنسی را درگیر می‌کند. یکی از عمده‌ترین راه‌های انتقال این ویروس تماس جنسی است. در اکثر مواقع عفونت‌های ناشی از اچ‌پی‌وی جدّی نیستند، نشانه‌ای از خود بروز نمی‌دهند و خودبه‌خود و بدون نیاز به درمان از بین می‌روند. به دلیل همین بروز ندادن نشانه‌های ظاهری است که ویروس اچ‌پی‌وی به‌راحتی منتقل می‌شود و برخلاف باور عامّه -که ویروس‌های دیگری همچون اچ‌آی‌وی را خطر اصلی روابط جنسی محافظت‌نشده می‌دانند- اچ‌پی‌وی این روزها شایع‌ترین ویروسی است که با تماس جنسی منتقل می‌شود. 
ویروس اچ‌پی‌وی به‌عنوان عامل چهار نوع سرطان شناخته می‌شود. تنها چند رده از این ویروس می‌تواند موجب بروز سرطان شود. سرطان‌های حلق و دهان، سرطان آلت جنسی، سرطان مقعد و سرطان گردن رحم. تست پاپ‌‌اسمیر مستمر و به‌طور متوسّط هر سه سال برای افرادی که رحم دارند، یکی از راه‌های پیشگیری و درمان به‌موقع سرطان رحم است. باقی رده‌های ویروس تنها موجب بروز زگیل‌های پوستی می‌شوند که به‌راحتی هم قابل درمان‌اند، امّا بسته به بدن فرد و سیستم ایمنی‌اش، نیاز به زمان‌های متفاوتی برای دفع از بدن وجود دارد و تنها آزمایش‌های ویژة بعد از طیّ درمان می‌تواند شخص را از وضع ویروس در بدنش مطمئن کند.
نهی و ممنوعیت برقراری روابط جنسی برای پیشگیری از شیوع این بیماری به هیچ وجه کافی نیست و تنها آگاه‌سازی و آموزش رعایت بهداشت جنسی می‌تواند از بروز آن پیشگیری کند. واکسیناسیون و تکمیل دوره‌های چندگانه بهترین و امن‌ترین راه برای پیشگیری از ابتلا به ویروس برای همة افراد از هر جنس، گرایش و رفتار جنسی، به‌ویژه پیش از آغاز فعّالیت جنسی است. این واکسن می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان رحم را تا هفتاد درصد و بروز زگیل‌های تناسلی را تا نود درصد کاهش دهد. این واکسن‌ها تأثیری بر انواع ویروس‌های اچ‌پی‌وی -که فرد ممکن است به آن مبتلا باشد- ندارند.

چطور ویروس اچ‌پی‌وی وارد بدن ما می‌شود؟
انواع رده‌های اچ‌پی‌وی -که موجب بروز زگیل‌های تناسلی می‌شوند- عمدتاً از طریق تماس پوستی در رابطة‌ جنسی همراه با دخول منتقل می‌شوند. ویروس معمولاً در اطراف آلت‌های جنسی و مقعد دیده می‌شود و تجمّع کمتری در ناحیة دهان یا گلو دارد.
زگیل‌های تناسلی در افرادی که ناقل ویروس اچ‌آی‌وی هستند، بعد از تماس با ویروس اچ‌پی‌وی با احتمال بیشتری بروز پیدا می‌کند. قدرت سیستم ایمنی بدن یکی از مهم‌ترین معیارها در بروز زگیل‌های پوستی است. افرادی که بدنشان ایمنی پایین‌تری دارد، ازجمله آن‌ها که به ویروس اچ‌آی‌وی و یا سایر بیماری‌هایی که توان ایمنی بدن را پایین می‌آورد، مبتلا هستند، زگیل‌ها را بیشتر بروز می‌دهند، چراکه توانایی کمتری برای مقابله با ویروس دارند. در طول رابطة جنسی مقعدی ویروس اچ‌پی‌وی می‌تواند در ناحیة کانال مقعدی منتشر شود. بعضی از انواع اچ‌پی‌وی می‌تواند موجب تغییراتی در برخی از سلول‌های داخل مقعد شود و زمینة سرطان مقعد را فراهم آورد. در مردان هموسکچوال که اچ‌آی‌وی مثبت هستند، احتمال بروز این تغییرات بیشتر گزارش شده است. 

زگیل‌های تناسلی کی و کجا به‌وجود می‌آیند؟
زگیل‌های تناسلی ممکن است به‌صورت برجستگی‌های بی‌درد در ناحیة آلت جنسی و یا حول مقعد روی باسن دیده شود. زگیل‌ها شکل‌های مختلفی دارند. برخی به شکل یک لکّة سفید مسطّح و برخی دیگر مانند دسته‌های کوچک گل‌کلمی پدیدار می‌شوند.
زگیل‌ها ممکن است چهار هفته تا هشت ماه بعد از تماس با ویروس اچ‌پی‌وی و گاهی هم دیرتر بر سطح پوست ظاهر شوند و گاهی هم اصلاً زگیلی دیده نمی‌شود. انتقال ویروس از فرد ناقل به فرد دیگر ربطی به وجود زگیل در پوست ندارد و حتّی اگر زگیلی دیده نشود، ویروس همچنان می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود. معمولاً در مراحل اولیة سرطان گردن رحم با منشأ اچ‌پی‌وی هیچ علائمی دیده نمی‌شود، امّا این نشانه‌ها می‌تواند شامل خونریزی‌های شدید یا غیرطبیعی واژنی و یا خونریزی بین پریودها باشد. 

چه آزمایش‌‌هایی ممکن است به تشخیص کمک کند؟
برای تشخیص تغییرات با منشأ ابتلا به ویروس اچ‌پی‌وی در گردن رحم باید تست پاپ‌اسمیر انجام دهید. 

