بررسی ژنتیکی علل سقط مکرر                                       

امروزه بسیاری از خانواده ها با سقط مکرر جنین و مشکلات ناشی از آن درگیر هستند. یکی از علل بروز سقط، گروهی از بیماری های ترومبوفیلی (اختلال در سیستم انعقادی خون) هستند. حدود ۳۰% از موارد و مشكلات بالینی حاملگی با زمینه ژنتیكی ترومبوفیلیا همراه است هر چند كه حاملگی نافرجام غالبا ناشی از مشكلات ترومبوفیلی مادر می باشد ولی ترومبوفیلی جنینی ناشی از به ارث رسیدن عوامل ترومبوفیلیك از پدر و مادر را نیز باید مدنظر داشت.

اختلالات ترومبوفیلی در زنان باردار می توانند باعث عوارض مادرزادی مانند ترومبوآمبولیسم وریدی، آمبولی ریوی، سقط مکرر، مرده زایی، محدودیت رشد داخل جنینی و پره اکلامپسی گردد که این عوارض همگی ناشی از بروز اختلالات هموستاتیک در بستر جفتی می باشد.

اندیکاسیون‌های بررسی ترومبوفیلیای ارثی

١- وقوع ترومبوآمبولی وریدی پیش از سن ٤٥ سالگی
٢- سابقۀ خانوادگی ترومبوز یا ترومبوفیلیا
٣- سقط مکرر جنین
٤- عدم موفقیت IVF
٥- پره‌اکلامپسی و سندرم HELLP
٦- ترومبوز در پی استروژن‌درمانی و یا بارداری
٧- پیش از شروع HRT در یائسگی
٨- IUGR، دکولمان و مُرده‌زایی
٩- بیماری‌های عروق محیطی
١٠- پیش از انجام اعمال جراحی بزرگ
١١- ترومبوز در مواضع غیر معمول (نظیر ورید مزانتریک و سینوس‌های مغزی)
١٢- لوپوس سیستمیک و ترومبوسیتوپنی ایمنی

بخش ژنتیک موسسه پزشکی مهر آماده ارائه خدمات تشخیصی زیر جهت بررسی فاکتورهای انعقادی بصورت منفرد و یا پنل می­باشد.

• نقص فاکتور ) IIپروترومبین(
• فاکتور 5 لیدن
• MTHFR 
• نقص فاکتور 13 انعقادی
• PAI-1

بررسی ژنتیکی محصول سقط

بررسی جنین و جفت از نظر نواقص کروموزومی و یا ناهنجاری های دیگر برای تمام سقط های خودبخودی دارای اندیکاسیون می­باشد. ناهنجاری های کروموزومی و آنیوپلوئیدی جنین شایعترین دلایل سقط خودبخودی زودهنگام (زودتر از 10هفته) می­باشد. تریزومی های اتوزومال با شیوع بیش از 50 درصد، فراوانترین علت سقط های خودبخودی ناشی از ناهنجاری های کروموزومی می­باشند.

تعداد زیادی از بیماری های تک ژنی و سندروم های مالفورماسیون در جنین نیز می­توانند به سقط خودبخودی منجر شوند. در اینصورت بررسی جنین جهت تعیین علت، تعیین آنالیزهای تشخیصی (که می­توانند به عنوان اساس تشخیص پیش از تولد در بارداری های بعدی مورد استفاده قرار گیرند) و تعیین خطر تکرار، ضروری می­باشد.

با انجام آزمایشات اختصاصی سیتوژنتیکی (بررسی کروموزومی و کاریوتایپ) و سیتو-مولکولی (آنالیز DNA بافت جنین به روش Array CGH) علل دقیق سقط­ های مکرر و مشکلات جنین را مشخص نمود.

