Intracytoplasmic Sperm Injection

کاربرد میکرواینجکشن

ICSI مخفّف کلمة‌ انگلیسی“Intracytoplasmic Sperm Injection” به معنای تزریق اسپرم به درون سیتوپلاسم تخمک، یکی از مؤثرترین روش‌های کمک باروری (ART) برای درمان ناباروری، به ویژه ناباروری با علّت مردانه، است. این تکنیک از سال 1993 که اولین تولد حاصل از آن ثبت شد، تحولی در درمان ناباروری ایجاد کرده است.

موارد کاربرد میکرواینجکشن

• اختلالات اسپرم: نداشتن تعداد، تحرک یا شکل مناسب
• وجود آنتی‌بادی علیه اسپرم: تولید ماده‌ای توسط سیستم ایمنی که به اسپرم آسیب می‌زند.
• انسداد راه خروج اسپرم: وجود اسپرم در بیضه اما عدم خروج به دلیل انسداد.
• استخراج اسپرم: نیاز به PESA یا TESE برای استخراج مستقیم اسپرم از بیضه یا اپیدیدیم.
• موارد IVF ناموفق: عدم موفقیت لقاح در روش‌های معمول IVF.
• انزال رتروگراد: ورود اسپرم به مثانه به دلیل مشکلات عصبی.
• بیماران قطع نخاعی: استخراج اسپرم با تحریک الکتریکی یا ویبراتور.
• عدم توانایی نفوذ اسپرم: ضعف اسپرم در نفوذ به داخل تخمک.
• پوسته ضخیم تخمک: زمانیکه اسپرم نمی‌تواند به‌راحتی به تخمک نفوذ کند.

اقدامات لازم قبل از درمان

بررسی آزمایش‌های قبلی زوجین: ارزیابی سوابق پزشکی

آزمایش مایع منی مرد: آنالیز کیفیت و تعداد اسپرم.

آزمایش‌های بیوشیمی و هورمونی زن: بررسی سطح هورمون‌ها.

بررسی دستگاه تولید مثل زن: اطمینان از عدم احتباس مایع و وجود پولیپ یا میوم.

مراحل میکرو اینجکشن

عمل میکرو اینجکشن شامل مراحل تحریک تخمک گذاری، عمل جمع آوری تخمک (پانکچر)، تزریق اسپرم به داخل تخمک و انجام لقاح، کشت و انتقال جنین می باشد.

روش میکرواینجکشن

اولین مرحله با استفاده از داروهای تحریک تخمک‌گذاری آغاز می‌شود تا بتوان به جای رشد یک تخمک، باعث رشد چندین تخمک شد (برخلاف دورة عادت ماهانه که تنها یک تخمک در هر ماه آزاد می‌شود). تحریک چندین تخمک تعداد بیشتری جنین را تشکیل می‌دهد و احتمال حاملگی را بیشتر می‌کند. البته نوع و تعداد داروهای مصرفی بستگی به علّت نازایی، سن، وضع هورمونی و پاسخ تخمدان به داروهای تحریک تخمک‌گذاری دارد. هورمون‌های مختلف نظیرHMG و FSH و ... به‌صورت تنها یا ترکیبی تجویز می‌شود. پزشک با انجام سونوگرافی‌های مکرّر و درخواست آزمایش‌های هورمونی (استروژن و LH) به بررسی اثر این دارو بر رشد فولیکول‌های تخمدان می‌پردازد. زمانی که در تصاویر سونوگرافی اندازة حداقل 2 تا 3 فولیکول‌ به هجده میلی‌متر رسید، هورمون HCG برای بلوغ نهایی تخمک تزریق می‌شود.

دومین مرحله در میکرو‌اینجکشن عمل پانکچر یا برداشتن تخمک است که 36 تا 39 ساعت بعد از تزریق هورمون HCG انجام می‌گیرد. این مرحلة‌ کوتاه معمولاً پنج تا ده دقیقه طول می‌کشد. پزشک با کمک گرفتن از تصاویر سونو‌گرافی و با استفاده از یک سوزن نازک و بلند از طریق واژن مایعی را که حاوی تخمک‌های رسیده از فولیکول‌های تخمدان است، در داخل لولة‌ آزمایش جمع‌آوری می‌کند و به آزمایشگاه جنین‌شناسی تحویل می‌دهد. این عمل تحت بیهوشی عمومی سبک انجام می‌گیرد. 

مرحلة سوم میکرواینجکشن شست‌وشوی اسپرم و جداکردن اسپرم فعّال و سالم است. همزمان با جمع‌آوری تخمک‌ها از همسر خواسته می‌شود که نمونة‌ مایع منی خود را در یک ظرف مخصوص استریل جمع‌آوری کند و به آزمایشگاه جنین‌شناسی تحویل دهد. بعد از بررسی اولیه و شست‌وشوی اسپرم‌ها در آزمایشگاه جنین‌شناسی، اسپرم سالم تر انتخاب می‌شود و با استفاده از میکروسکوپ با بزرگنمایی بالا و به وسیله سوزنی بسیار نازک به داخل تخمک بالغ تزریق می‌شود. تخمک های تزریق شده با اسپرم همسر، در آزمایشگاه جنین شناسی در محیط کشت مناسب درون دستگاه انکوباتور در دمای 37 درجه قرار می گیرند. تخمک های لقاح یافته تحت نظر متخصّص جنین‌شناس ارزیابی و به مدّت 3 تا 5 روز در انکوباتور نگهداری می‌شود.