اچ‌پی‌وی را چطور درمان کنیم؟
تلاش برای از بین بردن علائم و زگیل‌ها کاملاً طبیعی است. درمان می‌تواند شامل فریز کردن و یا استفاده از مایعات و کرم‌های موضعی باشد که بسته به نوع دارو با تجویز پزشک در یک بازه از چهار تا شانزده هفته استفاده می‌شود.

برای پیشگیری چه کنیم؟
واکسن گارداسیل بزنید. برای رابطة دهانی، مقعدی یا واژنی از کاندوم و یا سایر روش‌های پیشگیری از انتقال بیماری‌های آمیزشی استفاده کنید.

آیا‌ ویروس اچ‌پی‌وی از طریق بوسیدن هم منتقل می‌شود؟
جواب به این سؤال کمی پیچیده است، زیرا ویروس در بزاق فرد ناقل هم وجود دارد، امّا از طرف دیگر راه اثبات‌شدة انتقال این ویروس تماس با آلت جنسی فرد ناقل است. بنابراین امروزه بوسیدن یک نوع تماس جنسی با پتانسیل انتقال ویروس اچ‌پی‌وی تلقّی نمی‌شود.

آیا همة رده‌های ویروس اچ‌پی‌وی خطرناک‌اند؟
تاکنون نزدیک به دویست رده از ویروس اچ‌پی‌وی شناسایی شده است. اغلب رده‌ها سرطان‌زا نیستند و فقط زگیل یا ضایعات پوستی ایجاد می‌کنند و تنها برخی از رده‌ها خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند. رده‌های سرطا‌ن‌زا شامل ردة ۱۶، ۱۸، ۳۱، ۳۳، ۳۵، ۳۹، ۴۵، ۵۱، ۵۲، ۵۳، ۵۶ و ۵۹ هستند. راه انتقال رده‌های خطرناک ویروس اچ‌پی‌وی تماس جنسی است و دخول تنها یکی از راه‌های برقراری تماس جنسی است. بنابراین حتّی با فرض اینکه کسی تجربة دخول نداشته باشد، ولی در معرض تماس جنسی قرار گرفته باشد، می‌تواند به اچ‌پی‌وی مبتلا شود. تست پاپ‌اسمیر برای تشخیص ابتلا به ویروس برای پیشگیری از بروز و رشد سرطان رحم ضروری است. در صورت اصرار برای پیشگیری از هرگونه تغییر شکل مجرای داخلی واژن می‌توان از سواپ‌های مخصوص با اندازة کوچک‌تر استفاده کرد و یا از سطح ضایعه نمونه‌برداری کرد.

آیا درمان صد در صدی برای اچ‌پی‌وی وجود دارد؟
خیر، هنوز روش درمانی با طول درمان مشخّص برای دفع کامل ویروس اچ‌پی‌وی از بدن وجود ندارد و تنها برحسب توانایی سیستم ایمنی فرد مبتلا، ویروس ممکن است تا میزان زیادی غیرفعّال شود و یا کاملاً خارج شود.  

آیا واکسن اچ‌پی‌وی مؤثّر است؟
بله، استفاده از واکسن‌ برای پیشگیری از ابتلا به اچ‌پی‌وی مؤثّر است. اولین نوع واکسن اچ‌پی‌وی -که به بازار آمد- سراویکس بود که بدن را بر ضدّ ویروس اچ‌پی‌وی ردة ۱۶ و ۱۸ ایمن و بدین ترتیب از بروز سرطان رحم جلوگیری می‌کرد. امروزه گارداسیل و گارداسیل ۹ در بازار وجود دارند که به‌ترتیب بدن را در مقابل رده‌های ۴، ۹ و هم ردة سرطان‌زای ویروس اچ‌پی‌وی ایمن می‌کنند. البته باید توجّه داشت که این واکسن‌ها باید قبل از سنّ شروع تماس جنسی و پیش از اولین تماس جنسی دریافت شوند. پروتکل استاندارد جهانی تزریق واکسن از یازده سالگی است و در مناطقی که فعّالیت جنسی افراد زودتر شروع می‌شود و یا سنّ بلوغ به‌طور طبیعی پایین‌تر است، می‌تواند از ۹ سالگی هم دریافت شود. این واکسن باید دو بار قبل از ۱۵ سالگی و سه بار بعد از آن دریافت شود تا ایمنی کافی را ایجاد کند. گفته می‌شود که تزریق این واکسن در زنان تا ۲۶ سالگی و در مردان تا ۲۱ سالگی مؤثّر است و بعد از آن اثر کمتری دارد. البته کسانی که سیستم ایمنی ضعیف و یا بیماری زمینه‌ای مثل دیابت دارند یا داروهای سرکوبگر ایمنی مثل کورتون دریافت می‌کنند، بیشتر در خطر ابتلا به ویروس اچ‌پی‌وی قرار دارند و توصیه می‌شود که حتّی در سنین بالاتر هم واکسن دریافت کنند. توجّه داشته باشید که محدودیت سنّی خاصّی برای تزریق واکسن وجود ندارد و تزریق واکسن برای زنان بین ۹ تا ۲۶ سال و مردان بین ۱۱ تا ۲۶ سال یک توصیة جهانی است، چراکه اثربخشی این واکسن در این سنین زیاد است و بعد از آن، اثربخشی واکسن کم می‌شود. برای دریافت واکسن نیاز نیست که از مبتلا نبودن مطمئن باشید؛ در هر صورت واکسن می‌تواند در برابر رده‌های دیگری که به آن مبتلا نیستید، ایمنی ایجاد کند.

آیا اچ‌پی‌وی از مادر به فرزند انتقال می‌یابد و آیا می‌توان با روش زایمان سزارین خطر انتقال را کم کرد؟
بله، متأسّفانه گزارش شده است که ویروس اچ‌پی‌وی از طریق مادر به جنین منتقل می‌شود و ویروس انتقال‌یافته به جنین در دوران بارداری می‌تواند باعث بروز ضایعات در دهان و گلوی نوزاد شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که نوع زایمان یعنی سزارین و یا طبیعی تأثیری در میزان احتمال انتقال ویروس اچ‌پی‌وی از مادر به جنین ندارد. در واقع متأسّفانه تاکنون روشی با اطمینان صد درصدی برای تضمین سلامت نوزادِ با والد یا والدین مبتلا به ویروس اچ‌پی‌وی و یا تست تشخیصی برای تعیین سلامت نوزاد و یا کودکان زیر هفت سال نداریم. تنها توصیه‌ای که باید جدّی گرفته شود، درمان ضایعات و زگیل‌های فعّال پیش از آغاز بارداری است. تزریق واکسن در طول بارداری خطرناک است.