بررسی کروموزومی نمونه جنینی در موارد زیر توصیه می­شود:

• سن بالای 35 سال در هنگام بارداری
• جواب آزمایشات حین بارداری (موسوم به تست سه گانه یا چهارگانه، Triple Test, Quadruple Test) مشکوک به وجود اختلالات کروموزومی باشد.
• جواب سونوگرافی حین بارداری مشکوک به اختلال کروموزوم در جنین باشد.
• داشتن فرزند مبتلا به اختلال کروموزومی (زنده یا فوت شده)
• داشتن اختلال کروموزومی متعادل در خود یا همسر

نمونه جنین و یا محصول سقط شده باید در ظرف تمیز حاوی محلول نرمال سالین (سرم فیزیولوژی) قرارداده شده و به آزمایشگاه ارسال گردد. حداکثر مدت زمان ارسال نباید از سه روز بیشتر باشد.

توجه: از قرار دادن نمونه­ ها در محلول فرمالین (الکل) جدا خودداری شود.

تشخیص سریع اختلالات کروموزومی شایع در نمونه های جنینی به روش  QF-PCR

ناهنجاری در تعداد یا ساختار کروموزم ها از علل مهم ایجاد نقص های مادرزادی به شمار می روند. اختلالات عددی کروموزومی 21، 18، 13،  X و Y از شایع ترین اختلالات کروموزومی می باشد. غربالگری دوره بارداری در بسیاری از کشورهای جهان در حال انجام است. رایجترین روش برای تشخیص، روش سیتوژنتیک می باشد اما این روش حداقل به دو هفته زمان نیاز دارد در صورتیکه روش مولکولی موسوم به QF PCR در زمان کوتاهی قابل انجام است.

QF PCR در چه مواردی استفاده می­شود:

1. تشخیص سریع اختلالات کروموزوم های غیرجنسی  شامل سندرم داون (+21)، سندرم ادوارد (+18) و سندرم پاتو (+13)
2. بررسی سلامت جنین در صورت مشکوک بودن نتایج غربالگری سه ماهه اول
3. تعیین جنسیت جنین
4. تشخیص سریع اختلالات کروموزوم های جنسی X و Y (سندرم ترنرXO، سندرم کلاین فلترXXY، سندرم X سه گانه XXX، سندرم جاکوب XYY)
5. تشخیص انواع پلی پلوئیدی (تریپلوئیدی) در جنین یا جنین سقط شده
6. بررسی سریع اختلالات کروموزومی در مواردی که امکان کشت سلولی فراهم نباشد و یا زمان کافی برای کشت سلولی ندارند.

بررسی ژنتیکی علل ناباروری در مردان

در حدود 10 تا 15 درصد زوج‌ها با مشکل ناباروی رو‌به ‌رو هستند و این مشکل در 40 تا 50 درصد موارد ناشی از نقص‌های کمی و یا کیفی در تولید اسپرم است. ریز حذف نواحی از کروموزوم Y در 7% مردان نابارور دیده می شود. اهمیت این حذف های ژنی در احتمال انتقال آن به نسل بعد به دنبال استفاده از روش های کمک باروری است. بر روی بازوی بلند کروموزوم Y سه ناحیۀ اصلی موسوم به) AZF عامل فقدان اسپرم) شامل AZFa ،  AZFb  و AZFc شناسایی شده اند که در رشد جنسی و تولید اسپرم نقش دارند و هر گونه حذف در این نواحی با ناباروری در شخص ارتباط دارد.

ضرورت بررسی ریزحذف های کروموزوم Y

ریزحذف های هریک از ژن های ناحیه AZF با توجه به اینکه ژن های هرناحیه در مرحله ویژه ای از تمایز سلول های زایشی عمل می­کنند با الیگواسپرمی خفیف و یا شدید و یا آزواسپرمی و در نتیجه فنوتیپ های متفاوت همراه خواهند بود، بنابراین بررسی ریزحذف های نواحی AZF به علت توارث آن ها به ویژه در موارد استفاده از روش های کمک باروری(ART Assistant Reproductive Technology) دارای اهمیت فوق العاده ای می­باشد، که می­تواند در موارد ناباروری های آزواسپرمی و یا الیگواسپرمی، کمک کننده باشد.