چهارمین مرحلة میکرواینجکشن انتقال جنین به رحم مادر است. در صورتیکه تخمک لقاح یافته مراحل تکامل خود را به شکل مناسبی طی کرده باشد و به جنین تبدیل شده باشد و آندومتر رحم مادر بصورت سه خطی و حداقل 6 و حداکثر 14 میلی متر ضخامت داشته باشد و استروژن و پروژسترون مادر در حد نرمال باشد انتقال جنین قابل انجام است. این مرحله نیاز به بیهوشی ندارد (مگر در موارد خاص و با صلاح‌دید پزشک). تعداد مناسبی جنین با بر اساس سن مادر و کیفیت جنین، از طریق لوله پلاستیکی بسیار نازکی (کاتتر)، از طریق واژن به داخل حفرة رحم انتقال داده می‌شود. در موارد خاصی که طبق نظر پزشک انتقال جنین از راه واژینال امکان پذیر نیست انتقال جنین از طریق لاپارسکوپی انجام می شود که به این روش ZIFT گفته می شود. در این مرحله جنین های سه یا شش روزه (بلاستوسیست) انتقال می یابند. تعداد جنین هایی که باید منتقل شود طبق نظر متخصص زنان و جنین شناس می باشد که بر اساس کیفیت جنین ها، سن مادر و سوابق نازایی در خانم تصمیم گیری می شود.

نکات مهم پس از انتقال جنین

فعالیت جسمی: استراحت مطلق توصیه نمی‌شود. انجام فعالیت‌های روزمره آرام و معمولی مجاز است، اما باید از فعالیت‌های پرانرژی، ورزش سنگین، سفر و سونا پرهیز کنید.

ترخیص و تست بارداری: پس از حدود 1 تا 2 ساعت از انتقال جنین، فرد ترخیص می‌شود. دو هفته بعد از انتقال، با اندازه‌گیری HCG B در خون می‌توان وضعیت حاملگی را ارزیابی کرد.

استفاده از پروژسترون: تزریق آمپول پروژسترون یا استفاده از شیاف واژینال تا زمان مشخص شدن نتیجه تست بارداری طبق دستور پزشک ادامه یابد. در صورت منفی بودن آزمایش (48 ساعت بعد از اولین تست)، با مشورت پزشک مصرف دارو قطع می‌شود.

فعالیت جنسی: فعالیت جنسی می‌تواند از دو هفته بعد از انتقال جنین آغاز شود.

رژیم غذایی: رعایت یک رژیم غذایی سالم شامل میوه‌ها، سبزیجات تازه، لبنیات کم‌چرب و مغزها توصیه می‌شود. مصرف خوراکی‌های حاوی مواد نگهدارنده، مانند چیپس، سوسیس و کالباس، و همچنین نوشابه و قهوه باید محدود شود. مصرف ادویه‌های خاص مانند زعفران و گل‌پر نیز باید اجتناب شود.

پیشگیری از یبوست: برای جلوگیری از یبوست، مصرف مواد غذایی طبیعی مثل روغن زیتون، انجیر خشک و آلو توصیه می‌شود. در صورت بروز مشکل در دفع، باید با پزشک مشورت کرد.

            فریز یا انجماد جنین

اگر پس از انتقال جنین، جنین‌های اضافی با کیفیت خوب وجود داشته باشد یا در موارد خاصی که طبق نظر پزشک انتقال جنین به صلاح بیمار نیست (تحریک بیش از حد تخمدان، خونریزی واژینال و آندومتر نامناسب بدلیل وجود پولیپ یا میوم) با رضایت زوجین جنین‌ها منجمد و نگهداری می‌شود. میزان حاملگی با استفاده از جنین‌های منجمدشده (با روش انجماد شیشه‌ای) تفاوت آماری در مقایسه با انتقال جنین تازه ندارد.

احتمال حاملگی در میکرواینجکشن

 میزان متوسّط حاملگی در هر دورة میکرواینجکشن در مؤسّسة مهر چهل درصد است. احتمال حاملگی به موارد زیر بستگی دارد:

  کیفیت جنین‌های منتقل‌شده

  علّت ناباروری

 تعداد و کیفیت تخمک بالغ به دست آمده

  سنّ خانم، افزایش سن به‌خصوص بالای چهل سال احتمال حاملگی را به‌شدّت کاهش می‌دهد.

  تعداد جنین‌های منتقل‌شده.

نکات مهم پس از عمل پانکچر

• ممکن است پس از انجام عمل جمع آوری تخمک احساس درد در ناحیه لگن وجود داشته باشد که با مصرف مسکن برطرف می گردد. در صورت ادامه درد با پزشک یا مشاوره تلفنی مشورت شود.
•   لکه بینی یا خونریزی خفیف یک یا دو روز بعد از عمل پانکچر دیده می شود. در صورتی که خونریزی به رنگ قرمز روشن و یا شدید باشد به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه شود.
• حمایت همسر، خانواده و اطرافیان در کاهش میزان استرس و اضطراب و افزایش موفقیت عمل انتقال جنین بسیار موثر است.
• بهتر است بعد از انتقال جنین تا مشخص شدن نتیجه بارداری حتی الامکان از ارتباط جنسی اجتناب نمایید.
• داشتن رژیم غذایی مناسب و متعادل بعد از انتقال جنین توصیه می شود سعی کنید سبزیجات و میوه های تازه، بادام درختی، گوشت گوسفند و لبنیات تازه استفاده نمایید.
• از مصرف قهوه، چای، نوشابه، آب میوه صنعتی، فست فودها و شکلات حتی الامکان پرهیز کنید.
• سعی کنید کار و ورزش سنگین انجام ندهید، کارهای سبک و پیاده روی به شرط خسته نشدن منعی ندارد و آرامش خود را حفظ کنید و سعی کنید از اخبار استرس زا و هیجان های شدید اجتناب کنید.