آیا اچ‌پی‌وی از طریق شنا در استخر و یا لیزر مو منتقل می‌شود؟
خیر، تحقیقات زیادی دربارة احتمال انتقال ویروس اچ‌پی‌وی در استخر انجام شده و نتایج این تحقیقات منفی بوده است. لیزر مو هم نمی‌تواند باعث انتقال ویروس شود.

در حاملگی به علت ترشح هورمون‌های جفتی، مانند هورمون رشد، هورمون آزادکنندة کورتیکوتروپین، لاکتوژن جفتی و پروژسترون، مقاومت به انسولین افزایش می‌یابد. شیوع دیابت بارداری در آمریکا، حدود شش تا هفت درصد است.

ریسک‌فاکتورهای دیابت بارداری

• سابقة دیابت بارداری در حاملگی‌های قبلی و یا سابقة عدم تحمل گلوکز
• تعلق به نژادهایی که شیوع دیابت تیپ دو در آنها بیشتر است (مانند نژاد آفریقایی-آمریکایی، هیسپانیک-آمریکایی، بومیان آمریکا و غرب و شرق آسیا)
• سابقة خانوادگی دیابت به‌ویژه در خویشاوندان درجة اول
• داشتنِ شاخص تودة بدنیِ بیشتر از سی، افزایش وزن قابل توجه در اوائل جوانی و یا بین حاملگی‌ها، و افزایش وزن زیاد در بازة هفتة دوازدهم تا بیست و چهارم حاملگی
• داشتن بیش از بیست و پنج سال  سن در زمان حاملگی
• مرگ و میر پریناتال (دوران بارداری و پس از زایمان) غیر قابل توجیه یا مالفورماسیون (ناهنجاری) جنینی
• سندروم متابولیک، تخمدان پلی کیستیک، فشارخون بالا و مصرف کورتون
• حاملگی‌های متعدد

زمان غربالگری دیابت بارداری

در غیاب تست قند خون اولیه و یا تست خون اولیة منفی، هفته‌های بیست و چهارم تا بیست و هشتمِ حاملگی زمان غربالگری است.

روش غربالگری

• بررسی دومرحله‌ای: ابتدا تست آزمایش تحمل گلوکز  (GCT)با پنجاه گرم گلوکز و در صورت مثبت بودن این تست، تست تحمل گلوکز (GTT) سه ساعته با صد گرم گلوکز برای تشخیص دیابت بارداری انجام می‌شود.
• بررسی یک‌مرحله‌ای: تست تحمل گلوکز (GTT) دو ساعته با هفتاد و پنج گرم گلوکز انجام می‌شود.

درمان تغذیه‌ای

در تمام مبتلایان به دیابت بارداری، درمان تغذیه‌ای با اهداف زیر انجام می‌شود:

• رسیدن به قند خون نرمال
• جلوگیری از ایجاد کتوزیس (بدن به جای گلوکز شروع به سوزاندن چربی کند)
• رسیدن به وزن حاملگی مناسب بر اساس شاخص توده بدنی(BMI)
• رشد مناسب جنین

توصیه‌های غذایی

• مصرف سه وعده غذا با حجم کم تا متوسط و دو تا چهار نوبت اسنک یا لقمه‌های کوچک
• برای زنانِ با وزنِ حاملگیِ ایده‌آل، دریافتِ 30 کیلو کالری بر کیلوگرم در روز
• برای زنان دارای اضافه وزن، دریافت 22 تا 25 کیلو کالری بر کیلوگرم در روز
• برای زنان نسبتاً چاق، دریافت 14 کیلو کالری بر کیلوگرم در روز
• برای زنان چاق، دریافت حداقل 1800 کالری در روز جهت جلوگیری از کتوزیس

محدودیت دریافت کربوهیدرات در رژیم غذایی، در حدِ چهل درصدِ کالری دریافتی است. مابقی کالری شامل پروتئین (بیست درصد کالری روزانه) و چربی (چهل درصد کالری روزانه) است و مصرف چربی اشباع‌شده باید کمتر از هفت درصد کل کالری روزانه باشد. مصرف لقمه‌های کوچک شبانه جهت جلوگیری از کتوزیس ناشی از ناشتایی لازم است.

عوارض دیابت بارداری بر جنین

• نوزادان LGA یا بزرگ نسبت به سن حاملگی و ماکروزومی
• پره‌اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی
• افزایش مایع آمنیوتیک یا پلی هیدرآمنیوس
• مرده‌زایی
• عوارض نوزادی: شامل افزایش قند خون، هیپربیلی‌ روبینمی یا زردی نوزادی، کاهش کلسیم، کاهش منیزیوم، پلی‌ سیتمی‌ (افزایش‌ تعداد گلبول‌های‌ قرمز خون‌)، سختی در تنفس و بزرگ شدن قلب
• عوارض دراز مدت: اختلالات رشد و نمو سیستم عصبی و تکامل زبانی و عوارض متابولیک پس از تولد

عوارض مادری دیابت بارداری

• احتمال شیوع آن در حاملگی‌های بعدی، برای یک سوم تا دو سوم زنان دارای دیابت بارداری
• تحمل نکردن گلوکز در دورة بعد از حاملگی، در بیست از درصد زنان دارای دیابت بارداری
• سندروم متابولیک
• امکان دیابت تیپ دو: 7/3 درصد، طی نه ماه پس از زایمان؛ 9/4 درصد، طی پانزده ماه پس از زایمان؛ 1/13 درصد،  طی پنج سال پس از زایمان؛ 9/18 درصد، طی نه سال پس از زایمان؛ 50 تا 70 درصد، طی پانزده تا بیست و پنج سال پس از زایمان
• مهم­ترین عامل توسعة دیابت تیپ یک به تیپ دو در زنان دارای دیابت بارداری با HLA DR3/DR4، بانوانِ لاغرِ دارای دیابت بارداری، وجود دیابت کتوزیس در طی حاملگی و نیاز به درمان با انسولین در طی حاملگی
• احتمال ابتلا به بیماری قلبی- عروقی

پیگیری و پیشگیری از دیابت تیپ دو

1- آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) در طی چهار تا دوازده هفته پس از زایمان با تست تحمل گلوکز (GTT) دو ساعته با هفتاد و پنج گرم گلوکز توصیه می‌شود.

2- آزمایش قند خون پلاسما در حالت ناشتا (FPG)، به عنوان تست قابل قبول جهت بررسی پس از دیابت بارداری پذیرفته شده است.

3- پس از دیابت بارداری، بررسی سالانة تست تحمل گلوکزِ (GTT) دو ساعته با هفتاد و پنج گرم گلوکز یا آزمایش قند خون پلاسما در حالت ناشتا هر سه سال یک بار انجام می‌گیرد.

4- در افرادی با سابقة خانوادگی دیابت، چاقی و سایر ریسک‌فاکتورهای دیابت، پیشنهاد می‌شود بررسی دیابتِ تیپ دو هر یک تا دو سال انجام گیرد.

5- جهت پیشگیری از بیماری قلبی-عروقی در غیاب شواهد تیپ دو، رعایت رژیم غذایی سالم، کاهش وزن، فعالیت فیزیکی مناسب و ترک سیگار برای تمام خانم‌هایی که مبتلا به دیابت بارداری بودند، توصیه می‌شود.

اگر تا به‌حال به دنبال مصرف مکمّل‌‌هایی برای افزایش قدرت باروری بوده‌اید، به احتمال بسیار زیاد توصیه‌‌هایی جهت مصرف اسیدفولیک دریافت کرده‌اید. اسیدفولیک شکلی از ویتامین B به نام فولات است که برای رشد گلبول‌‌های قرمز و تولید DNA مورد نیاز است. فولات نقش مهمّی در تقسیم سلولی دارد و سطح پایین فولات خون با نوعی کم‌خونی همراه است. بهترین منابع غذایی حاوی اسیدفولیک، غلّات غنی‌شده است و فولات به‌طور طبیعی در سبزیجات سبز تیره و مرکّبات یافت می‌شود.

اسیدفولیک چه مزایایی دارد؟

در صورت کمبود اسیدفولیک در بدن، لولۀ عصبی جنین ممکن است به‌درستی بسته نشود که این مسئله می‌تواند مشکلاتی به نام نقص لولۀ عصبی ایجاد کند. نقص لولۀ عصبی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• اسپینا بیفیدا: رشد ناقص نخاع یا مهره‌ها
• آنانسفالی: رشد ناقص قسمت‌های اصلی مغز

نوزادان مبتلا به آنانسفالی معمولاً زنده نمی‌مانند و افرادی که دارای اسپینا بیفیدا هستند، ممکن است به‌طور دائم غیرفعّال شوند؛ امّا خبر خوب این است که مصرف اسیدفولیک می‌تواند نوزادتان را با احتمال بسیار زیاد از نقص لولۀ عصبی حفظ کند. با توجّه به نظر مرکز کنترل بیماری‌های امریکا، اگر شما قبلاً نوزاد مبتلا به نقص لولۀ عصبی داشته‌اید، دریافت اسیدفولیک به اندازۀ کافی می‌تواند خطر ابتلا به یک کودک دیگر با نقص عصبی لوله را تا هفتاد درصد کاهش دهد. اسیدفولیک همچنین می‌تواند از کودکتان در برابر شکاف لب و کام، تولّد زودرس، وزن کم هنگام تولّد، سقط جنین و رشد نامناسب در رحم محافظت کند.

زنانی که به اندازۀ کافی اسیدفولیک در رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای بچّه‌دار شدن با نقص لولۀ عصبی قرار دارند. اسیدفولیک می‌تواند به تقسیم سلولی کمک کند، درنتیجه رشد جنین به‌خوبی پیش می‌رود. نقص‌های لولۀ عصبی می‌تواند منجر به ناتوانی مادام‌العمر و در بدترین حالت، مرگ زودرس شود. به یاد داشته باشید که اگر سابقۀ خانوادگی نقص‌های لولۀ عصبی دارید، خطر ابتلای فرزندتان به نقص هنگام تولّد بیشتر است.

زنان چه موقع باید اسیدفولیک مصرف کنند؟

 ناهنجاری‌های جنینی در طی سه-چهار هفتۀ اول بارداری رخ می‌دهد، بنابراین مهم است که فولات در بدن شما در طول مراحل اولیۀ رشد مغز و نخاع نوزادتان وجود داشته باشد. اگر پیش از بارداری با پزشک خود مشورت کنید، حتماً به شما خواهد گفت که مصرف اسیدفولیک را پیش از اقدام به بارداری شروع کنید. تحقیقات مختلف نشان داده است زنانی که حداقل یک سال قبل از بارداری اسیدفولیک را مصرف می‌کنند، احتمال زایمان زودرس را به میزان پنجاه درصد یا بیشترکاهش می‌دهند. به‌علاوه، مرکز کنترل بیماری‌های امریکا توصیه می‌کند که حداقل یک ماه قبل از اینکه باردار شوید و هر روز در دوران بارداری اسیدفولیک مصرف کنید. این مرکز همچنین توصیه می‌کند که در صورت امکان، تمام زنان در سنّ باروری هر روز یک دوز چهارصد میکروگرمی ‌اسیدفولیک مصرف کنند؛ بنابراین شما می‌توانید حتّی قبل از آنکه تصمیم به باردار شدن بگیرید، اسیدفولیک مصرف کنید. بر هیچ‌کس پوشیده نیست که اسیدفولیک یک مادّۀ مغذّی اساسی در بدن است. امّا آیا مردان هم باید اسیدفولیک مصرف کنند؟

نقش اسیدفولیک در باروری مردان!

درست است که برای باروری موفّق به تخمک و اسپرم نیاز است، امّا لازم است بدانیم که اگرچه زنان در زمان تولّد با تمام تخمک‌های خود به دنیا می‌آیند، بدن مردان به‌طور روزانه اسپرم تولید می‌کند. درواقع 1500 سلول جدید اسپرم هر ثانیه تولید می‌شوند. این روند تولید اسپرم از سلول‌های بنیادی تا سلول اسپرم حدود شصت روز طول می‌کشد. بر مبنای گزارش‌های مطرح‌شده، سطح فولات اندازه‌گیری‌شده در مایع منی با تعداد اسپرم و سلامتی آن مرتبط است؛ به‌گونه‌ای که پژوهش‌های گذشته نشان داده که سطح پایین فولات در مایع منی با ضعف اسپرم همراه است و از این‌رو لازم است بدانیم که فولات نقش مهمّی ‌در سلامت اسپرم دارد.

آیامصرف مکمّل ‌اسیدفولیک باعث افزایش تعداد اسپرم می‌شود؟

پاسخ این است که ممکن است مصرف این مکمّل در تعداد اسپرم‌ها اثرگذار باشد؛ اگرچه تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد. به‌علاوه، نتایج پژوهشی که اخیراً به بررسی آثار مکمّل روی و اسیدفولیک در مردان پرداخته نشان داده است زمانی که تعداد اسپرم‌ها کم باشد، تحرّک اسپرم و درصد اسپرم‌‌هایی که شکل طبیعی دارند کم است.

چه میزان باید اسیدفولیک دریافت کرد؟

دوز توصیه‌شده برای همۀ زنان در سنّ باروری حدود چهارصد میکروگرم فولات در روز است. اگر هر روز مولتی‌ویتامین مصرف می‌کنید، حتماً بررسی کنید که مقدار توصیه‌شده را داشته باشد. اگر به دلایلی نمی‌خواهید مولتی‌ویتامین مصرف کنید، می‌توانید مکمّل‌‌های اسیدفولیک را مصرف کنید.

• در مردان و پیش از بارداری چهارصد میکروگرم
• در سه ماه اول بارداری چهارصد میکروگرم
• برای ماه‌‌های چهار تا نه حاملگی ششصد میکروگرم
• در دوران شیردهی پانصد میکروگرم

 به یاد داشته باشید که در کشور ما به‌طورکلی دوز چهارصد مورد تأیید و استفاده است و اثر مفید لازم را به جنین و مادر منتقل می‌کند. اگر فرزند قبلی شما نقص لولۀ عصبی داشته، توصیه می‌شود تحت‌ِنظر پزشک میزان روزانۀ اسیدفولیک خود را تا چهارصد میکروگرم (همان چهارمیلی‌گرم) هر روز افزایش دهید.

اختلال میل جنسی در زنان (Female Sexual Interest /Arousal Disorder) -که به آن سردمزاجی زنان نیز می‌گویند- کمبود یا عدم میل جنسی در یک دورۀ زمانی طولانی است.
اختلال میل یا برانگیختگی جنسی یا سردمزاجی زنان را براساس DSM -5 می‌توان به شش نوع دائمی، اکتسابی، تعمیم‌یافته، موقعیتی، ناشی از عوامل روان‌شناختی و ترکیبی از عوامل دسته‌بندی کرد.
لازم است ذکر شود که در بسیاری از مواقع، میزان نیاز جنسی زنان و مردان متفاوت است و تنها براساس آنکه زنی یا مردی، همسر  یا شریک جنسی خود را متّهم به سردمزاجی می‌کند، نمی‌توان یک زن را سرد مزاج نامید؛ زیرا ممکن است میزان نیاز جنسی زن و مرد متفاوت باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که چرخۀ جنسی زنان با مردان متفاوت بوده و  خطی نیست. ممکن است زنی بدون آنکه میل جنسی در خود احساس کند، پس از تحریک جنسی برانگیخته و میل جنسی در او ایجاد شود. این درحالی است که مردانی که میل جنسی کمی دارند، به‌طور معمول مشکل اختلال نعوظ نیز دارند. امّا در هر صورت یکی از مشکلاتی که برخی از زوج‌ها با آن روبه‌رو می‌شوند، بی‌میلی جنسی خانم‌هاست. برخی از مردان گله دارند که همسرمان سرد شده و این سردمزاجی شادی و نشاط زندگی مشترک را کمرنگ کرده است.

نشانه‌های اختلال میل جنسی یا سردمزاجی در زنان
1. علاقۀ فرد به فعّالیت جنسی کاهش یافته است یا به‌طور کلّی وجود ندارد.
2. کاهش یا فقدان تفکّرات یا تخیلات جنسی
3. فرد برای فعّالیت جنسی پیش‌قدم نمی‌شود، یا کمتر از گذشته پیش‌قدم می‌شود.
4. فقدان یا کاهش هیجان و لذّت جنسی در اغلب فعّالیت‌های جنسی
5. فقدان یا کاهش میل یا برانگیختگی جنسی در پاسخ به تحریکات جنسی
6. فقدان یا کاهش حسّاسیت اندام‌های جنسی در حین فعّالیت جنسی
کم و زیاد شدن میل جنسی در انسان طبیعی است و میزان میل جنسی در طول زمان در ارتباط با شرایط، موضوعات شخصی و رابطۀ عاطفی و زناشویی تفاوت می‌کند؛ امّا برای تشخیص اختلال میل جنسی باید حداقل شش ماه در فرد تداوم داشته باشد و باعث پریشانی و آزار فرد شود. هر دوی این نشانه‌ها می‌تواند مادام‌العمر باشد، یا آنکه پیش از آن فرد می‌تواند برای مدّتی، زدگی جنسی طبیعی داشته باشد، سپس به اختلال میل جنسی دچار شود.

دلایل اختلال میل جنسی در زنان  
برخی از دلایل می‌تواند زمینه‌ساز اختلال میل جنسی یا سردمزاجی در زنان شود که ازجمله می‌توان به ‌موارد زیر اشاره کرد:
  دیدگاه منفی دربارۀ رابطۀ جنسی
  مشکلات میان ‌فردی بین زوجین
  نوع عملکرد شریک جنسی
  استرس‌های کودکی
  علّت پزشکی و بیولوژیک ازجمله دیابت و مشکلات قلبی، تیروئید و فشار خون بالا، استعمال دخانیات و مصرف الکل، مشکلات کلیوی،MS  و اثرات جانبی داروها
  تجربۀ ناخوشایند سوء‌استفادۀ جنسی و عاطفی در گذشته
  مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی و اختلال وسواس
  استرس‌های زندگی مانند از دست دادن شغل، فقر، مشکلات اقتصادی و...
  تربیت سخت‌گیرانه، مذهبی و متعصبانه در دوران کودکی 
  سکس‌های عجولانه در دوران نامزدی به‌دلیل فراهم نبودن شرایط
  خاطرۀ بد از اولین رابطۀ جنسی
  روابط تیرۀ زناشویی به‌دلیل عدم اعتماد، خشم و ناامنی در کنار همسر
  نقص در دانش جنسی یکی از زوجین یا هردوی آنان
  زودانزالی مرد
  داشتن تصویر بدنی نامناسب از خود و...

درمان سردمزاجی زنان یا اختلال میل جنسی در زنان
در بررسی و درمان اختلالات میل جنسی در زنان می‌توان به روان‌درمانی، ذهن‌آگاهی، رفتار درمانی، زوج‌درمانی، درمان هورمونی و دارویی و استفاده از تکنیک‌های مؤثّر اشاره کرد که به اختصار سه مورد شرح داده شد.

روان‌درمانی
 روان‌درمانی سرد مزاجی زنان یا اختلال میل جنسی باید انفرادی و براساس شرایط هر فرد باشد. اکثر مواقع لازم است پیش از پرداختن مستقیم به اختلال میل جنسی در زنان، به مشکلات ازدواج و رابطه در آن‌ها پرداخته شود؛ ازجمله راهکارهای پیشگیری و در عین حال بهبود اختلال یا کمبود میل جنسی در زنان، وقت گذاشتن برای روابط صمیمانۀ غیرجنسی است. زمانی که مرد به ‌غیر از زمان‌هایی که قصد رابطۀ جنسی دارد، با همسر عشق‌بازی کند و ابراز علاقه‌مندی خود را نشان دهد، در رابطۀ جنسی پیش‌نوازی داشته باشد و به‌سرعت کار را به انجام نرساند و رابطۀ جنسی را یک فرآیند بداند و نه عملی که هدفش رسیدن هرچه زودتر به ارگاسم و انزال است، در این صورت احتمال اختلال میل جنسی در زنان کاهش می‌یابد.

ذهن‌آگاهی
ذهن‌اگاهی روش دیگری برای درمان سردمزاجی زنان است. اکثر افراد در گذشته یا آینده سیر می‌کنند. ذهن‌آگاهی به‌فرد می‌آموزد چگونه در حال زندگی کند و از آن لذّت ببرد. اکثر افراد، یا نگران وقایع آتی هستند یا همواره افسوس گذشته را می‌خورند. به‌همین دلیل آنچه اکنون در حال وقوع است را از دست می‌دهند. در حین فعّالیت جنسی لازم است تا فرد در لحظه حضور داشته باشد و فکرش درگیر وقایع دیگر نباشد. ذهن‌آگاهی به‌فرد می‌آموزد به لحظۀ «اکنون» توجّه کند و ذهن خود را از درگیری‌های دیگر رها کند. این مسئله در افزایش میل جنسی تأثیر دارد.

رفتار درمانی
درمان سردمزاجی زنان از طریق رفتاری، با به‌کار بردن تکنیک‌هایی صورت می‌گیرد. ازجمله تکنیک‌هایی که در رفتار درمانی اختلال میل جنسی یا کمبود میل جنسی در زنان مورد استفاده قرار می‌گیرد، روش مسترز جانسون است. 

امروزه بانوان دوست دارند حتّی زودتر از مراجعه به آزمایشگاه از نتیجۀ تست بارداری خود مطمئن شوند، درحالی‌که در زمان‌های قدیم معمولاً چند ماه پس از بارداری، افراد از بارداری خود مطّلع می‌شدند و یقین پیدا می‌کردند که باردارند.

انواع تست‌های تشخیص بارداری 
  تست‌‌های ادراری
  تست‌‌های خون

تست ادراری 
یکی از روش‌‌های سریع و راحت برای بررسی حاملگی استفاده از تست‌‌های ادراری است که خانم‌ها معمولاً دو روز بعد از عقب افتادن عادت ماهانه، با اولین ادرار صبح‌گاهی از نتیجۀ آن مطلع خواهند شد. استفاده از تست ادراری بسیار آسان است و هر خانمی می‌تواند آن را به‌راحتی انجام دهد.

تست خون
آزمایش خون یکی از قطعی‌ترین و سریع‌ترین روش‌‌های تشخیص بارداری است که توسط پزشک انجام می‌شود. دقت تشخیص آزمایش خون بسیار بالاتر از تست‌‌های ادراری است و حاملگی را 6 تا 8 روز پس از تخمک‌گذاری نشان می‌دهد. معمولاً خانم‌ها برای تشخیص بارداری از تست ادرار و برای تأیید حاملگی از آزمایش خون استفاده می‌کنند.

نحوۀ تشخیص تست‌‌های بارداری
معمولاً در تست‌‌های بارداری از بررسی هورمون گنادوتروپین جفتی انسان یا HCG استفاده می‌شود. این هورمون 4 تا 7 روز پس از جایگزین شدن جنین در رحم بالا می‌رود و قابل ارزیابی در خون می‌شود. اگر تست خون زود انجام شود، می‌تواند منفی کاذب گزارش شود. بهترین زمان انجام آزمایش، صبح ناشتا است که غلظت خون بالاتر است و آزمایش بهتر می‌تواند غلظت هورمون را نشان دهد. برای نتیجۀ دقیق، بهترین زمان یک هفته بعد از تأخیر قاعدگی است که با اطمینان می‌توان درمورد مثبت یا منفی بودن آزمایش تصمیم گرفت.
درصورتی‌که حاملگی طبیعی نباشد و رشد جنین مناسب نباشد، یا حاملگی در خارج از رحم باشد، میزان بالا رفتن هورمون جفتی کم‌تر از حد طبیعی است. در حالت طبیعی معمولاً در طی 48 ساعت میزان خونی این هورمون باید دو برابر شده باشد.

اگر در دوران بارداری دچار دندان‌درد شوید، حتماً باید به دندان‌پزشکی مراجعه کنید؛ زیرا دندان‌درد یکی از شدیدترین دردهایی است که در دوران بارداری ممکن است با آن مواجه شوید. امروزه با پیشرفت فناوری، درمان‌های دندان‌پزشکی در درمان‌گاه‌های تخصصی برای خانم‌های باردار به‌راحتی انجام می‌شود.

پیش از بارداری

قبل از بارداری، چکاپ کامل دندان برای خانم‌هایی که تصمیم به بچه‌دار شدن دارند توصیه می‌شود. تمام خانم‌هایی که می‌خواهند بارداری برنامه‌ریزی‌شده‌ای داشته باشند، بهتر است پیش از باردار شدن به‌همراه دیگر معاینات پزشکی، معاینۀ دندان‌پزشکی نیز داشته باشند تا قبل از درمان، پیش‌گیری انجام دهند.

در دوران بارداری

در دوران بارداری هم ممکن است که با دندان‌درد مواجه شوید. سوزش سردل در حاملگی شایع است، علت آن رفلاکس ترشّحات اسیدی است که باعث آسیب دندان می‌شود. به‌دلیل تغییر هورمون در زنان باردار، بیش‌تر احتمال تورّم لثه وجود دارد، حتی ممکن است تورّم کانونی و شدید عروقی لثه‌ها یک برجستگی به نام اپولیس حاملگی به‌وجود بیاورد که اغلب پس از زایمان برطرف می‌شود؛ بنابراین خانم‌های باردار باید بر لزوم تمیزی متناوب در طول این دوران آگاه باشند. استفاده از دهان‌شویۀ مناسب نیز می‌تواند مؤثر باشد.

درصورت مراجعه به دندان‌پزشک، وضعیت بارداری خود را به پزشک اطلاع دهید تا ایمن‌ترین درمان برای شما انجام شود. اگر ازنظر دندان‌پزشک عفونت وجود داشته باشد و نیاز به آنتی‌بیوتیک باشد، مصرف آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل آموکسی‌سیلین و سفالکسین در بارداری بی‌خطر است.

سه ماه اول بارداری

در سه ماه اول بارداری چون اعضای بدن جنین در حال شکل‌گیری است، بیش‌ترین احتمال خطر برای مادر و جنین وجود دارد. در آغاز بارداری گاهی مادران از شروع بارداری خود بی‌خبرند و ممکن است با مراجعه به دندان‌پزشکی و گرفتن عکس رادیولوژی و تزریق بی‌حسی به جنین آسیب بزنند، به همین دلیل باید پیش از مراجعه به دندان‌پزشکی از باردار نبودن خود مطمئن شوند. درصورت لزوم به درمان دندان در سه ماه اول، خانم باردار باید نامۀ کتبی از پزشک زنان را برای انجام امور درمانی همراه داشته باشد.

سه ماه دوم بارداری

امن‌ترین زمان برای درمان دندان، سه ماه دوم است، بنابراین اگر مادری پیش از دوران بارداری به سلامت دهان و دندان خود توجه نکرده باشد، بهترین زمان برای درمان دندان در این دوران است، البته لازم است نامۀ پزشک زنان را همراه خود داشته باشد.

سه ماه سوم بارداری

در سه ماه سوم بارداری به‌دلیل بزرگ شدن جنین و نزدیک شدن به زمان زایمان، در بعضی مواقع تزریق بی‌حسی و درمان دندان‌پزشکی باعث زایمان زودرس می‌شود، اما درصورت اورژانسی بودن درمان، با مشاوره از پزشک زنان درمان لازم انجام می‌شود، زیرا دندان‌درد و عفونت علاوه‌بر این‌که به مادر آسیب می‌رساند، با ورود عفونت به خون و رسیدن آن به جنین، سلامت جنین را نیز به خطر می‌اندازد.

PKU نوعی بیماری ارثی است. انتقال یک ژن ناقص از پدر و مادر است که باعث می‌شود در چرخۀ سوخت‌وساز یک مادۀ غذایی به نام فنیل آلانین، بیمار دچار مشکل ‌شود.  این بیماری به‌دلیل ازدواج‌های فامیلی در ایران شیوع بالایی دارد. حدوداً سالانه 300 تا 400 نفر با این بیماری در ایران به‌ دنیا می‌آیند که اگر هنگام تولد به‌موقع تشخیص داده شود، می‌توان از عوارض آن جلوگیری کرد. تأخیر در تشخیص بیماری در نوزادان باعث کاهش IQ به میزان 5-4 واحد در هر ماه می‌شود، اما با درمان سریع و به‌موقع، کودک می‌تواند زندگی کاملاً طبیعی‌ داشته باشد.

علت بیماری کمبود آنزیم فنیل آلانین هیدروکسی لاز است که اسید آمینه را به تیروزین تبدیل می‌کند، بنابراین دراثر کمبود آن، فنیل آلانین در بدن تجمّع می‌یابد و به بافت‌های بدن، به‌خصوص مغز آسیب می‌زند و خود را به‌صورت موارد زیر نشان می‌دهد: استفراغ‌های مکرر، بی‌قراری، عدم رشد دور سر، ضایعات پوستی، بوی زننده و نامطبوع در بیمار، ادرار و عرق و رنگ موی روشن (البته نه همیشه). پس از مدتی تأخیر در تکامل، عقب‌ماندگی ذهنی، اختلال در راه رفتن و صحبت کردن و... بروز پیدا می‌کند.

درصورت تولد یک فرزند مبتلا، احتمال گرفتاری سایر بچه‌ها 25 درصد است که خیلی زیاد است. بنابراین اگر والدین تصمیم به بچه‌دار شدن مجدّد داشته باشند، باید حتماً بررسی‌های ژنتیکی انجام شود و با توجه به این‌که حتی با تشخیص در نوزادی، درمان تا آخر عمر باید ادامه داشته باشد، از طریق پزشکی‌قانونی مجوز سقط جنین هم صادر می‌شود.

مهم‌ترین نکته در این بیماری تشخیص زودرس است و به همین دلیل برای همۀ نوزادان در بدو تولد تست غربال‌گری PKU انجام می‌گیرد. اگر این بیماری تشخیص داده شود، باید از شیرهای مخصوص فاقد فنیل آلانین استفاده کنند و این رژیم تا آخر عمر باید رعایت شود. اگر نوزادان در بدو تولد بدون علامت هستند، مهم‌ترین نکته تست غربال‌گری برای تشخیص زودرس آن‌هاست.

امروزه باتوجّه به افزایش سن ازدواج، سن بارداری نیز افزایش یافته است. اگرچه بسیاری از مادران در سنین بالا بارداری سالمی را تجربه می‌کنند، اما اگر سن بالای ۳۵ سال دارید و می‌خواهید باردار شوید، لازم است در این مورد بیشتر بدانید.

امکان بارداری بعد از ۳۵ سالگی

 درست است که بعد از ۳۵ سالگی امکان بارداری وجود دارد، اما باید بدانید که ممکن است کمی طول بکشد تا باردار شوید. همان‌طور که می‌دانید همۀ خانم‌ها با تعداد محدودی تخمک به دنیا می‌آیند. وقتی به 35 ‌سالگی می‌رسید، عملاً این تخمک‌ها از نظر کمّیت و کیفیت ضعیف می‌شوند و بارور شدن تخمک شما نسبت به دیگر افراد کمی ‌سخت‌تر خواهد بود. اگر سنّ‌تان بیش از ۳۵ سال است، باید بدانید که گاهی ممکن است تا 6 ماه امکان بارداری برای شما وجود نداشته باشد.

بارداری چندقلویی

اگر سنّ‌تان بالای 35 سال است، شما در معرض بارداری چندقلویی هستید، چون تغییرات هورمونی در شما ممکن است باعث شود چند تخمک در یک زمان آزاد شود. همچنین اگر از روش‌های کمک‌باروری مثل IVF استفاده کرده باشید، احتمال بارداری چندقلویی افزایش می‌یابد.

دیابتِ بارداری

این نوع از دیابت در خانم‌ها، در دوران بارداری بروز می‌کند و با افزایش سن، احتمال بروز آن نیز افزایش می‌یابد. گاهی دیابت بارداری نیاز به درمان دارد. در‌صورتی‌که درمواقع لزوم درمان انجام نشود، احتمال افزایش وزن بیش از حدّ جنین و آسیب حین زایمان وجود دارد. همچنین احتمال بروز زایمان زودرس، فشار خون بالا و عوارض حین زایمان در مادران با دیابت بارداری زیاد است.

فشارِ خونِ بالا

 باتوجّه به پژوهش‌های انجام‌شده، پرفشاری خون در مادران باردارِ بالای ۳۵ سال بیشتر از مادران دیگر است. معاینات منظّم و گرفتن فشارِ خون طیّ این معاینات می‌تواند به حفظ سلامت مادر و جنین کمک کند.

تولّد جنین با وزن کم هنگام تولّد و زایمان زودرس

احتمال زایمان زودرس در مادران باردار با سن بیش از ۳۵ سال و به دنبال آن تولّد جنین با وزن کم هنگام تولّد وجود دارد.

نیاز به زایمان سزارین

 مادران بالای ۳۵ سال نیاز به زایمان سزارین بیشتری نسبت به سایر افراد دارند. احتمال بروز جفتِ سرِراهی در این مادران، ممکن است یکی از علل نیاز به زایمان سزارین بیشتر باشد.

چگونه می‌توان از عوارض احتمالی ناشی از بارداری در سن بالای ۳۵ سالگی پیش‌گیری کرد؟

در خانم‌های بالای 35 سال، مراجعه به پزشک پیش از بارداری می‌تواند کمک‌کننده باشد. به همین منظور، به‌ آن‌ها توصیه می‌شود حتماً قبل از این‌که اقدام به بارداری کنند، با پزشک خود مشورت نمایند. این مادران همچنین باید پس از بارداری تحت معاینات منظّم قرار گیرند.

داشتن رژیم غذایی مناسب حین بارداری

همان‌طورکه می‌دانید، در دوران بارداری مادران به اسیدفولیک، کلسیم، آهن، ویتامین  Dو موادّ مغذی دیگر نیاز دارند که باید حتماً پس از مشورت با پزشک این موادّ غذایی را دریافت کنند. افزایش وزن مناسب این مادران در دوران بارداری نیز برای پیش‌گیری از بروز عوارض بسیار مهم است. داشتن فعالیت در مادران باردار سالمی‌ که تحت‌ِنظر معاینات دقیق هستند بلامانع است. مهم این است که برای داشتن یک بارداری ایمن حتماً تحت‌ِنظر پزشک باشید.